Մոնոպոլիաների վերացումը կախված է մեկ մարդուց եւ այդ մեկ մարդը Սերժ Սարգսյանն է

Մոնոպոլիաների դեմ պայքարը հաջողությամբ եւ ամբողջ թափով տապալվում է: Ինչո՞ւ: Որովհետեւ Հայաստանում մոնոպոլիաների ու օլիգոպոլիաների վերացումը կախված է մեկ մարդուց, եւ այդ մեկ մարդը Սերժ Սարգսյանն է:

Այնպես չէ, որ Սերժ Սարգսյանը անձամբ կամ միայնակ է ստեղծել այդ մոնոպոլիաները: Ու այնպես չէ, որ դրանք իրենք իրենց են ստեղծվել: Ստեղծվել են հստակ ծրագրավորված ու հստակ նպատակներով: Ստեղծվել են արյան, տառապանքների ու բազմաթիվ մարդկանց ունեզրկման միջոցով: Դրանց հիմնական մասը ստեղծվել է Քոչարյանի պաշտոնավարման ընթացքում, նրա դաբրոյով, բնականաբար՝ նրա ամենասերտ թիմակից Սերժ Սարգսյանի օգնությամբ եւ մասնակցությամբ: Ու հիմա այդ մոնոպոլիաներն ու օլիգոպոլիաները ժառանգությամբ անցել են Սերժ Սարգսյանի միանձնյա վերահսկողության տակ, հաշվետու են միայն Սերժ Սարգսյանին եւ գոյություն ունեն միայն Սերժ Սարգսյանի հովանավորության շնորհիվ:

Պետք է նաեւ արձանագրել, թե ինչու ստեղծվեցին այդ մոնոպոլիաներն ու օլիգոպոլիաները: Մինչեւ Քոչարյանն էլ, իհարկե, կային շուկաները մոնոպոլիզացնելու միտումներ, սակայն 1999-2000 թվականներից սկսած տնտեսության օլիգոպոլիզացիայի ընթացքը դարձավ իշխանության հստակ նպատակադրում, ընդունեց կառուցվածքային բնույթ: Ընդ որում, դա ոչ հրապարակայնորեն հիմնավորվում էր երկրի շահերով: Հիմնավորումներից ամենակարեւորը «պատերազմի ֆինանսավորումն» էր: Իբր Հայաստանը փոքր տնտեսություն ունի, չի կարող իր «սպիտակ» բյուջեից ֆինանսավորել բանակի բոլոր կարիքները, այդ պատճառով էլ պետք է ստեղծել «ստվերային» բյուջե, որտեղից միջազգային հանրությունից ծածուկ պետք է ֆինանսավորվի բանակի համար զենքի ու զինամթերքի ձեռքբերումը: Եթե տնտեսության բոլոր ոլորտներում լինի կատաղի մրցակցություն, ապա այդ ստվերային բյուջեն հնարավոր չի լինի լցնել: Այդ իսկ պատճառով պետք է որոշակի ոլորտներ մոնոպոլիզացնել: Արդյունքում կհայտնվեն օլիգարխներ, որոնք իրենց եկամուտներից ու շահույթներից կլցնեն ոչ միայն պետական` «սպիտակ» բյուջեն, այլ նաեւ ստվերային բյուջեն, ու մենք կկարողանանք ֆինանսավորել բանակը: Ու այս սխեման առաջին հայացքից հիմնավոր էր թվում: Բայց ապրիլյան դեպքերը հիմնահատակ ջախջախեցին այդ միֆը, եւ պարզվեց, որ ստվերային այդ բյուջեի մի չնչին` աննշան մասն էր ուղղվում բանակին, մնացածը ծառայեցվում էր բարձրաստիճան պաշտոնյաների անձնական նպատակներին: Դրանց մի մասը օֆշորային կամ այլ սխեմաներով ներդրվում էր մեր տնտեսության ամենաշահութաբեր ոլորտներում, ինչպես օրինակ մինչեւ 2008-2009 թվականների ճգնաժամը՝ Երեւանի կենտրոնի կառուցապատման մեջ, իսկ դրանից հետո՝ առավելապես հանքարդյունաբերության մեջ: Այդ գերշահութաբեր ոլորտներում «անտեր» ու «անկռիշ» գործարարներ մտնել չէին կարող: Իսկ ստվերային այդ բյուջեի մեծագույն մասը չի էլ վերադարձել Հայաստան` տարբեր անձանց անուններով դրանք կամ դրսի բանկերի հաշիվներում են, կամ էլ  ներդրվել են այլ երկրներում: 

Իմանալով այս ամենը, կառավարության սկսած «մոնոպոլիաների դեմ պայքար» արտահայտությունն արդեն իսկ իմաստազրկվում է: Այսինքն ի՞նչ, կառավարությունը ուզում է պայքարել մի «սուբստանցիայի» դեմ, որը ստեղծվել, հովանավորվում եւ վերահսկվում է Սերժ Սարգսյանի կողմի՞ց: Ու այդ պայքարը կարող է հաջողությո՞ւն ունենալ: Տեսականորեն, իհարկե, կարող է ունենալ: Բայց դա կնշանակի, որ արմատապես փոխվելու է մեր տնտեսական համակարգը: Այսինքն, «ուժը կորցրած» է համարվելու այն քաղաքական որոշումը, ըստ որի ստեղծվել են օլիգոպոլիաները: Այսինքն իշխանության ամենաբարձր օղակներում որոշում են կայացնելու, որ վերջ` ստվերային բյուջե այլեւս չի լինելու, տնտեսությունից հավաքագրված եկամուտները ուղղվելու են բացառապես պետական բյուջե, եւ այնտեղից էլ հենց ֆինանսավորվելու է բանակը իր կարիքներին համապատասխան:

Կա՞ արդյոք նման որոշում: Մեղմ ասած, խիստ կասկածելի է: Եթե նույնիսկ նման տարբերակ քննարկվեր, ապա դա շատ ցայտուն կերեւար: Ապրիլյան դեպքերից անցել է արդեն երկու ամիս, իսկ կառավարությունը դեռ տուն-տունիկ է խաղում, ներկայացումներ է բեմադրում...: Չեն կարողանում, «վիդիշ լի», ձեւակերպել օրենսդրական այն փոփոխությունները, որոնց շնորհիվ մոնոպոլիզացված շուկաներում կհաստավի մրցակցություն: Անընդհատ աշխատում են, բայց դե չի ստացվում, էլի, հասկանո՞ւմ եք, մոնոպոլիաների դեմ պայքարը, ախր, հեշտ գործ չի...:

Այնինչ գործնականում մոնոպոլիաները կարելի է ջարդել հաշված օրերի ընթացքում: Ընդ որում, դրա համար ամենավերջին բանը, որ անհրաժեշտ է, օրենսդրական փոփոխություններն են: Մոնոպոլիաները պետք է ջախջախվեն ճիշտ նույն սխեմայով, որով ստեղծվել են: Օրինակ, մի այսպիսի տարբերակ. եթե լիներ մոնոպոլիաները քանդելու որոշում, Սամվել Ալեքսանյանը պետք է հայտարարեր, որ ինքը երեք ամիս անց  դուրս է գալու շաքարի շուկայից ընդհանրապես: Ինքը շաքարով այլեւս չի զբաղվելու: Կա՞ նման հայտարարություն կամ ակնարկ: Չկա: Ուրեմն չկա նաեւ պայքար: