ԱԺ տնտեսական վարչությունը Հարկային նոր օրենսգրքի «փետուրները քամուն է տվել». թեժ է լինելու

Մոտ երկու տարի առաջ այս օրերին հայտարարվեց Հարկային օրենսգրքի նախագծի մշակման մեկնարկի մասին:

2014 թվականի հունիսի 17-ին «Արմենիա Մարիոթ» հյուրանոցի սրահներից մեկում այն ժամանակ դեռ նորանշանակ ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի եւ նույնքան նորանշանակ ֆինանսների նախարար Գագիկ Խաչատրյանի մասնակցությամբ տեղի ունեցավ այդ նախագծի մեկնարկին նվիրված շնորհանդես:

Նախագիծն արդեն պատրաստ է եւ քննարկվում է ԱԺ-ում: Նախագծի մշակման ֆինանսավորումը իրականացրել են միջազգային ֆինանսական կառույցները, եւ այդ կառույցների առաջ կառավարությունը ժամկետային պարտավորություն է ստանձնել, ըստ որի՝ այն պետք է ընդհանուր առմամբ պատրաստ լինի առավելագույնը երկու տարվա ընթացքում: «Դեդլայնը» լրանում է եւ առաջիկա օրերին նախագիծը առաջին ընթերցմամբ պետք է արժանանա ԱԺ-ի հավանությանը: Եվ կարժանանա: Բայց՝ միայն առաջին ընթերցմամբ: Վերջնականապես այն կընդունվի աշնանը, բայց ընդունվածը կլինի բոլորովին այլ փաստաթուղթ:

Ինչպես տեղեկացրել էինք, նախագիծը մոտ օրերս առաջին ընթերցմամբ ընդունելու եւ հետագայում այն արմատապես փոխելու քաղաքական որոշումն արդեն կայացված է: Ու հիմա խնդիրն այն է, թե ինչպես կհիմնավորվի նախագծի այդպիսի փոփոխությունը: Այդ հիմնավորման ուրվագծերը թերեւս տվել է ՀՀ Ազգային Ժողովի տնտեսագիտական վարչությունը նախագծի վերաբերյալ իր եզրակացության մեջ: Այս եզրակացությամբ ժողովրդական լեզվով ասած, նախագծի «փետուրները քամուն են տվել»:

Մասնավորապես. նախագծով սահմանվում է, որ շրջանառության հարկի կիրառության շրջանակը 115 միլիոն դրամից նվազեցվում է մինչեւ 40 միլիոն դրամի: Այսինքն, եթե նախագիծն այս ձեւով ընդունվի, ապա տարեկան 40 միլիոն դրամից ավելի շրջանառություն ունեցող տնտեսվարողները 2018 թվականից այլեւ չեն կարող աշխատել շրջանառության հարկի տիրույթում եւ պետք է անցնեն հարկման սովորական` ԱԱՀ-ի դաշտ: Նախագծի հեղինակները այս մոտեցումը հիմնավորել են հետեւյալ կերպ. «...շրջանառության հարկի 115 մլն. դրամի չափով շեմի կիրառությունը գործնականում նշանակում է, որ շուրջ 72 հազ. ակտիվ հարկ վճարողների մոտավորապես 90 տոկոսը գործելու է շրջանառության հարկի համակարգում: Այս մոտեցումը ընդունելի համարվել չի կարող, քանի որ եթե կարճաժամկետ հեռանկարում կամ անցումային որեւէ ժամանակահատվածում շրջանառության հարկի բարձր շեմը կարող է որոշակիորեն հիմնավորված լինել, ապա երկարաժամկետ հեռանկարում այսպիսի բարձր շեմի կիրառությունը որեւէ կերպ արդարացված չէ,... »:

ԱԺ տնտեսագիտական վարչությունը բավականին կոշտ է արձագանքել այս հիմնավորմանը: «Տեսականորեն տվյալ հիմնավորումը միանգամայն արդարացի է եւ ընդունելի, սակայն գործնական կիրառության կամ փոքր եւ միջին բիզնեսի վրա այս փոփոխության բացասական ազդեցության չեզոքացման առումով անհրաժեշտ է ապահովել մի շարք այլ պայմաններ եւս, մասնավորապես` արտադրության եւ շրջանառության համատարած եւ պարտադիր փաստաթղթավորման ապահովումը, հարկային վարչարարության բնագավառում խտրական մոտեցումների եւ կոռուպցիայի վերացումը, ստվերային տնտեսության ծավալների կտրուկ նվազումը ..., մրցակցային առողջ միջավայրի ապահովումը եւ այլն, որոնց ուղղությամբ գործնական քայլերի առումով նախագծի հիմնավորման մեջ որեւէ տեղեկություններ ներկայացված չեն: Այսինքն, նախագիծը որեւէ կերպ չի հիմնավորում, որ Հայաստանն արդեն անցել է այն անցումային փուլը, որում շրջանառության հարկի կիրառման բարձր շեմն արդարացված էր: Մեր կարծիքով, նշված անցումային փուլը կարելի է անցած համարել միայն այն դեպքում, երբ համապատասխան վերլուծությունների արդյունքում կպարզվի, որ գործնականում լուծված են այն հիմնական խնդիրները, որոնք հանդիսանում են անցումային փուլի չափորոշիչներ...»:

ԱԺ տնտեսագիտական վարչության կազմած եզրակացությունը լի է «քլնգոցներով»: Ըստ այդմ, նախագծի որոշ, շատ կարեւոր ու սկզբունքային դրույթներ կազմված են հարկային օրենսգրքի մշակման հայեցակարգի ճիշտ հակառակ տրամաբանությամբ: Եզրակացության մեջ մատնանշված են նախագծի հոդվածներ, որոնք «ակնհայտ կոռուպցիոն ռիսկեր» են պարունակում: Հանձնաժողովի կարծիքով եկամտային հարկի դրույքաչափերի առաջարկվող «փոփոխությունները հետապնդում են գլխավորապես ֆիսկալ նպատակներ` ծանրացնելով եկամտային հարկ վճարողների գերակշիռ մեծամասնության հարկային բեռը: Սրա արդյունքում, կարծում ենք, զգալիորեն կնվազի վարձու աշխատողների հիմնական զանգվածի փաստացի գնողունակությունը» եւ կնպաստի «աշխատուժի արտահոսքի մեծացմանը (հատկապես` դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն, որտեղ այս հարկի դրույքաչափը կազմում է 13-15 տոկոս):

ԱԺ տնտեսագիտական վարչության այս եզրակացությունը մեղմացված, սուր ծայրերը մի քիչ կլորացված տարբերակով ամենայն հավանականությամբ կդրվի նաեւ ԱԺ մեծամասնության հավաքական կարծիքների հիմքում: Ու կստացվի, որ ԱԺ-ում մեծամասնություն կազմող ՀՀԿ-ն քննադատում է նույն ՀՀԿ-ի կողմից ձեւավորված կառավարության ստորաբաժանումների ներկայացված նախագիծը, որը մշակվում է արդեն երկու տարի, եւ այս ընթացքում մամուլում բազմաթիվ ահազանգեր են հնչել թե նախագծում առկա դրույթների, եւ թե մշակման գործընթացի վերաբերյալ: Բայց դրանք մինչեւ հիմա մնացել են անարձագանք: Այնպես որ, երկրի գլխավոր տնտեսական օրենսգրքի նախագծի շուրջ քննարկումները ԱԺ-ում բավականին թեժ են ընթանալու: