Վեր կաց գերեզմանից, «էլեկտրիկ-Երեւան». սակագինը իբր նվազում է, բայց իրականում` աճում

Հունիսի 24-ին Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը կգումարի նիստ եւ կսահմանի Հայաստանում սպառվող էլեկտրաէներգիայի նոր սակագինը, որը ուժի մեջ կմտնի այս տարվա օգոստոսի 1-ից:

Հանձնաժողովի պաշտոնական կայքում արդեն տեղադրված է սակագինը նվազեցնելու որոշման նախագիծը: Ըստ այդմ, օգոստոսի 1-ից սպառողներին մատակարարվող էլէներգիայի մեկ կիլովատի ցերեկային սակագինը կկազմի 46 դրամ 20 լումա, գիշերայինը` 36 դրամ 20 լումա: Ներկայումս գործող սակագներն են` ցերեկայինը` 48 դրամ 78 լումա, գիշերայինը` 38 դրամ 78 լումա: Այսպիսով, հանձնաժողովի որոշմամբ մեկ կվտ ժամի սակագինը (ցերեկային) կնվազի 2.58 դրամով, կամ 5.3 տոկոսով:

Բայց այն, ինչին մենք ասում ենք նվազում՝ իրադարձության միայն ձեւական կողմն է: Բովանդակային առումով պատկերը ճիշտ հակառակն է: Որքան էլ պարադոքսալ թվա, սակագինը ոչ թե նվազում է, այլ աճում: Եվ ահա թե ինչու: Ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ 2015 թվականի հունիսի 17-ին Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը կրկին նիստ էր անում եւ կրկին սակագնի հարցով: Այդ նիստում որոշվեց էլէներգիայի սակագինը բարձրացնել մոտ 7 դրամով` 41.85-ից հասցնելով 48.78 դրամի: Թանկացումը ավելի քան 16 տոկոս էր: Եվ ինչով էր պայմանավորվում սակագնի այդ բարձրացումը: Մի կողմ թողնենք ծանրումեծ հաշվարկները եւ առաջնորդվենք զուտ տրամաբանությամբ: Ասվում էր, թե 2013 թվականին ատոմակայանը նորոգելիս այնպես ստացվեց, որ 88 օր ավելի կանգնեց, քան նախատեսված էր: Ատոմակայանի արտադրանքը էժան է ու քանի որ այդ 88 օրերին ստիպված ենք եղել էլէներգիա գնել ջերմաէլեկտրակայաններից, որոնց արտադրանքի ինքնարժեքը զգալիորեն բարձր է, ուստի ավելի շատ փող է ծախսվել կայաններից էլէներգիա գնելու համար: Դրան գումարվել է նաեւ այն, որ 2013 թվականը սակավաջուր տարի է եղել եւ հիդրոէլեկտրակայանները ավելի քիչ են արտադրել, ու այդ մասն էլ է գնվել ջերմաէլեկտրակայաններից: Բայց այդ ընթացքում սպառողներին մատակարարվող էլէներգիայի սակագինը չի փոխվել եւ դրա պատճառով էներգահամակարգում առաջացել է 24 միլիարդ դրամի ճեղքվածք: Եվ այդ ճեղքվածքը փակելու համար սակագինը բարձրացվեց: Ասացին մեկ տարով` 12 ամսով: Ասացին էս ճեղքվածքը փակենք, ու վսյո:

12 ամսվա փոխարեն ճեղքվածքը փակվել է 11 ամսում: Համենայն դեպս հուլիսի 1-ի դրությամբ այն ամբողջությամբ փակված կլինի: Ու տրամաբանությունը հուշում է, որ սակագինը պետք է գար նախկին մակարդակին, որովհետեւ այդ ճեղքվածքը փակվել է, ատոմակայանն ու հիդրոէլեկտրակայանները «գռռցրած» աշխատել են, կարիք չի եղել ՋԷԿ-երից թանկ հոսանք առնել...: Բայց արի ու տես, որ սակագինը 6.9 դրամով իջեցնելու փոխարեն նվազում է ընդամենը 2.58 դրամով: Բայց կա նաեւ այլ տրամաբանություն: Այս ընթացքում նաեւ էժանացել է գազը, որից արտադրվում է էլէներգիան: Նվազել են նաեւ էլեկտրական ցանցերի կորուստները: Այսինքն, այլ հավասար պայմաններում էլէներգիայի սակագինը պետք է ավելի իջներ. ոչ թե վերականգնվեր անցած տարվա սակագինը, այլ ավելի ցածր լիներ: Մոտավոր հաշվարկներով՝ վերը նշված գործոնների ազդեցությամբ սակագինը կարող էր նվազել մինչեւ 9-10 դրամով: Եվ ուրեմն ստացվեց, որ սակագինը հունիսի 24-ին ոչ թե կնվազի, այլ դեռ մի 6 դրամով էլ կբարձրանա` հարաբերականորեն:     

Որպեսզի հասկանալի դառնա, թե ինչ գումարների մասին է խոսքը, ներկայացնենք մի քանի «ծանր» հաշվարկներ: 2014 թվականին ամենաթանկ էլէներգիա արտադրող Ջերմաէլեկտրակայաններում արտադրվել է 3.9 մլրդ կիլովատ ժամ: 2015 թվականին այդ կայաններում արտադրված էլէներգիայի ծավալը նվազել է 15 տոկոսով ու կազմել 2.8 մլրդ կվտ ժամ: Այսինքն, այդ կայաններից գնված թանկ հոսանքի մասնաբաժինը կտրուկ նվազել է: Հետեւաբար, նվազել է նաեւ այդ էներգիան արտադրելու համար ծախսված գազի ծավալը` 600 մլն խորանարդ մետրի փոխարեն` 430 միլիոն: Էներգետիկայի սպառած գազի ծավալը նվազել է 30 տոկոսով` 170 միլիոն խմ-ով: Իսկ դա ավելի քան 45 միլիոն դոլարի տարբերություն է: Այսինքն, այս ընթացքում էներգահամակարգը միայն սպառած գազի ծավալների նվազման հաշվին 45 միլիոն դոլարի, կամ մոտ 21 միլիարդ դրամի ավելի քիչ գազ է ծախսել:

Դեռ մի հարց էլ կա: Նույն այս Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը, որը հունիսի 24-ին ձեւով նվազեցնելու է, բայց բովանդակությամբ բարձրացնելու է էլէներգիայի սակագինը, պետք է դեռ անցած տարի աներ մի քայլ, որը էլ ավելի կնվազեցներ հոսանքի սակագինը: Խնդիրն այն է, որ 2015 թվականի ապրիլին Ռուսաստանից ստացվող գազը սահմանի վրա 180 դոլարից նվազեց, դարձավ 165 դոլար: Դրանից ուղղակիորեն հետեւում էր, որ պետք է նվազեցվեր նաեւ խոշոր սպառողներին, այդ թվում նաեւ՝ ջերմաէլեկտրակայաններին  մատակարարվող գազի սակագինը: Սակայն հանձնաժողովը նույնիսկ չնկատեց, որ սահմանին գազը էժանացել է: Նույնիսկ չհիմնավորեց, թե ինչու չի քննարկում ու չի նվազեցնում: Հենց էդպես` «չեմ քննարկում, ու լավ եմ անում»:

Այս ամենը հաշվի առնելով, կարելի է պնդել, որ Հանձնաժողովը ունի միայն մի նպատակ` հնարավորինս բարձր պահել բոլոր այն սակագները, որոնք գտնվում են իր իրավասությունների ներքո: Այդ դեպքում էներգահամակարգում գոյանում են կատաղած փողեր: Իսկ այնտեղ, որտեղ կան կատաղած փողեր, վրայից «կռճելը» ավելի հեշտ է: Իսկ եթե սակագները խիստ հաշվարկված են ու տրամաբանված, «կռճելու» փողեր չեն մնում: Բայց ամեն ինչ խոսում է այն մասին, որ հաշվարկված ու տրամաբանական սակագները մեզ չեն սպառնում: