Ռուս-հայկական կռուտիտներ եւ մի տուփ շաքարավազ

ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը Հայաստանում մրցակցության բոլոր հարցերը լուծելուց հետո դուրս է եկել «համաշխարհային շուկա»: Հանձնաժողովը արդեն քննարկում է մեր արտադրողների` ռուսական շուկայում տեղ գտնելու խնդիրները:

Երեկ «Էլիտ Պլազայի» մեծ սրահում ՏՄՊՊՀ-ն կազմակերպել էր ընդլայնված հանդիպում ռուսական խոշորագույն առեւտրային ցանցերի ղեկավարների եւ հայ արտահանող գործարարների մասնակցությամբ: Հանձնաժողովը բառիս բուն իմաստով ցնցում է ռուսական շուկաները իր մրցակցային պայմանները թելադրելով: «ՀՀ ՏՄՊՊՀ-ն սեփական նախաձեռնությամբ հարցումներ է իրականացրել արտահանման հիմնական ուղղություններով զբաղվող տնտեսվարողների շրջանում՝ պարզելու, թե ինչ մրցակցային խնդիրներ եւ խոչընդոտներ են առկա այդ ոլորտում եւ արդյոք կա՞ն խանգարող հանգամանքներ` արտահանման ծավալների առավել աճ ապահովելու համար»,- նշված է հանձնաժողովի տարածած հաղորդագրության մեջ: Այսինքն հանձնաժողովը արդեն պարզել է, որ իր երկրում, որտեղ ինքը մրցակցության համար պատասխանատու ամենաբարձր ատյանն է, մրցակցության հարցերը լրիվ լուծել է, հիմա ուզում է լուծել Ռուսաստանում մրցակցության մթնոլորտի հարցերը: Պետք է նկատել, որ պայմանավորված տարբեր հանգամանքներով, ռուսական շուկան Հայաստանի հետ համեմատության եզրեր անգամ չունի: Տնտեսության կենտրոնացումը շատ ավելի ցածր է, մրցակցության մակարդակն էլ՝ ավելի բարձր: Ուստի հիմնական խնդիրը, որը կանգնած է մեր արտահանողների առաջ, խաղի կանոններին ծանոթանալն է եւ հենց այդ կանոններով էլ առաջնորդվելը: Եթե ռուսական շուկայում մեր արտահանողների առաջ կծագեն արհեստական խոչընդոտներ, որոնք ծագում են միայն ու բացառապես մեր արտահանողների առաջ, այդ ժամանակ էլ հենց պետք է պետական միջամտություն: Դժվար է ասել, կա՞ն արդյոք նմանատիպ խոչընդոտներ, թե ոչ: Համենայն դեպս, երեկ այդ մասին հայտարարություններ չեղան: Բոլոր խոչընդոտները, որ ծագում են մեր արտահանողների առաջ, ծագում են նաեւ տեղի կամ այլ երկրների արտադրողների առաջ:

Եվ մեզ, բնականաբար, ավելի շատ հետաքրքրում են մեր ներքին հարցերը: Մասնավորապես՝ մրցակցությունը մեր երկրում: Ինչպես արդեն բազմիցս նշել ենք, ռուսական ռուբլու կտրուկ արժեզրկման հետեւանքով անցած ամբողջ տարվա ընթացքում բազմաթիվ ապրանքներ Ռուսաստանում շատ ավելի էժան էին, քան Հայաստանում: Եվ մենք հնարավորություն ունեցանք ռուս ներկայացուցչից հետաքրքրվել, թե ինչու ռուսաստանցի գործարարները չօգտվեցին առիթից եւ մեծ փողեր չաշխատեցին: Հանդիպման գլխավոր բանախոսներից էր ռուսական «X5 Retail Group» ընկերության բարձրաստիճան ներկայացուցիչ Ստանիսլավ Նաումովը: Հենց նրան էլ մի քանի հարց ուղղեցինք:

- Պարոն Նաումով, որոշ մթերքներ Հայաստանում շատ ավելի թանկ են, քան Ռուսաստանում, ինչո՞ւ ռուսական ընկերությունները Հայաստան չեն բերում այդ ապրանքները, որ եկամուտ ստանան դրանց վաճառքից:

- Ո՞ր մթերքները:

- Օրինակ, շաքարավազը անցած ողջ տարվա ընթացքում մոտ երկու անգամ ավելի թանկ էր Հայաստանում, քան Ռուսաստանում, բանանը 4 անգամ էր թանկ...: Ինչո՞ւ ձեր ցանցերը կամ առանձին ընկերությունները չէին բերում այդ ապրանքներից Հայաստան:

Հարցը թերեւս շատ պարզ էր, եւ նման կալիբրի մասնագետի համար շատ հեշտ էր այդ հարցին պատասխանել, եթե, իհարկե, նա ցանկանար անկեղծ պատասխանել: Բայց նրա պատասխանը, մեղմ ասած, տարօրինակ էր:

- Գիտե՞ք, որպեսզի լինի միասնական մթերային շուկա Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ ԵՏՄ կազմում, կարեւոր է, որ լինեն խաղի միասնական կանոններ: Ներկայումս օրենսդրությունները, որոնք կարգավորում են փոխադարձ մատակարարումները, շատ տարբեր են: Այդ պատճառով ռիսկերը մեծ են...: Այդ պատճառով այս հանդիպման ժամանակ մենք ուզում ենք ոչ միայն պատմել, թե ինչպես են աշխատում ռուսական ցանցերը, այլ նաեւ այն մասին, թե ինչպես կարելի է ստեղծել մթերային շուկայի միասնական եվրասիական խորհուրդ, ստորագրել բարեվարքության կանոններ, որոնք կլինեն այս կամ այն ապրանքների մատակարարման ցանկացած պայմանագրի հավելված: Իսկ ինչ վերաբերվում է կոնկրետ գնային ուսումնասիրություններին, ապա Ռուսաստանում աշխատելու անձամբ իմ փորձը ցույց է տալիս, որ բավարար է վերահսկել սոցիալական նշանակություն ունեցող ապրանքների գները եւ պահպանել առավելագույն մրցակցություն: Այդ պատճառով այն, ինչ անում է ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը, իմ կարծիքով ամենակարեւորն է` որպեսզի լինեն շատ առեւտրային ցանցեր, շատ մատակարարներ, ինչպես ազգային այնպես էլ գլոբալ..: Պայքարի արդյունքում սպառողի համար գները կնվազեն:

Ակնհայտ էր, որ պարոն Նաումովը բոլորովին այլ հարցի է պատասխանում, ուստի կոնկրետացրինք հարցը.

- Արդյոք գործարարի համար պե՞տք է լինի միասնական շուկա, որպեսզի Ռուսաստանից Հայաստան բանան ու շաքարավազ ներկրվի:

- Գիտեք, ես կարծում եմ՝ ռուս գործարարները կարող են չբերել այստեղ բանան եւ շաքարավազ, բայց կա ապրանքների մի ամբողջ շարք, որ մենք պատրաստ ենք դիտարկել փոխադարձ ապրանքաշրջանառության շրջանակներում ....

Հարցը կոնկրետացնելու մեր բոլոր փորձերը անցան ապարդյուն: Նաումովը ոչ այնքան տրամաբանական ավարտ տվեց մեր զրույցին.

- Գիտե՞ք, ես հաջորդ անգամ հետս մի տուփ շաքարավազ կբերեմ եւ ձեզ կնվիրեմ:

- Շնորհակալություն, ես հնարավորություն ունեմ շաքարավազ գնելու:

Այս հարցուպատասխանից ակնհայտ է դառնում, որ առնվազն մի քանի ապրանքների գծով Հայաստանի շուկայի գերմոնոպոլիզացված լինելու թեմայի շուրջ նույնիսկ ռուս մասնագետները չեն ուզում խոսել: Իսկ մեր ամենակարող ՏՄՊՊՀ-ն սեւեռված է ռուսական շուկայում մրցակցության պայմանների վրա: