ԿԲ-ն պետք է նվազեցնի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը. Հայկ Գեւորգյան

Այն, որ մեր տնտեսությունը գտնվում է ազատ անկման մեջ, արդեն տեսանելի է նույնիսկ ոչ մասնագետներին:

Երկիրը, պատկերավոր ասած, ֆինանսավորվում է արտաքին ու ներքին պարտքերի կուտակման շնորհիվ, բյուջեի եկամուտները թերհավաքագրվում են արդեն տեւական ժամանակ, օտարերկրյա ներդրումների ծավալները ձգտում են զրոյի...: Իսկ ամենատխուրն այն է, որ գոնե տեսանելի ապագայում իրավիճակի փոփոխություն չի սպասվում: Ոչ մի բարեփոխում չի իրականացվում:

Եվ դրան հակառակ՝ մեզանում մի այնպիսի դրամավարկային քաղաքականություն է վարվում, որը ուղղակիորեն հանգեցնում է տնտեսության քայքայման տեմպի էլ ավելի արագացմանը: Ներքեւում բերված առաջին գծապատկերում հոծ գծով ներկայացված է Հայաստանի բանկերի կողմից բիզնեսին տրվող վարկերի տոկոսադրույքները վերջին 19 ամիսների ընթացքում: Ինչո՞ւ հենց 19-ը: խնդիրն այն է, որ որպես մեկնակետ վերցրել ենք 2014թ. նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին ֆինանսական շուկայում գրանցված ցնցումները, երբ դրամը մի քանի օրվա ընթացքում արժեզրկվեց մոտ 15 տոկոսով եւ դրանից հետո դրամի փոխարժեքը բավականին կայուն է մինչ օրս: Եվ ահա վերցրել ենք հենց այդ կայուն շրջանը: Բանկերի կողմից բիզնեսին տրվող վարկերի տոկոսադրույքները ամիս առ ամիս շոշափելի փոփոխություններ են կրել: Սակայն եթե այդ տատանումները թվաբանորեն հարթեցնենք եւ ստանանք ընդհանուր միտումը, կամ, ինչպես ասում են՝ «տրենդը» ապա պարզ կդառնա, որ տոկոսադրույքները աճել են: Գծապատկերում այդ «տրենդը» ներկայացված է կետագծով:  Այսինքն, հիմա բիզնեսը ավելի թանկ վարկեր է ստանում, քան, ասենք, մեկուկես տարի առաջ: Ակնհայտ է, որ թանկացող վարկերը, մեղմ ասած, ոչ մի կերպ չեն կարող բարերար ազդեցություն ունենալ տնտեսության վրա: Իսկ եթե հստակ ասենք, թանկացող վարկերը տնտեսության լճացման հիմնական պատճառներից մեկն է:

Իսկ հնարավո՞ր է այնպես անել, որ վարկերը էժանանան: Իհարկե հնարավոր է, եւ դա ՀՀ կենտրոնական բանկի գործառույթներից մեկն է: ԿԲ-ն պետք է բանկերին ապահովի ավելի էժան փողերով: Այսինքն, բանկերը, որոնք իրենց հերթին վարկ են վերցնում ԿԲ-ից, պետք է այդ վարկերը ավելի ցածր տոկոսադրույքներով ստանան: Այդ տոկոսադրույքը կոչվում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք: Երկրորդ գծապատկերում ներկայացված է այդ տոկոսադրույքի ցուցանիշը նշված 19 ամիսների ընթացքում: Ինչպես տեսնում ենք, այս դեպքում եղել է հակառակ միտումը` տոկոսադրույքների փոփոխության «տրենդը» գնացել է նվազման: Ուրեմն ի՞նչ է ստացվում: Մեր առեւտրային բանկերը կենտրոնական բանկից գնալով ավելի էժան ռեսուրսներ են ներգրավել, բայց բանկերը գնալով թանկացրել են բիզնեսին տրվող վարկերը:    

Ո՞րն է սրա պատճառը: Անկախ նկարվող ու լայնորեն տիրաժավորվող ցուցանիշներից, ըստ որոնց մեր տնտեսությունը քանակապես ու որակապես աճում ու զարգանում է, բանկերը մեծ ռիսկեր են տեսնում եւ դրանք ներառում են տնտեսվարողներին տրվող վարկերի տոկոսների մեջ: Այսինքն եթե բանկերը վստահ չեն, որ տնտեսվարողները կարող են ժամանակին եւ ամբողջ ծավալով սպասարկել իրենց վարկերը, ուստի բարձրացնում են տոկոսները, որպեսզի, պատկերավոր ասած, մի տնտեսվարողի չսպասարկած կամ թերի սպասարկած վարկը «փոխհատուցեն» մեկ այլ տնտեսվարողից ստացած ավելի մեծ գումարների հաշվին:

Ու սա կախարդական շրջան է դառնում: Որքան բարձր են տոկոսադրույքները, այնքան մեծ է ռիսկը, որ տնտեսվարողները այն չեն կարողանա սպասարկել, ու որքան մեծ է ռիսկը, որ տնտեսվարողները կթերանան վարկերի սպասարկման հարցում, այնքան բանկերը պետք է բարձրացնեն տոկոսադրույքը: 

Այս կախարդական շրջանը ստեղծված իրավիճակում կարող է «կտրել» միայն կենտրոնական բանկը, որը պետք է շատ ավելի ինտենսիվ նվազեցնի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, այսինքն շատ ավելի էժան ռեսուրսներ տրամադրի բանկերին: Բայց այս ուղղությամբ ԿԲ-ն սկզբունքորեն չի գնում եւ այդ տոկոսադրույքը նվազեցնում է այնպիսի խղճուկ տեմպով, որ բանկերը դա նույնիսկ չեն զգում եւ չեն նվազեցնում  տնտեսվարողներին տրվող վարկերի տոկոսները: Եթե ԿԲ-ն վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը նվազեցնի ոչ թե 0.25 տոկոսով այլ ասենք 2-3 տոկոսով միանգամից, ապա դա ազդակ կդառնա բանկերի համար, որ իշխանությունը որդեգրել է տնտեսությունը ֆինանսական էժան ռեսուրսներով ապահովելու ու տնտեսությունը աշխուժացնելու քաղաքականություն: Բանկերը իրար հետ մրցակցելով՝ ստիպված կլինեն նվազեցնել վարկերի տոկոսադրույքները ու տնտեսությունը «թթվածնի» մի որոշակի խմբաքանակ կստանա:

Սակայն ամբողջ խնդիրն այն է, որ իշխանությունը նման քաղաքականություն չի որդեգրի: Իշխանությանը հիմա ավելի ձեռնտու է ապահովել առեւերույթ կայունություն, երբ դրամի փոխարժեքը ամիսներով չի փոխվում: Դա պետք է ապահովել մինչեւ առաջիկա համապետական ընտրություններ: Իսկ այն, որ այդ կեղծ ու ոչինչ չնշանակող «կայունությունը» արմատից չորացնում է մեր առանց այդ էլ թույլ ու անօգնական տնտեսությունը, իշխանությանը, բնականաբար, չի էլ հետաքրքրում: