Տնտեսական պլպլան ցուցանիշներ նկարելու ներկը պրծել է

ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության հրապարակած պաշտոնական ցուցանիշները, պետք է նկատել, անակնկալ էին:

Ըստ ԱՎԾ-ի հրապարակած տեղեկանքի, այս տարվա հուլիսին անցած տարվա նույն ամսվա համեմատ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ) նվազել է 4.3 տոկոսով:  Ինչո՞վ է սա անակնկալ: Տվյալ տարվա տվյալ ամսին, նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ այսպիսի անկում Հայաստանում չէր գրանցվել առնվազն վերջին 5 տարիների ընթացքում: Ու ընդհանրապես վերջին 5 տարիներին ՏԱՑ-ի անկում արձանագրվել է միայն մեկ անգամ` անցած տարվա նոյեմբերին, այն էլ՝ ընդամենը 0.5 տոկոսով: Իսկ այս հուլիսին անկումը ավելի քան 4 տոկոս է: Սա ինչ-որ տեղ նույնիսկ կարելի է հանելուկ համարել: 

Ընդամենը մայիսին Սերժ Սարգսյանը խոսում էր հարկերի հավաքագրման աննախադեպ աճի մասին: Իսկ ընդամենը մի 20 օր առաջ ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը կառավարության նիստի ժամանակ հայտարարեց. «Առաջին կիսամյակի արդյունքներով կարելի է խոսել որոշակի հաջողությունների մասին՝ 2016 թվականի հունվար-հունիսին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը նախորդ տարվա նույն ժամանակաշրջանի նկատմամբ աճել է 4.8 տոկոսով»: Ու այս ֆոնին մեկ էլ հոպ` այսպիսի գահավիժում:  

Փորձենք ուսումնասիրել, թե ինչի պատճառով կարող էր նման անկում արձանագրվել: Դրա համար դիտարկենք այն գործոնները, որոնք մեծ ազդեցություն ունեն տնտեսական ցուցանիշների վրա:

Այդպիսի գործոնների շարքում առաջին տեղը, իհարկե, զբաղեցնում է արտերկրից ստացվող մասնավոր տրանսֆերտների ծավալը: Դրանք, իհարկե, նվազում են արդեն երկրորդ տարին անընդմեջ: Թե որքանով են նվազել մասնավոր տրանսֆերտները հուլիսին, հայտնի չէ: Կարելի է ենթադրել, որ անկման տեմպը այնքան չի արագացել, որ կայծակնային արագությամբ ազդեր մեր մակրոտնտեսական ցուցանիշների վրա եւ հանգեցներ ՏԱՑ-ի 4.3 տոկոս անկման: Քանի որ մասնավոր տրանսֆերտների ծավալների փոփոխությունը բերում է նաեւ բնակչության վճարունակ պահանջարկի փոփոխության, ուստի դրանց կտրուկ նվազման պարագայում պետք է կտրուկ նվազեր նաեւ առեւտրի ծավալը: Ըստ ԱՎԾ-ի հրապարակած տեղեկանքի՝ առեւտրի ծավալները այս տարվա հուլիսին անցած տարվա նույն ամսվա նկատմամբ նվազել են միայն մեկ տոկոսով: Դա նշանակում է տրանսֆերտների կտրուկ նվազում հուլիսին տեղի չի ունեցել:

Մեր տնտեսական ցուցանիշների վրա մեծ է նաեւ պղնձի միջազգային գնի դերը: Ընդ որում, ազդեցությունն ուղղակի է: Եթե գինը նվազում է, մեր արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը նվազում է, եւ դրա հետեւանքով նվազում են նաեւ տնտեսական ակտիվության եւ համախառն ներքին արդյունքի ցուցանիշները: Հուլիսին պղնձի միջազգային գինը եղել է միջին մակարդակի վրա, եւ հունիսի համեմատ նույնիսկ մոտ 10 տոկոսով  աճել էր: Այսինքն, պղնձի գնի փոփոխությունը այդպիսի մեծ ազդեցություն ունենալ չէր կարող, եւ եթե ազդեր էլ, ապա՝ միայն դրական: Այլ խնդիր է պղնձի խտանյութի արտադրության ծավալը: Այս պահին դեռ չկան տվյալներ, արդյոք պղնձի հանքաքարի արդյունահանումը, խտանյութի արտադրությունը եւ արտահանման ծավալները նվազե՞լ են: Ընդ որում, պետք է նվազած լինեն կտրուկ: Համենայն դեպս ոչ կառավարությունը, ոչ էլ հանքարդյունաբերողները հուլիսի ընթացքում որեւէ մտահոգություն չեն արտահայտել, թե ծավալները նվազում են: Ուստի այս գործոնը եւս չկա:

Դատելով ազգային վիճակագրական ծառայության ներկայացրած տվյալներից, ՏԱՑ-ի այսպիսի անկման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գյուղատնտեսությունում արձանագրված ցուցանիշները: Ըստ այդմ, անցած տարվա հուլիսի համեմատ գյուղատնտեսական արտադրանքի ծավալները նվազել են մոտ 4 տոկոսով: Ինչն է այսպիսի նվազման պատճառը՝ դեռ հայտնի չէ: Տարերային աղետների մասին` համատարած ու անողոք կարկուտների կամ երաշտի մասին տեղեկություն չի եղել: Հակառակը, անընդհատ հայտարարվում է ցանքատարածությունների, գյուղմթերքների արտադրության ու արտահանման աճի, ԵՏՄ շուկան գրավելու մասին: Էս ի՞նչ պատահեց հանկարծ:

Եվ ուրեմն, չենք սխալվում, երբ պնդում ենք, որ հուլիսին արձանագրված աննախադեպ անկումը անակնկալ է եւ հանելուկ: Մյուս կողմից, սակայն, անակնկալն ու հանելուկը իրականում ոչ թե գրանցված անկումն է, այլ մինչ այդ գրանցվող աճերը: Բոլորս ենք զգում, որ մեր տնտեսությունում ուղղակի աղետալի վիճակ է: Եվ հանելուկն այն էր, թե ինչպես էր Ստեփան Մնացականյանի գլխավորած ազգային վիճակագրական ծառայությանը հաջողվում անընդմեջ աճեր ցույց տալ: Թերեւս հենց այստեղ էլ պետք է փնտրել  հանելուկի բանալին: Պատահական չէ, որ անկումը արձանագրվում է անմիջապես առաջին կիսամյակի ավարտից հետո: Պատկերավոր ասած, ԱՎԾ-ն ցուցանիշ նկարելու իր ամբողջ ռեսուրսը այս տարի դրել էր ընդամենը մեկ կիսամյակում պլպլան ցուցանիշներ ստանալու վրա, իսկ երկրորդ կիսամյակը սկսվելուն պես էլ չի կարողացել նկարել: Պատկերավոր ասած՝ ներկը պրծել է:

Մեկ շաբաթից ազգային վիճակագրական ծառայությունը կհրապարակի հուլիսյան ցուցանիշների ավելի մանրամասն բացվածքը եւ գուցե դրանից պարզ դառնա, թե ինչ շոկ է ապրել մեր տնտեսությունը անցած ամիս, որի մասին մեր պաշտոնյաներից եւ ոչ մեկը նույնիսկ չի էլ ակնարկել: Հաջորդ շաբաթ պետեկամուտների կոմիտեն էլ կհրապարակի հուլիսին հավաքագրված հարկերի ծավալը, որը մինչ օրս խնամքով թաքցնում է: