Գոյատեւում ենք, որ ի՞նչ անենք. կանք: Եվ դա բավակա՞ն է...

Երբ Անկախ Հայաստանի ղեկավարը որեւէ գերտերության իր, ասենք այսպես, գործընկերոջ հետ խոսելիս ամեն երրորդ բառին «շնորհակալություն» է հայտնում՝ իր նվաստ անձին նշանակություն տալու եւ նախագահին վայել պատիվներով ընդունելու համար, անկախության բերկրանքը վայելել չի ստացվում:

Օրինակ՝ «Հարգելի՜ Վլադիմիր Վլադիմիրի, ներեցեք, որ Ձեզ անհանգստացնում եմ, սակայն շնորհակալ եմ Ձեզ՝ երախտագիտությունս հայտնելու հնարավորություն տալու համար, թեեւ գիտակցում եմ, որ այսպիսով Ձեզ անհանգստություն եմ պատճառում»:

...Պաշտոնական տվյալներով՝ 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի Անկախության հանրաքվեին մասնակցել է 2 միլիոն 57 հազար մարդ:

Ըստ վիճակագրության՝ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Հայաստանում մոտ 4 միլիոն հայ կար: Ըստ ՄԱԿ-ի 2015 թ. «Աշխարհի բնակչության հեռանկարները» զեկույցի՝ մինչեւ 2100 թ. Հայաստանի ներկայիս բնակչությունը (3 միլիոն) կնվազի՝ դառնալով 1.7-1.8 միլիոն: Ընդ որում, սա լավատեսական տարբերակն է: Ըստ նույն աղբյուրի հոռետեսական հաշվարկի՝ մինչեւ 2100թ. Հայաստանում կարող է մնալ միլիոնից պակաս (700 000) բնակչություն: Այս 1,2 միլիոն արտագաղթողն այսօր ցանկանո՞ւմ է, որ Հայաստանն անկախ լինի, թե՞ նրանց համար միեւնույն է: Թեեւ նրանց պատասխանը հետաքրքիր էլ չէ:

Եվ դժվար է ասել` եթե այսօր հանրաքվե լինի՝ «Կո՞ղմ եք, որ Հայաստանը միանա Ռուսաստանի Դաշնությանը կամ այլ գերտերության որպես նրա մի մարզը», ի՞նչ պատկեր կունենանք:

25 տարի խաղաղ կյանքը քիչ ժամանակ չէ` երկիրը ոտքի կանգնեցնելու համար: Սակայն այս տարիների ընթացքում լսում ենք նույն բանը` Հայաստանն անցումային փուլում է, պատերազմը դեռ չի ավարտվել: Կա ձախողումների արդարացման ընդունված մի տարբերակ եւս. սկզբում ասվում էր` «Հայաստանի նորանկախ հանրապետությունը 5 տարեկան է, մանուկ: Ի՞նչ կարելի է ակնկալել նրանից»: Հետո վրա հասան «վարդագույն պատանեկության» տարիները: Այժմ փոթորկուն երիտասարդությունն է` անկախությունը 25 տարեկան է: Նման համեմատությունը վտանգավոր է. հիշենք, որ մեկ այլ վիճակագրությամբ՝ Հայաստանում կյանքի միջին տեւողությունը 73-76 տարի է: Որքա՞ն է մարդը պատրաստ սպասել:

Այն, որ Հայաստանը պատերազմական փուլում է, ոչ ոք չի կարող վիճարկել: Սակայն անավարտ պատերազմի եւ անընդհատ կեղծվող ընտրությունների ու շատ փողի հանդեպ երկրի ղեկավարի թուլության միջեւ կապը գտնել որեւէ ձեւով չի ստացվում: Եվ Անկախության հանրաքվեից 25 տարի հետո հարց է առաջանում` Հայաստանն անկա՞խ պետություն է: Թե՞, ինչպես գրախանութներում են ասում, ֆանտաստիկան հաջորդ բաժնում է:

Սեպտեմբերի 21-ին տոնելու ենք Անկախության օրը: Հայաստանն ունի անկախության 25-ամյա ստաժ, եւ այդ 25 տարվա մեջ  պետության քաղաքականության առանցքը հայերի ֆիզիկական գոյության պահպանումն է եղել: Թեեւ բավական է հետեւել երկրի ընդերքի շահագործման տեմպերին, պարզ է դառնում` եթե Հայաստանն ամեն ինչ անում է՝ իր ֆիզիկական գոյությունը պահպանելու համար, միեւնույն է, Հայաստանը հարյուրամյակներին հայտ չներկայացնող պետություն է:

Եվ ֆիզիկապես աշխարհի քարտեզի վրա ներկայություն ունենալու համար Հայաստանի իշխանությունները (ի դեպ, ոչ միայն նրանք), պատրաստ են վճարել անկախության ամենակարեւոր ձեռքբերմամբ՝ ընտրության իրավունքով:

Կհիշեն շատերը, որ Անկախության հանրաքվեից տակավին հինգ տարի չէր անցել, երբ Հայաստանում շարժում սկսվեց՝ հօգուտ «Հայաստան-Ռուսաստան-Բելառուս» միության:

Շարժման առաջամարտիկներից մեկն էլ «Ղարաբաղ» կոմիտեի հիմնադիրներից էր՝ Աշոտ Մանուչարյանը, մյուսը՝ ԱԺ պատգամավոր Աղասի Արշակյանը: Սակայն նրանք հպարտ միայնության մեջ չէին. նախաձեռնած ստորագրահավաքին մասնակցեցին ու այդ միության օգտին ստորագրեցին հազարավոր մարդիկ: Անգամ՝ բանաստեղծուհի Սիլվա Կապուտիկյանը:

Շարժման հիմնական արդարացումը եւս Հայաստանի ֆիզիկական անվտանգության երաշխիքն էր՝ եղբայրական ժողովուրդների քաղաքական միեւնույն միավորում:

Այդ շարժումը թեեւ իրավաբանական եւ քաղաքական ավարտ չունեցավ, սակայն 2013-ին Հայաստանն ընդգրկվեց մեկ այլ, այս անգամ տնտեսական բլոկ՝ ԵՏՄ: Հայաստանի անդամակցությունը Մաքսային միությանը հենց այդպես էլ հիմնավորվեց՝ անդամակցությունը նախեւառաջ պայմանավորված է ոչ թե տնտեսության զարգացմամբ, այլ մեր ֆիզիկական անվտանգության պահպանությամբ: Սա, նկատենք, բարոյական հարված է հայաստանցիներից շատերի համար. որպես ՀՀ քաղաքացի, ականատես ենք լինում մեր պետության ինքնիշխանության պերմանենտ կորստին։ Այս դեպքում չափազանց կարեւոր է հիմնավորումը՝ հանուն ինչի՞։ Մեր պատմության մեջ բոլոր դավաճանություններին, պարտություններին, կամավոր նվաստացումներին տրվել է նույն հիմնավորումը՝ լուծում ենք մեր անվտանգության եւ ֆիզիկական գոյության խնդիրը։ Եվ այդպես՝ դարեր շարունակ։

Հիմա՝ 21-րդ դարում, կարծես պատմությունը կանգ է առել ու չի շարժվում՝ դարձյալ դրված է մեր անվտանգության խնդիրը, ընդ որում՝ այն մեզ համար երաշխավորում են օտարները։ Այս դեպքում՝ ռուսները։ Ստացվում է՝ ընդունում ենք, որ անկախության համար չունենք անհրաժեշտ ռեսուրս։ Եթե անգամ մեր խնդիրը ֆիզիկական անվտանգությունն է (որն, ընդունենք, առաջնային խնդիր է), ապա այդ դեպքում շատ կարեւոր է հասկանալ՝ հանուն ինչի՞ ենք մենք փայփայում մեր ֆիզիկական անվտանգությունը, եթե այն մեզ չի տալիս ազատության, ընտրության իրավունք։ Հանուն ինչի՞ պետք է գոյատեւենք՝ այն էլ այսքան անփառունակ, անարժանապատիվ ձեւով։ Եվ ե՞րբ է վրա հասնելու զարգացման փուլը, որը ինչ-որ օրինաչափությամբ , պիտի որ ինչ-որ ժամանակ անց հաջորդի ինքնապահպանությանը։ Ինքնապահպանությունը, գոյատեւումը պե՞տք է արդարացվի զարգացմամբ, թե՞ ազգի հարատեւումն արդեն ինքնին գերնպատակ է: Ինչ-որ մեկը գիտի՞ պատասխանը:

Լիլիթ Ավագյան