Քլինթո՞ն, թե՞ Թրամփ. Ի՞նչ կլինի Հարավային Կովկասում

ԱՄՆ-ում նոյեմբերին սպասվող նախագահական ընտրությունների նախընտրական պայքարն անցնում է բավական թեժ մթնոլորտում:

Հանրապետական եւ դեմոկրատական կուսակցությունների թեկնածուների՝ Դոնալդ Թրամփի ու Հիլարի Քլինթոնի բանավեճերի առարկան ոչ միայն ամերիկյան ներքին իրողություններն են, այլեւ գլոբալ քաղաքական ու տնտեսական զարգացումները: Սա բնականոն երեւույթ է: ԱՄՆ-ը, անգամ Պուտինի ընկալմամբ, առաջին գերտերությունն է, տնօրինում է համաշխարհային տնտեսության ավելի քան 15%-ը, համաշխարհային առեւտրի շուրջ 1/4-ը իրականացվում է դոլարով, եւ բացարձակ ռեկորդակիր է աշխարհով մեկ տեղակայված ռազմաբազաների քանակով:

Հարավային Կովկասը ԱՄՆ գլոբալ հետաքրքրությունների տիրույթում է: Այստեղ խաչվում են ԱՄՆ շահերի մի շարք շերտեր: Նախ՝ տարածաշրջանային պետություններից Վրաստանն ընկալվում է ԱՄՆ եւ Արեւմուտքի ազդեցության հիմնական օղակը: Այն ձգտում է անդամակցել ՆԱՏՕ-ին եւ Եվրամիությանը, պաշտոնապես դառնալ ԱՄՆ-ի ռազմական-քաղաքական դաշնակիցը ՆԱՏՕ-ի շրջանակներից դուրս, սակայն այս ուղղությամբ Թբիլիսին պարծենալու համար դեռ մեծ հաջողություններ չունի:

Հատկապես Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների սրման եւ Մոսկվայից Եվրոպայի էներգետիկ կախվածության թուլացման տեսանկյունից Վաշինգտոնի համար զգալի հետաքրքրություն է ներկայացնում Ադրբեջանը: Հենց այս աշխարհաքաղաքական տրամաբանության ծիրում են ծագել «Նաբուկկո», ապա Տրանսանատոլիական, Տրանսկասպյան ու Հարավային գազային միջանցք անունները կրող, Ռուսաստանը շրջանցելու հեռանկարով Եվրոպա գազ մատակարարելու տարբեր «խուճուճ» ծրագրերը:

Վերջապես Հայաստանի նկատմամբ ԱՄՆ հետաքրքրությունը պայմանավորված է նախ ԼՂ հակամարտությամբ (այս համատեքստում նույնքան հետաքրքրություն է ներկայացնում նաեւ Բաքուն), Ռուսաստանի ու Իրանի հետ ունեցած սերտ հարաբերություններով: Հայաստանում Ռուսաստանի ռազմաբազայի ներկայությամբ եւ հայ-ռուսական դաշնակցային հարաբերություններով: Սրանք գործոններ են, որոնք կարող են ԱՄՆ-ի դուրը չգալ, սակայն չհետաքրքրել չեն կարող: 

Պատահական չէ, որ Հայաստանում է կառուցված աշխարհում ամենամեծ ԱՄՆ դեսպանատներից մեկը: Այն նպատակ է հետապնդում ոչ միայն Հայաստանի, այլեւ Իրանի հետ կապված խնդիրների լուծման համար: Իրանի քաղաքացիներին սպասարկում է հենց ՀՀ-ում տեղակայված ԱՄՆ դեսպանատունը: Այսինքն՝ Հայաստանի նկատմամբ հետաքրքրությունը պայմանավորված է նաեւ Իրանի գործոնով: Ուստի, կարեւոր է հասկանալ գլոբալ քաղաքականության հիմնական խաղացող եւ ճարտարապետ ԱՄՆ-ի հաջորդ նախագահը յուր վարչակազմով ինչ քաղաքականություն կարող է որդեգրել տարածաշրջանի նկատմամբ:

Թեպետ այժմ Թրամփի եւ Քլինթոնի շանսերը նախընտրական պայքարում գրեթե հավասար են, սակայն փորձագետների կարծիքով, Դեմոկրատական կուսակցության թեկնածուի ընտրվելու հավանականությունն ավելի մեծ է: Այնուամենայնիվ Քլինթոնի՝ ԱՄՆ-ի նախագահ ընտրվելու պարագայում Վաշինգտոնի տարածաշրջանային քաղաքականության վերաբերյալ որոշակի դատողություններ հնարավոր է անել՝ հատկապես հաշվի առնելով վերջինիս պետքարտուղար լինելու փորձը: Նախ, Քլինթոնը Ռուսաստանի նախաձեռնությունները՝ սկսած Եվրասիական տնտեսական միության ձեւավորումից մինչեւ Ուկրաինա եւ Սիրիա, ընդունում է սվիններով:

Պետքարտուղարի պաշտոնը զբաղեցրած ժամանակահատվածում Եվրասիական տնտեսական միության կազմավորման մասին խոսելիս, Քլինթոնը բաց տեքստով զգուշացրեց. «Մենք մտադիր ենք խանգարել տնտեսական ինտեգրման քողի տակ նոր ԽՍՀՄ-ի ստեղծման գործընթացը»: Այժմ դեմոկրատ թեկնածուի հռետորաբանությունը Ռուսաստանի ուղղությամբ ոչ միայն չի մեղմացել, այլեւ ավելին՝ կոշտացել է: Ուստի, շատ հավանական է սպասել ռուս-ամերիկյան գլոբալ հակամարտության սրացում, որի «շորշոփը» կզգացվի նաեւ Հարավային Կովկասում:

«Եթե Քլինթոնն ընտրվեց նախագահ, ապա պետք է սպասել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների սրացում հետխորհրդային տարածաշրջանում գրեթե ամենուր՝ սկսած Հարավային Կովկասից մինչեւ Ուկրաինա: Թրամփի պարագայում հնարավոր է սուր խնդիրների որոշակի մեղմացում, քանի որ նա ընկալում է Ռուսաստանը որպես գործընկեր, որի հետ կարելի է պայմանավորվել», - մեզ հետ զրույցում նշեց ռուսաստանցի քաղաքագետ, Բարձրագույն տնտեսական դպրոցի պրոֆեսոր Օլեգ Մատվեյչեւը՝ հավելելով, որ հարաբերությունների կտրուկ սրացումը կարող է իր ազդեցությունն ունենալ նաեւ ԼՂ հակամարտության կարգավորման վրա, որի աշխարհաքաղաքական հովանավորները ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան եւ Ռուսաստանն են:

Ռուսաստանցի մեկ այլ քաղաքագետ Միխայիլ Նեյժմակովը կարծում է, որ Հանրապետական նախագահի պարագայում ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում ավելի շատ թեքվելու է Ադրբեջանի կողմը: «Թրամփը՝ որպես գործարար, թեպետ կապ չունի նավթային սեկտորի հետ, սակայն պաշտպանում է ամերիկյան նավթային ընկերություններին: Հանրապետականները լրջորեն կապված են նավթային լոբբիի հետ: Ուստի հանրապետական վարչակազմի հետաքրքրությունը կասպյան տարածաշրջանի էներգետիկ նախագծերին, հավանական է, որ մեծ լինի»,- նշում է նա:

Այլ է խնդիրը Հիլարի Քլինթոնի պարագայում, որի պահվածքը պետքարտուղարի պաշտոնում, փորձագետի կարծիքով, Հայաստանին գոհացրել է: «Դեռ սենատոր եղած ժամանակահատվածում նա Օսմանյան կայսրությունում 1915 թ. հայերի հետ կապված ողբերգական իրադարձությունները ցեղասպանություն է անվանել, սակայն այլ հարց է, որ խուսափել է այդ տերմինից պետքարտուղարի պաշտոնը զբաղեցնելիս», - նշում է նա՝ հավելելով, որ ԼՂ հակամարտության կարգավորումը ե՛ւ Քլինթոնի, ե՛ւ Թրամփի համար առաջնահերթություն չի ներկայացնում:

Թեպետ հնարավոր է՝ Սպիտակ տան հետաքրքրությունն այս խնդրի նկատմամբ բարձրանա, եթե այն թույլ տա լուծել ավելի գլոբալ խնդիր: Ռուսաստանի զսպումը, նշում է վերլուծաբանը, տեղավորվում է այդ տրամաբանության մեջ: «Դա ենթադրում է ավելի սերտ աշխատանք հետխորհրդային երկրների հետ: Ուստի, կախված իրավիճակից, ԱՄՆ-ը ԼՂ հակամարտության մասով կարող է որոշակի խոստումներ տալ թե՛ Ադրբեջանին, թե՛ Հայաստանին», - նշում է Նեյժմակովը: