Օրինակելի ընտրություններ. Ո՞ւր են Վրաստանի կեղծարարները

Ինչպես արդեն գրել էինք, հոկտեմբերի 8-ին, հարեւան Վրաստանում տեղի ունեցան խորհրդարանական ընտրություններ: Վստահ հաղթանակ տարավ Բիձինա Իվանաշվիլիի հիմնադրած իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցությունը, որը համարյա 2 անգամ ավելի ձայն հավաքեց, քան Միխայիլ Սահակաշվիլիի «Ազգային միացյալ շարժումը»:

Մի կողմ թողնելով քվեարկության արդյունքները՝ փորձենք հասկանալ, թե արդյոք Վրաստանում ընտրությունները եւս կեղծվում են, ինչպես դա արվում է  այդ երկրի 4 հարեւան-պետություններում (Հայաստան, Ադրբեջան, Ռուսաստան եւ Թուրքիա): Մասնավորապես, կխոսենք այն մեխանիզմների մասին, որոնք ապահովում են կեղծիքների արդյունավետ կանխարգելում եւ որոնք բացակայում են Հայաստանում:

Մատների սփրեյավորում

Սա Վրաստանում առաջին ընտրություններն էին, որոնց ժամանակ կրկնաքվեարկությունները կանխարգելելու համար կիրառվեց մատների սփրեյավորման մեխանիզմը… Քվեաթերթիկ ստանալիս բոլոր ընտրողների աջ ձեռքի բութ մատների վրա փչվում է հատուկ սփրեյ՝ անգույն թանաք: Անզեն աչքով այդ թանաքը չի երեւում, բայց մոտ 2 օր մնում է մատի վրա… Այն ոչ միայն չի երեւում, այլեւ չի վնասում առողջությանը:

Սակայն այդ թանաքը որեւէ կերպ չի վրիպում տեղամասի մուտքի մոտ կանգնած եւ ուլտրամանուշակագույն լապտերիկով զինված հանձնաժողովի անդամի աչքից… Այն շատ լավ երեւում (անգամ՝ լուսարձակում) է ուլտրամանուշակագույն լույսի ներքո: Եվ ընտրողին, որի բութ մատի վրա կերեւա ֆոսֆորային հիմքով այդ նյութը, պարզապես ներս չեն թողնի տեղամաս:

Ընդ որում, հատկանշական է, որ այդ նյութը հնարավոր չէ ջնջել: Ձեր խոնարհ ծառան այդ օրը միջազգային դիտորդ էր Վրաստանում եւ առավոտյան հանձնաժողովներից մեկի անդամին խնդրեց սփրեյ փչել բութ մատի վրա… Ապա, օրվա ընթացքում ամեն կերպ փորձեցինք մատից մաքրել այդ նյութը՝ օճառով, ացետոնով, բենզինով ու անգամ կոկա կոլայով: Բայց ապարդյուն: Երեկոյան բութ մատը, միեւնույն է, փայլում էր ուլտրամանուշակագույն լույսից:

Դիտորդներին ու վստահված անձանց միմիայն մնում է հետեւել, որ քվեաթերթիկ ստանալիս ընտրողների մատները իրոք սփրեյավորվեն, իսկ տեղամաս մտնելիս՝ ստուգվեն ուլտրամանուշակագույն լույսով… Եվ կրկնաքվեարկությունների հնարավորությունը իսպառ վերանում է:

Դեռ գարնանը Հայաստանի իշխանությունները, հակափաստարկելով վրացական այդ մոդելը մեր երկրում կիրառելու պահանջին, պնդում էին, որ սփրեյավորված մատով մեկ այլ անձին բարեւելիս (ձեռքսեղմելիս) այդ նյութը նաեւ նստում է այդ անձի ձեռքին, ու ինքը զրկվում է քվեարկելու հնարավորությունից: Իրականությունը, պարզվեց, այլ էր:

Սփրեյավորված մատը անմիջապես մաքրում են անձեռոցիկով, որի արդյունքում այդ մատը մնում է «նիշավորված», բայց այլ առարկաների կամ այլ անձանց ձեռքերի վրա (բարեւելիս) սփրեյը չի տարածվում… Ու քվեարկած քաղաքացին կարող է հանգիստ բարեւել բոլորին՝ չվախենալով, որ ձեռքսեղմման արդյունքում իր մատի սփրեյը կարող անցնել դիմացինին ու զրկել նրան քվեարկելու իրավունքից:

Հզոր ընդդիմություն

Ցանկացած ընտրական պրոցես ժողովրդավար լինելու համար պետք է ունենա պատշաճ վերահսկողություն ընդդիմության, քաղաքացիական հասարակության ու միջազգային հանրության կողմից:

Ի տարբերություն Հայաստանի, Վրաստանի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը ընտրությունների դիտարկման հրավեր էր ուղարկել ոչ միայն ԵԱՀԿ-ին, այլեւ միջազգային հեղինակավոր հասարակական կազմակերպություններին (օրինակ՝ Ժողովրդավար ընտրությունների եվրոպական պլատֆորմին, որին ՀՀ ԿԸՀ-ն անցյալ տարի չթույլատրեց առաքելությամբ հանդես գալ հանրաքվեի ժամանակ):

Սակայն առավել ուշագրավ էր ոչ թե միջազգային քաղհասարակության ներկայությունը  ամեն ընտրական տեղամասում, այլ ընդդիմության ներկայացվածության աստիճանը: Անգամ խուլ ու փոքր գյուղերում Միխայիլ Սահակաշվիլիի «Ազգային միացյալ շարժում» կուսակցությունը ուներ մի քանի ներկայացուցիչ, ովքեր շատ կոշտ էին արձագանքում անգամ ընթացակարգային չնչին խախտումներին: Ընդդիմության լայն ներկայացվածությունը, ըստ էության, զրկում էր որեւէ մեկին ընտրական տեղամասում կեղծիքներ անելու հնարավորությունից:

«Ազգային միացյալ շարժման» հզորությունը, որպես ընդդիմադիր ուժ, արտահայտվում է ոչ միայն վստահված անձանց առատությամբ: Նախկին  նախագահ Սահակաշվիլիի հիմնադրած այդ կուսակցությունը ունի իր վերլուծական կենտրոնները, իր հեռուստաալիքը («Ռուսթավի 2»), քաղաքական դպրոցը եւ այլն:

Այս կուսակցությունը ունի նաեւ բիզնեսի որոշ հատվածի սատարումը, որի արդյունքում կարողանում է բավականին թանկ ծրագրեր իրականացնել, քարոզարշավի միջազգային մակարդակի խորհրդատուներ հրավիրել եւ այլ կերպ իրապես մրցել իշխանության հետ:

Տարոսը մեզ

Իհարկե,Վրաստանում ընտրական համակարգը իդեալական չէ: Այն ունի բազում թերություններ: Սակայն եթե ավելացնենք, որ այդ երկրում չի եղել ընտրակաշառքի գոնե մի ահազանգ (անգամ ընդդիմությունն է դա ընդունել), ապա կարելի է արձանագրել, որ ընտրությունները այդ երկրում անհամեմատ ավելի ժողովրդավար են, քան Հայաստանում:

Վրաստանը, որի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն Հայաստանից քիչ է, որը կորցրել է իր տարածքների մի զգալի մաս, որի մայրաքաղաքը ընդամենը 8 տարի առաջ ռմբակոծել է թշնամու օդուժը, կարողանում է անհամեմատ ավելի ժողովրդավար ընտրություններ իրականացնել, քան Հայաստանը կամ իր մյուս հարեւանները:

Դանիել Իոաննիսյան