Շեշտադրումները չեն փոխվել. հոկտեմբերի 27. չորս տարի անց

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2003 թվականի հոկտեմբերի 28-ի համարում

Թվում է, հոկտեմբերի 27-ից չորս տարի անց, տեղի ունեցած ողբերգության շուրջ կրքերը պետք է որոշակիորեն հանդարտված լինեին: Սակայն երեկ, խորհրդարանում տեղի ունեցած ողբերգության չորրորդ տարելիցին, մթնոլորտը դարձյալ շիկացած ու լարված էր:

Եռաբլուր եւ Կոմիտասի անվան պանթեոն ընդդիմությունն ու իշխանության ներկայացուցիչներն աշխատել էին այցելել այնպես, որ հանկարծ իրար չհանդիպեն: Եւ դա երկու կողմերին էլ հաջողվել էր: Առավոտյան ժամը 10-ի սահմաններում Եռաբլուր էր այցելել Պնախարար Սերժ Սարգսյանը, իսկ նախագահ Քոչարյանը ե՛ւ Սպարապետի, ե՛ւ Կարեն Դեմիրճյանի շիրիմին ծաղկեպսակներ էր ուղարկել: Այդուհանդերձ, թե՛ Պանթեոնում, թե՛ Եռաբլուրում առավոտից խմբվել էին քաղաքացիներ, որոնք անհամբեր սպասում էին իշխանության ներկայացուցիչներին, ինչպես ասաց ՀԺԿ-ական հերթապահ մի ակտիվիստ՝ նրանց բմբլելու համար:

Սակայն բարձրաստիճան իշխանավորների շարքից Պանթեոնում ընդդիմադիր ակտիվիստների ձեռքն ընկավ միայն ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյանը, որի հասցեին մի կին բղավեց. «Ես անհարմար չեմ զգում ասել, որ ձեզ օգտագործեցին եւ շպրտեցին մի կողմ: Ինչպե՞ս համարձակվեցիք նման անբարո որոշում կայացնել»: ՍԴ նախագահը հռետորական այդ հարցադրումը թողեց անպատասխան: Ի դեպ, վերջինս երեկ հրաժարվեց պատասխանել նաեւ լրագրողների հարցերին:

Ի տարբերություն ՍԴ նախագահի, երեկ զարմանալիորեն բարեհաճ էր լրագրող չսիրող, ԵԿՄ նախագահ Մանվել Գրիգորյանը, որը Եռաբլուր էր այցելել զինվորական դատախազ Գագիկ Ջհանգիրյանի եւ ԵԿՄ վարչության անդամ Մուշեղ Սաղաթելյանի հետ: Մեր հարցին ի պատասխան, թե արդյո՞ք ինքը գոհ է հոկտեմբերի 27-ի ավարտվող դատավարությունից, գեներալը պատասխանեց. «Ես իմ հոգու մեջ իմ բաները ունեմ: Ախպոր պես, ինձ մի խոսացրու: Էդ բաները թող մնա իմ մեջ»: Իսկ մեր հաջորդ հարցին, թե իր համար այս գործի կազմակերպիչները հստա՞կ են, ԵԿՄ նախագահը ծանր հոգոց հանեց. «Է՜հ, ինչ ասեմ»:

Ինչեւ, երեկ, ժամը 11-ին, Եռաբլուր այցելեց կառավարությունը՝ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանի գլխավորությամբ: Ու երբ վարչապետը մոտենում էր Եռաբլուրին, կին ակտիվիստների խմբից մեկն այն է՝ պատրաստվում էր հերթական հայհոյանքը տեղալ, երբ մյուս ակտիվիստները նրան սաստեցին: «Վարչապետին պետք չէ. նա դավաճան չի»,- գրոհը կանխեց ազատամարտիկի հագուստով մի կին: Ավելի ուշ, մենք վարչապետին հարցրինք՝ արդյո՞ք ինքը դեռ հույս ունի, որ երբեւէ կբացահայտվեն հոկտեմբերի 27-ի կազմակերպիչները:

«Հարցեր կան, որոնց պատասխանը հնարավոր չէր ստանալ այս դատավարության ժամանակ: Ուստի, կա առանձնացված մասով գործը, որը հետագայում ցույց կտա՝ իրո՞ք այդ հինգը ե՛ւ կատարողներն էին, ե՛ւ պատվիրատուները, թե՞ նրանք միայն կատարողներն էին»,- ասաց վարչապետը: Այդուհանդերձ, ի տարբերություն վարչապետի, ընդդիմության  լիդերները միանշանակ վստահ են, որ հոկտեմբերի 27-ն ունի կազմակերպիչներ, որեւէ հույս չեն կապում անջատված մասի հետ ու համոզված են, որ կազմակերպիչների անունները կհնչեն միայն իշխանափոխությունից հետո: «Հոկտեմբերի 27-ի դատավարությունն ընդամենն ամրագրեց այդ հինգի վարկածը: Իսկ թե ով է պատվիրել այդ վարկածը՝ բոլորիս էլ հայտնի է:

Ես վստահ եմ, որ թե՛ դատավարության եւ թե՛ անջատված մասով կուտակված բոլոր փաստերը պետք են գալու հաջորդ իշխանություններին, քանզի այս իշխանությունների օրոք հոկտեմբերի 27-ը չի բացահայտվելու»,- Եռաբլուրում ասաց նախկին վարչապետ Արամ Սարգսյանը: Այս կարծիքին է նաեւ ՀԺԿ նախագահ Ստեփան Դեմիրճյանը: Վերջինս երեկ, մեր հարցին ի պատասխան, ասաց. «Դատավարությունը վերածվեց ֆարսի, եւ ամեն ինչ արվեց, որ գործը կոծկվի: Դատավարությունը, որը պետք է սպառիչ պատասխաններ տար, հակառակը՝ է՛լ ավելի խորացրեց հասարակության մեջ եղած կասկածները: Միանշանակ է, որ այս իշխանությունների օրոք հոկտեմբերի 27-ը չի բացահայտվելու»:

Այդուհանդերձ, առջեւում դեռ մեղադրյալների վերջին խոսքն է, ու արդյո՞ք ընդդիմությունը հնարավոր համարում է, որ իր վերջին խոսքում Նաիրի Հունանյանը կտա կազմակերպիչների անունները, եթե այդպիսիք կան: «Ես վստահ եմ, որ իր վերջին խոսքում ոճրագործները հայտարարելու են, որ հոկտեմբերի 27-ի կազմակերպման գործում իր ուրույն դերն է ունեցել Քոչարյանը՝ իր ամբողջ շքախմբով»-, ասաց ԱԺ պատգամավոր Մանուկ Գասպարյանը:

Այսպիսով, հոկտեմբերի 27-ից չորս տարի անց, դատավարության ավարտին, դարձյալ բաց է մնում հարցը, որը հնչում է ուղիղ չորս տարի՝ ովքե՞ր են կանգնած հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործության թիկունքում: Նախագահ Քոչարյանը 99-ի հոկտեմբերի 28-ին արդեն ասել է, որ այդ հնգյակի ետեւում մարդ չկա: Իշխանության մեծ մասը չի հավատում այդ վարկածին, բայց հավատալ ձեւացնելը նրանց համար այս պահին հարմար է: Իսկ ընդդիմությունն ասում է, թե բոլորն էլ գիտեն՝ ովքեր են կազմակերպել հոկտեմբերի 27-ը: Անուններ դարձյալ չեն տրվում: 

Նաիրա Զոհրաբյան