Դպրոցներում «արեւմտահայերեն» առարկա կուզեն՝ կսովորեն, չեն ուզի, չեն սովորի

Վերջին օրերին տարբեր հարթակներում քննարկման առարկա է դառնում արեւմտահայերենը որպես առանձին առարկա հայաստանյան դպրոցներ ներմուծելու հարցը: Դրա նպատակահարմարության ու անհրաժեշտության վերաբերյալ հնչում են տարբեր կարծիքներ:

ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարության աշխատակազմի հանրակրթության վարչության պետ Նարինե Հովհաննիսյանը հաստատեց, որ ուսումնական պլանով «արեւմտահայերեն» առարկան նախատեսված է, ընդ որում, արդեն մի քանի տարի: Բայց այն չի դասվում պարտադիր ուսուցանվող առարկաների շարքը, եւ ներառե՞լ դա դասավանդվող առարկայախմբում, թե՞ ոչ, ընտրությունը թողնված է հանրակրթական հաստատություններին:

Արեւմտահայերեն թույլատրվում է ուսումնասիրել ավագ դպրոցի 10-րդ եւ կամ 11-րդ դասարաններում: Քննարկվում է ցածր դասարաններում նույնպես դա հնարավոր դարձնելու հարցը: Առայժմ, ըստ Նարինե Հովհաննիսյանի, որեւէ դպրոցից հայտ չի ստացվել արեւմտահայերենի ուսուցում կազմակերպելու համար. ի տարբերություն, օրինակ, գրաբարի, որը նույնպես ներառված է ուսումնական պլանում եւ արդեն շուրջ տասնյակ դպրոցներում այն ուսուցանվող առարկա է դարձել: 

«Եթե որեւէ դպրոց ցանկություն ունի «արեւմտահայերեն» առարկա ունենալ,  կարող է համապատասխան ծրագրեր մեզ առաջարկել, մենք կհաստատենք, եւ երեխաները դպրոցում կուսումնասիրեն այդ առարկան»,- ասաց վարչության պետը: Ինչ վերաբերում է դասագրքերին, նա նշեց. «Եթե դպրոցը դիմի, ծրագիրը հաստատվի, սկսեն աշխատել եւ եթե այդ առարկան ուսումնասիրող աշակերտների թիվը մեծ լինի, կարող ենք նաեւ դասագիրք տպագրել: Նաեւ կա արեւմտահայերենի օժանդակ գրականություն, որն անհրաժեշտության դեպքում կարելի է օգտագործել»:

Կրթության եւ գիտության նախարարության հանրակրթության վարչության պետը արեւմտահայերենի ուսուցանումը կարեւոր է համարում հատկապես հումանիտար մասնագիտություններ նախընտրող աշակերտների, ինչպես նաեւ սիրիահայ այն երեխաների համար, որոնք տեղափոխվել կամ տեղափոխվելու են հայաստանյան դպրոցներ:

Լեզվաբան, մանկավարժական գիտությունների թեկնածու, պրոֆեսոր, լեզվի պետական տեսչության նախկին պետ Լավրենտի Միրզոյանը ողջունում է արեւմտահայերենի պահպանման ուղղությամբ ձեռնարկվող քայլերը` ընդգծելով, որ արեւմտահայերենը որպես գրական լեզու ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն տարիներ առաջ դասել է վտանգված լեզուների շարքը: Այդուհանդերձ, ըստ Լավրենտի Միրզոյանի, մեր լեզվի այդ ճյուղը նախ եւ առաջ պետք է փորձել պահպանել ու չկորցնել հենց սփյուռքում:

«Բնականաբար, պետք է մեր երկիրը եւ յուրաքանչյուրս մտահոգվենք արեւմտահայերենի կյանքը երկարացնելու համար: Բայց կարծում եմ, որ միայն այն դասավանդելը բավարար չէ: Մենք խնդիր ունենք արեւմտահայերենն առաջին հերթին արտասահմանում, այսինքն` հայկական գաղթօջախներում պահպանելու: Հիշենք Լիբանանի իրադարձությունները, հիշենք վերջին տարիներին Սիրիայի հետ կատարվածը: Այսօր մեր համայնքները նվազում են, արեւմտահայերը` հիմնականում սիրիահայեր, լիբանանահայեր, մի մասը Հայաստան է գալիս, մի մասը՝ արտասահմանյան երկրներ, եւ արեւմտահայերենն օգտագործողների քանակը քչանում է: Լեզուն կենսունակ է, երբ այն օգտագործվում է: Ցավում եմ, որ այսօր արեւմտահայերենով, որպես գրական լեզու, 40 տարեկանից ցածր մարդիկ չեն հաղորդակցվում: Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում մենք այդքան հայություն ունենք, բայց արեւմտահայերենը այնտեղ շատ քիչ տոկոս է կազմում, ավելի շատ գերակշռում է արեւելահայերենը: Եվ ընդհանրապես, այսօր արեւմտահայերեն օգտագործում է մոտավորապես 1 միլիոնի չափ հայ, իսկ աշխարհում մենք 10 միլիոն ենք: Մենք լեզվին տեր կանգնելու խնդիր ունենք, արեւմտահայերենը մեր աչքի առջեւ մեռնում է»,- ասաց Լավրենտի Միրզոյանը:

Նրա գնահատմամբ, լավ է, որ պետությունը, կրթության եւ գիտության նախարարությունը հանդես են գալիս նման ձեռնարկումներով, բայց արեւմտահայերեն ուսուցանելու համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է ունենալ լավ մասնագետներ, որակյալ դասագրքեր, ուղեցույցներ, մեթոդական ձեռնարկներ, որպեսզի ըստ այդմ էլ հնարավոր լինի առարկան դպրոցներում ուսումնասիրել հավուր պատշաճի: Իսկ ահա արեւմտահայերենի կամընտրական լինելը մեր զրուցակիցը համարում է սխալ:

«Ցանկանալով չէ: Հիմա ցանկանալով լեզու չեն պահում: Մի դպրոց կարող է ընտրել արեւմտահայերենը, եւ շատ դպրոցներ կարող են չընտրել` պատճառաբանելով, որ մասնագետներ չունեն: Պարտադիր պետք է լեզվի ուսուցման ծրագիր կամ արեւմտահայերենի ուսուցման ծրագիր լինի, այսինքն` նախատեսվեն կոնկրետ գործողություններ, ժամկետներ, սահմանվի` ում ինչ հանձնարարություններ են տրվում, կրթության եւ գիտության նախարարության խնդիրները որոնք են, սփյուռքի նախարարությանը` որոնք, արտաքին գործերի նախարարությունն ինչ գործառույթներ պետք է ստանձնի եւ այլն: Սրանք պետք է համակողմանիորեն քննարկել, ոսկե միջինը գտնել եւ աշխատել, որ այդ ոսկե միջինը հանրակրթության կամ բարձրագույն կրթության ոլորտում կիրառվի»,- համոզմունք հայտնեց լեզվաբանը:

Մեր զրուցակիցը նաեւ շեշտադրեց, որ հայապահպանությունն այսօր ազգային անվտանգության խնդիր է, իսկ դրա հիմքում պետք է լինի լեզվի պահպանումը` պետական հոգածության շնորհիվ: