Ներդրումների թացն ու չորը. արժեզրկվող գաղափարներ

Հայաստանի տնտեսության զարգացումը ապահովելու միակ ճանապարհը ներդրումներն են: Սա թերեւս ոչ մեկի մոտ այլեւս կասկած չի հարուցում: Տնտեսության զարգացման այլ աղբյուր այլեւս չկա: Ոչ պետական ծախսերի ավելացումը, ոչ պետական վարկեր բերելը, ինչպես ցույց տվեց վերջին տարիների փորձը, որեւէ դրական որակական ազդեցություն մեր տնտեսության վրա չեն թողնում:

Ու հիմա իշխող կուսակցության նախընտրական ծրագրում տնտեսությանը վերաբերող հատվածի հիմնական շեշտը դրված է հենց ներդրումների վրա: Այս մոտեցման «գաղափարախոսը», իհարկե, Կարեն Կարապետյանն է: Վերջինս շատ համոզիչ է խոսում ներդրումների մասին: Նույնիսկ կարելի է ասել, որ նրանից ավելի համոզիչ մինչեւ հիմա ոչ ոք չի կարողացել խոսել այդ թեմայով: Բայց ներդրումների մոտալուտ գալստյան հեռանկարները ակամայից դառնում են կասկածելի, երբ հաշվի ենք առնում, որ դրանց մասին հայտարարությունները հնչում են հատկապես ընտրություններից առաջ: Կասկածելի են դառնում նույնիսկ այնպիսի ներդրումային ծրագրերի հեռանկարները, որոնք թվում է, շատ իրական են, տնտեսապես հիմնավորված:

Օրինակ, Աբու Դաբիում ընթացող «Հայաստան-Արաբական Միացյալ Էմիրություններ» ներդրումային համաժողովի ընթացքում 100 միլիոն դոլարի ներդրումների մասին փոխըմբռնման հուշագիր է ստորագրվել Հայաստանի Էներգետիկ ենթակառուցվածքների եւ բնական պաշարների նախարարության եւ ԱՄԷ «Ocean Holding» ՍՊԸ միջեւ։ «Ocean Holding»-ը նպատակ ունի այս տարվանից սկսած Հայաստանում ներդնելու 100 միլիոն ԱՄՆ դոլար, կառուցելու ֆոտովոլտային կայաններ եւ գործարկելու դրանք ՝ օգտագործելով ոլորտի լավագույն հասանելի տեխնոլոգիաները։ Նախարարությունը կդյուրացնի «Ocean Holding»-ի գործունեությունը Հայաստանում: Ներդրումները կիրականացվեն մի քանի փուլով:

Հայաստանում արեւային էներգետիկայի զարգացման ուղղությամբ իրական քայլեր են արվում, ու կարելի է ասել՝ դա միակ ուղղությունն է, որտեղ հաջողություններ են արձանագրվում: Իհարկե, խոսքը դեռ փոքր, շատ փոքր հաջողությունների մասին է: Օրինակ, ստեղծվել են լավ պայմաններ անհատական բնակարանների վրա փոքր արեւային մարտկոցներ տեղադրելու համար, կան այդ գործը ֆինանսավորող վարկային ռեսուրսներ, եւ հիմա շատ քաղաքացիներ օգտվում են դրանից: Ու այս փոխըմբռնման հուշագիրը կարող է առաջիկայում կյանքի կոչվել եւ հանգեցնել նրան, որ Հայաստանում կառուցվեն արեւային խոշոր էլեկտրակայաններ: Նման ներդրումային ծրագրեր արդեն պատրաստի կան:  Օրինակ, կառավարության հավանությանը արժանացած ներդրումային ծրագրերի մեջ կա առնվազն երեք այդպիսի կայան ընդհանուրը հենց 100 միլիոն դոլար արժողությամբ:  Սրանք թերեւս իրականանալի ծրագրեր են միանգամից մի քանի պատճառներով: Նախ արտադրանքը` էլեկտրաէներգիան սպառելու խնդիր չկա, այս «բիզնեսում» օրիգարխներ չկան եւ այլն:

Իհարկե, ինչպես պարզաբանել է համաժողովին մասնակցող ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների եւ բնական պաշարների նախարարի տեղակալ Հայկ Հարությունյանը, այս ոլորտը ցածր եկամտային է: Բայց միեւնույն ժամանակ նաեւ ցածր ռիսկային է: Ներդրումների վերադարձի ժամկետը գնահատվում է մոտ 20 տարի: Սա էլ, ըստ փոխնախարարի, իր հմայքն ունի` « ներդրողն իր ոտքը Հայաստանի հետ կապում է առնվազն 20 տարի եւ ավելի»,- ասել է նա: Բայց էներգետիկայի, այն էլ այլընտրանքային ոլորտում, ներդրումների վերադարձի այսպիսի ժամկետները համարվում են նորմալ:

Այդուհանդերձ նույնիսկ այսպիսի ծրագրերի իրականացումը կասկածելի է թվում հենց այն պատճառով, որ դրանց շուրջ հուշագրեր ու համաձայնագրեր են կնքվում ընտրություններից մի քանի շաբաթ առաջ: Ու կնքվում են հենց այն ժամանակ, երբ Սերժ Սարգսյանը գտնվում է Աբու Դաբիում: Հենց նրա «բարձր հովանու» ներքո է իրականացվում այդ համաժողովը: Եթե վերը նշված ընկերությունը իրոք հետաքրքրված է Հայաստանում արեւային էներգետիկայով որպես եկամտաբեր բիզնես եւ պատրաստվում է ներդրումներ անել, ապա գոնե այդ ընկերության համար Հայաստանում ընթացող ընտրությունները չպետք է կարեւոր համարվեին: Նույնիսկ հակառակը` միայն բիզնեսով հետաքրքրվող ընկերությունը իր բոլոր համաձայնագրերը ու հուշագրերը ստորագրելը պետք է հետաձգեր ընտրություններից հետո: Դա է բիզնեսի տրամաբանությունը:

Նույն կերպ խիստ կասկածելի են ռուսաստանաբնակ հայ գործարարների հայտարարությունները, թե հանկարծ որոշել են ներդրումներ անել Հայաստանում եւ այդ հայտարարությունները անում են հենց այն ժամանակ, երբ ՀՀ վարչապետը գտնվում է Մոսկվայում: Նման հայտարարությունները, ինչ խոսք, կարող են բարձր տրամադրություններ ստեղծել ընտրողների շրջանում, բայց դա շատ կարճաժամկետ էֆեկտ է: Ավելի երկարաժակետ կտրվածքով այդպիսի նախընտրական հայտարարությունները ավելի շատ վնաս են հասցնում: Դրանք արժեզրկում են այդ գաղափարը, բիզնեսի մոտ հիասթափություն առաջացնում եւ ի վերջո հոգեբանական խոչընդոտներ ստեղծում ներդրումների համար:

Բացի այդ Հայաստանում արեւային էլեկտրակայանների ներդրումային ծրագրերի կողքին ներդրողներին են ներկայացվում այնպիսի ծրագրեր, որոնք կարող են միայն ժպիտ առաջացնել: Ինչպես նշել ենք մի առիթով, արեւային կայանների կողքին հենց նույն հարթակում ներկայացված են, օրինակ, 750 միլիոն դոլարանոց հիվանդանոցային համալիրի, 90 միլիոն դոլարանոց մոլի, 65 միլիոն դոլարանոց հյուրանոցային համալիրի ծրագրեր: Սա էլ իր հերթին արժեզրկում է լուրջ ներդրումային պոտենցիալ ունեցող ծրագրերը, ինչպիսին են օրինակ արեւային կայանները: