ԵԱՏՄ-ն դրական է ազդել արտահանման ծավալների վրա. հատկապես դեպի Գաբոն

Եվրասիական ինտեգրումն օգնել է Հայաստանին ավելացնել արտահանումն ու փոխգործակցությունն արտաքին շուկաների հետ։ Այս մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասել է փոխվարչապետ, միջազգային տնտեսական ինտեգրման ու բարեփոխումների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը և հավելել, թե չնայած դեռ շատ անելիքներ կան, բայց ընդհանուր միտումները դրական են:

Պարզ թվերի արտահայտությամբ՝ Գաբրիելյանի դիտարկումը ճիշտ է, որովհետև եթե համեմատենք Հայաստանից արտահանման ծավալները 2014 թվականին՝ երբ Հայաստանը դեռ նոր-նոր էր փորձում անդամակցել Մաքսային միությանը՝ ներկայիս ԵԱՏՄ-ին, և անցյալ տարվա՝ 2016 թվականի ցուցանիշները, ապա ամեն ինչ կստացվի հենց Գաբրիելյանի ասածի պես: Որովհետև 2014 թվականին Հայաստանից արտահանումը կազմել է 1 միլիարդ 519 մլն դոլար, իսկ 2016-ին՝ 1 միլիարդ 783 միլիոն: Բայց ուշադրությունը կենտրոնացնեն երկու նուրբ ակնարկների վրա. առաջինն այն է, որ Վաչե Գաբրիելյանը խոսում է առհասարակ՝ դեպի արտաքին շուկաներ արտահանման ու փոխգործակցության հետ: Ու այս առումով, թե ԵԱՏՄ-ին անդամակցությունն ինչքանով է նպաստել, օրինակ դեպի Արաբական Միացյալ Էմիրությունն արտահանման ծավալների՝ նախորդ տարվա համեմատությամբ մոտ երեք անգամ, կամ դեպի Գաբոն՝ ավելի քան 56 անգամ աճին, այնքան էլ պարզ չէ: Մյուսը՝ չի կարելի չգնահատել Վաչե Գաբրիելյանի չափազանց զգուշավորությունը. Նա չի ասում ԵԱՏՄ-ին անդամակցությունը միանշանակ դրական է, կամ հակառակը՝ այլ ասում է խիստ նուրբ ու չեզոք՝ «միտումներ կան». ընդամենը միտումներ:

Հիմա այս հարցին նայենք ոչ թե բացարձակ թվերի տեսանկյունից, այլ դրա որակական կողմից: Մասնավորապես՝ ՊԵԿ-ի կողմից հրապարակվող մաքսային վիճակագրության մեջ արտահանման կառուցվածքին անգամ հպանցիկ նայելով պարզ կդառնա, որ օրինակ այս տարվա առաջին վեց ամիսներին Հայաստանից իրոք, արտահանումը ավելացել է, բայց թե այդ աճից որքան մասն է ԵԱՏՄ-ին անդամակցությամբ պայմանավորված, մեղմ ասած՝ չի կարելի վստահ ասել:

Օրինակ՝ այս տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանից արտահանվող ապրանքների ամենահզոր աճն ապահովել է հանքարդյունաբերությունը: Գունավոր մետաղների հանքաքարերի արտահանումն աճել է 95 միլիոն դոլարով, հասնելով 260 միլիոն դոլարի: Բայց հաշվի առնելով, որ հանքարդյունաբերական արտադրանքի արտահանման հիմնական ուղղությունները Եվրոպան ու Չինաստանն են, առնվազն տարակուսանք է առաջանում, թե ԵԱՏՄ-ն այստեղ ի՞նչ կապ ունի: Այնուհետև՝ 24 միլիոն դոլարով աճել է սպիրտային խմիչքների, ավելի կոնկրետ՝ կոնյակի արտահանումը: Այստեղ ԵԱՏՄ նոր ռեժիմներն ու կարգերը ոչ մի փոփոխություն չեն բերել՝ կոնյակը ինչ կարգերով որ նախկինում էր ուղևորվում օրինակ Ռուսաստան, այնպես էլ հիմա: Իսկ այդ աճի համար գործ ունենք ընդամենը կորցրած դիրքերը վերականգնելու եւ նոր շուկաներ գտնելու հետ:

Ինչ խոսք՝ ավելացել է Հայաստանից դեպի ռուսական շուկաներ լոլիկի, թեթև արդյունաբերության արտադրանքների արտահանումը: Լոլիկի և թեթև արդյունաբերության արտադրանքի՝ հագուստի պատմությունը բոլորս էլ լավ ենք հիշում, այդ թվում նաև ռուսները: Ու բոլորը հիշում են հատկապես, թե ինչպես էին թուրքական լոլիկները, հագուստն ու կոշկեղենը գալիս Հայաստան ու այստեղ երկար չսպասելով, շտապում ուղևորվել դեպի Ռուսաստան, որտեղ իրենց ավելի շատ ու անհամբեր էին սպասում: Իսկ որ որոշ հայ «շուստրի» գործարարներ կարողացան այդ ամբողջ «լոլիկ» օպերացիան հաջողությամբ իրականացնել ու մի երկու կոպեկ փող աշխատել՝ ձեռքի հետ արտահանման վիճակագրությունը «թարմացնելով», դրա համար էլ, իհարկե, «շնորհակալ» պետք է լինենք թուրք զինվորականներին, ովքեր խոցեցին ռուսական ռազմական ինքնաթիռը: Թե չէ դժվար թե մեր՝ ԵԱՏՄ-ին միանալը ռուս-թուրքական հարաբերություններում լուրջ դերակատարություն ունեցած լինի:

Իսկ թեև դա շատ դժվար է, ու հաշվարկելու առումով՝ շատ բարդ, բայց միգուցե արժեր նաև հասկանա՞լ, թե նույն ԵԱՏՄ-ին անդամակցությունից որքա՞ն և ինչպե՞ս է տուժել նույն արտահանման ոլորտը, եթե չասենք ամբողջ տնտեսությունը, կամ թեկուզ ակնարկել բացասական միտումների մասի՞ն: Թե՞ ԵԱՏՄ-ի մասին խոսելիս, ինչպես հանգուցյալի դեպքում՝ կամ լավը, կամ ոչինչ...