Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում սրացում չի լինի, ՌԴ-ն թույլ չի տա. Շահին Ռզաեւ

Հարեւան եւ հայկական երկու պետությունների հակառակորդ երկրում՝ Ադրբեջանում, հետաքրքիր գործընթացներ են տեղի ունենում: Կայուն դիկտատուրայի երկրում, հատկապես վերջերս, գրեթե բոլորը սպասում էին, որ ամեն ինչ, այդ թվում՝ սպասվող նախագահական ընտրությունները, ընթանալու են սահուն, առանց ցնցումների ու անակնկալների: Սակայն անակնկալը մատուցեց հենց նա, ումից ամենաքիչն էին սպասում:

Իլհամ Ալիեւը մի քանի օր առաջ անսպասելի որոշում կայացրեց հոկտեմբերին նախատեսվող նախագահական ընտրությունները տեղափոխել ապրիլ: Հենց այդ ժամանակ ավարտին է մոտենալու նաև Հայաստանում պետական համակարգի անցումը կառավարման խորհրդարանական մոդելին:

Ադրբեջանում նախագահական ընտրությունները կանցկացվեն ապրիլի 11-ին: Այժմ շատերը փորձում են հասկանալ այդ որոշման դրդապատճառները: Նախագահական արշավի շախմատային պարտիան գոնե առերեւույթ ընթանում էր առանց խնդիրների, ինչու հենց խաղի կեսից Ալիեւը փոխեց դրա կանոնները, շուռ տվեց խաղատախտակը, «ֆիգուրները» նորովի դասավորեց ու կտրուկ արագացրեց իր վերընտրվելու գործընթացը: Ո՞ւր կամ ինչո՞ւ է նա շտապում: Մյուս կողմից, թեպետ արտահերթ ընտրությունների անցկացման որոշումն անսպասելի էր շատերի համար, սակայն դրանց մասին շշուկներն ադրբեջանական հասարակական-քաղաքական միջավայրում ու մեդիա դաշտում պտտվում էին դեռ անցյալ տարվանից:

Բավական է հիշել, որ դեռեւս 2017 թ.-ի հոկտեմբերին նույն Ալիեւը ստիպված էլ հերքել երկրում արտահերթ նախագահական ընտրություններ անցկացնելու մասին համառորեն տարածվող լուրերը: «Մենք նպատակ չունենք փոխելու ընտրությունների անցկացման ժամկետը: Ես գիտեմ, թե ինչ խոսակցություններ են պտտվում Ադրբեջանում եւ մեր սահմաններից դուրս: Նման ծրագրեր չկան, դրա անհրաժեշտությունը ես չեմ տեսնում», - հայտարարել էր նա РИА Новости-ի հետ հարցազրույցում:

Այնուամենայնիվ, անհրաժեշտությունն առաջացավ, ու Ալիեւի որոշման պատճառներն, ըստ փորձագետների, ունեն թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին արմատներ:

Առաջին պատճառն, ըստ ադրբեջանցի տնտեսագետ, ReAl շարժման գործադիր քարտուղար Նատիգ Ջաֆարլիի, իսկապես տեխնիկական է: Ի դեպ, Ադրբեջանի նախագահի օգնական Ալի Հասանովը եւս տեխնիկական խնդիրներով պատճառաբանեց ընտրությունների տեղափոխման մասին որոշումը: Սակայն եթե Հասանովը շեշտում էր աշնանը պլանավորած մեծ համապետական միջոցառումների հետ ընտրությունների չհամընկնելու կարեւորությունը, Ջաֆարլին այլ խնդիր է տեսնում: «Այս տարի առաջին անգամ նախագահն ընտրվում է յոթ տարի ժամկետով: Ուստի, հաջորդ ընտրություններն անցկացվելու են 2025 թ.-ի հոկտեմբերին: Իսկ այդ տարվա նոյեմբերին էլ կկայանան խորհրդարանական ընտրությունները: Նշանակում էր միաժամանակ երկու ընտրական գործընթացներ են ընթանալու: Ուստի, անհրաժեշտ էր տեղափոխել կամ նախագահի, կամ խորհրդարանի ընտրությունների անցկացման ժամկետը: Ընտրվեց նախագահի ընտրությունները»,- նշում է Ջաֆարլին:

Ջաֆարլիի ու Հասանովի հետ կտրականապես համաձայն չէ ադրբեջանցի փորձագետ, լրագրող Շահին Ռզաեւը: Նրա համար այդ բացատրությունները համոզիչ չեն: «Մինչեւ 2025 թ.-ը, ինչպես ասում են, մեզանում «կամ խանը կմահանա, կամ էշը» (հայկական տարբերակով՝ «կամ էշը կսատկի, կամ էշատերը»): Այսինքն՝ հարյուր անգամ կարող էին փոփոխել ընտրությունների անցկացման օրը, որպեսզի նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունները չհամընկնեն»,- նշեց Ռզաեւը «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում: Փորձագետի համար հատկապես ծիծաղելի են համապետական նշանակության միջոցառումների հետ չհամընկնելու մասին պատճառաբանությունները:  

«Մենք, կարծես, անկախ պետություն ենք, ուստի՝ ամենակարեւոր միջոցառումը մեզ համար պետք է լինի նախագահի ընտրությունը: Այլ կարեւոր միջոցառում ես չեմ պատկերացնում: Ուստի, ինչպես կարելի է երկրի համար ամենակարեւոր միջոցառումը տեղափոխել այլ երկրորդական՝ թեկուզ միջազգային նշանակության իրադարձությունների օգտին»,- նշում է Ռզաեւը:

Սա, իհարկե, խնդրի տեխնիկական կողմն է, որի վերաբերյալ փորձագետների հայացքները կտրուկ տարբերվում են: Նրանք, սակայն գրեթե համամիտ են, երբ խոսում են Ալիեւի որոշման արտաքին քաղաքական դրդապատճառների մասին: Ավելի կոնկրետ, այս տարվա մարտի 18-ին ՌԴ-ում անցկացվելու են նախագահական ընտրություններ: «Գլոբալ խաղացողների, եվրոպական կառույցների, գրեթե բոլորի ուշադրությունը կենտրոնացած է լինելու ռուսաստանյան ընտրությունների վրա՝ հատկապես հաշվի առնելով ՌԴ-ի ու Արեւմուտքի հարաբերությունների լարվածությունը: Ի դեպ, Մոսկվան, ի տարբերություն Բաքվի, չի հրաժարվել միջազգային դիտորդներից: Ուստի, կարծում եմ ադրբեջանական ընտրությունները կմնան ռուսաստանյան ընտրական գործընթացների ստվերում, ու մեր իշխանությունները կկարողանան «հանգիստ» ընտրություններ անցկացնել»,- նշում է Ջաֆարլին, ում հետ գրեթե ամբողջությամբ համամիտ է Շահին Ռզաեւը:

«Ռուսաստանի հետ ընտրական գործընթացների սինքորնիզացիան ինձ համար ավելի համոզիչ բացատրություն է»,- մեր զրույցում ասաց նա՝ նկատի ունենալով, որ սա հնարավորություն է առանց միջազգային լուրջ ուշադրության, ասել է թե քննադատության, անցկացնել ընտրությունները: Մեծերի գլուխը ՌԴ-ում ընտրություններով խառն է լինելու ու Ադրբեջանում ընտրությունների մասին մտածելու ժամանակ էլ չեն ունենալու: «Ուստի, հակված եմ կարծել, որ մեր իշխանությունները որոշեցին չառկախել գործընթացը մինչեւ աշուն, երբ Ռուսաստանում ու, ի դեպ, Հայաստանում կձեւավորվեն նոր իշխանություններ»,- նշում է Շահին Ռզաեւը:

Ալիեւի հանկարծակի որոշման եւս մեկ պատճառ փորձագետները նշում են ադրբեջանական իշխանական վերին էշելոններում դավադրության հասունացման հնարավորությունը: Նման կարծիքի է ադրբեջանցի քաղաքագետ Զարդուշտ Ալիզադեն: «Գողացած փողերը շատերին հանգիստ չեն տալիս: Կարծում եմ՝ որոշակի դավադրություն է հասունանում իշխանության ներսում, կան շատ դժգոհներ, որոնք կարող էին աշխատանք տանել, որոշակի թիմ ձեւավորել եւ վերջնագիր ներկայացնել»,- նշում է նա՝ հավելով, որ վտանգի քաղաքականապես չեզոքացման կամ նվազման առաջին քայլը հանրաքվեի անցկացումն էր, այնուհետեւ Մեհրիբան Ալիեւային առաջին փոխնախագահի պաշտոնում նշանակումը:

«Հաջորդ քայլը հենց արտահերթ նախագահական ընտրությունների անցկացումն է»,- նշում է փորձագետը եւ որպես իր կարծիքի բացատրություն հավելում հետեւյալը. «Արտահերթ ընտրությունները խիստ սահմանափակում են իշխանության ներսում Ալիեւի հակառակորդների համար դավադրությունների կազմակերպման ժամանակային հնարավորությունները»: Շահին Ռզաեւն այս կարծիքը եւս չի կիսում՝ նշելով, որ, թեպետ, շատ են խոսում իշխանության ներսում տարբեր կլանների պայքարի մասին, սակայն ինքն իրականում նման պայքար չի տեսնում:

Իսկ Նատիգ Ջաֆարլին ընդհանրապես կարծում է, որ նախագահական ընտրություններից հետո, երբ կնշանակվեն նաեւ ոլորտային այլ փոխնախագահներն իրենց աշխատակազմերով, նախարարների կաբինետի՝ կառավարության, կարիքն ուղղակի չի լինի: «Այսինքն՝ կարող են լինել կառուցվածքային փոփոխություններ: Նախարարների կաբինետի կարիքն այլեւս չի լինի, հակառակ պարագայում մենք գործ կունենանք կրկնվող գործառույթների հետ, որն անիմաստ է»,- կարծում է փորձագետը:

Փորձագետները, գրեթե վստահ ու համամիտ են մեկ խնդրի վերաբերյալ: Նրանք բոլորն էլ կարծում են, որ նախագահի ընտրությունները ոչ մի անդրադարձ չեն ունենա ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացի վրա:

«Վստահ եմ, որ հակամարտության գոտում ոչ մի սրացում էլ չի լինի: Ռուսաստանն ուղղակի դա թույլ չի տա: Նրանց մոտ շուտով անցկացվելու է Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը, մյուս կողմից՝ պատերազմը շատ թանկ է նստելու բոլոր կողմերի վրա: Սակայն վստահ եմ (չի մանրամասնում, թե որտեղից այդ վստահությունը- խմբ.) Ռուսաստանը ճնշում կգործադրի Հայաստանի վրա՝ «օկուպացված տարածքների ազատագրման» առումով եւ Հայաստանը կգնա այդ քայլին: Ռուսաստանն այս ամենը կներկայացնի որպես իր հաջողությունը, իսկ ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը՝ որպես Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի որոշման համար անհրաժեշտ ու պարտադրված փոխզիջում», -մեր զրույցը եզրափակեց Շահին Ռզաեւը:

Հոդվածը հրապարակվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի փետրվարի 9-ի համարում: