Լվանա՞նք Եվրոմիության փողերը կամ ինչպիսի հարեւան կլինի Հայաստանը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի մարտի 9-ի համարում

Եվրոպական հանձնաժողովը նախորդ շաբաթ Եվրոպական Խորհրդարանին ներկայացրեց ՀՀ-ի մասին զեկույցը, որը պետք է հիմք դառնա «Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության» շրջանակներում Եվրոպայի հետ Հայաստանի «Գործողությունների ծրագրի» մշակման եւ իրականացման համար: Իհարկե, Եվրոպական Խորհրդարանը դեռ պետք է հաստատի Հայաստանի մասին զեկույցն ու ընդգրկումը «Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության» մեջ, սակայն քաղաքագետների կարծիքով, անկախ այն բանից, որ զեկույցում Հայաստանի մասին ոչ մի լավ բան ասված չէ, Եվրոպական Խորհրդարանն, այնուամենայնիվ, կհաստատի Եվրոպական հանձնաժողովի առաջարկությունը: Այսինքն՝ ՀՀ-ն, անկախ իրենից, կընդգրկվի «Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության» մեջ, ինչը  միանշանակ նշանակալից իրադարձություն է Հայաստանի համար:

Միայն նշենք, որ ծրագրի վերջնական, իհարկե չափազանց հեռավոր նպատակը, ԵՄ անդամակցությունն է, որը կախված կլինի «Եվրոպական հարեւանության քաղաքականության» մեջ ընդգրկված երկրներից յուրաքանչյուրի գործողությունների ծրագրից: Այսինքն, այսօրվանից սկսած ՀՀ-Եվրոպա հարաբերությունների հետագա բոլոր զարգացումները կախված են «Գործողությունների ծրագրի» մշակումից եւ իրականացումից, որը պետք է հիմնված լինի մի քանի արմատական հասկացությունների վրա` ժողովրդավարություն, մարդու իրավունքներ, խոսքի ազատություն եւ այլն: Թե որքանո՞վ են ՀՀ ներկայիս իշխանությունները ժողովրդավար, հավատարիմ մարդու իրավուքններին եւ այսօրինակ մյուս արժեքներին, կարծում ենք հայտնի է բոլորին:

Եւ այս ֆոնին հարց է ծագում, թե իր հերթին ՀՀ ներկայիս իշխանությունն ի՞նչ է փորձում ստանալ եվրոինտեգրում կոչվող այս գործընթացից, որ «Գործողությունների ծրագրի» մշակումից հետո շոշափելի է դառնալու Հայաստանի համար: Ըստ քաղաքագետ Աղասի Ենոքյանի, այս հարցում երկու կարծիք լինել չի կարող եւ միակ բանը, որ ՀՀ ներկայիս իշխանություններն ակնկալում է ստանալ Եվրոպայից` փողն է: Իսկ այդ փողը ստանալու ճանապարհը նույն «Գործողությունների ծրագիրն» է, որով նաեւ ֆինանսական աջակցություն է նախատեսված, ասենք ժողովրդավարական իստիտուտների հաստատման, սոցիալական, քաղաքական համակարգերի բարելավման եւ նմանատիպ այլ նպատակների իրագործման համար:

«Ակնհայտ է, որ ՀՀ ներկայիս իշխանությունները պետք է փորձեն Եվրոպայի կողմից տրամադրվող փողերը հնարավորինս օգտագործել ճանապարհաշինության կամ այդ կարգի այլ ծրագրերի վրա, որոնք կոռուպցիայի եւ փողերի լվացման լայն հնարավորություններ են ստեղծում, եւ՝ չօգտագործել կառավարման համակարգի եւ ժողովրդավարության բարելավման համար»,- ասում է Աղասի Ենոքյանը: Վերջինս համոզված է, որ Հայաստանը կոռուպցիոն ռիսկերով լի «Գործողությունների ծրագիր» կներկայացնի Եվրոպական Հանաձնաժողովին, ինչի արդյունքում գործողությունների ծրագրի շուրջ պայմանավորվածությունը Հայաստանի եւ Եվրոպայի միջեւ շատ երկար կձգձգվի: «Առաջին մտավախությունն այն է, որ մեր կառավարությունն այնքան վատ գործողությունների ծրագիր կառաջարկի, ու այնքան վատ կիրականացնի այն, որ արդյունքում  մենք ավելի կհեռանանք Եվրոպայից, քան հիմա ենք»,-  ասում է Աղասի Ենոքյանը՝ հիշեցնելով ՀՀ ներկայիս իշխանությունների մի քանի ունիվերսալ հատկություններ:

Օրինակ՝ որ նրանք զարմանալիորեն կարողանում են, ասենք, խոսքի ազատությանն ուղղված օրենք ընդունել, որն ի վերջո վնասում է հենց խոսքի ազատությանը, ինչպես դա եղավ «Հեռահաղորդակցության մասին» ՀՀ օրենքով «Ա1+» հեռուսաընկերությունը փակելու դեպքում, կամ կոռուպցիայի դեմ պայքար սկսել, որն ի վերջո վնասում է հենց ժողովրդին: Այսինքն, ըստ, քաղաքագետ Աղասի Ենոքյանի, բոլոր հիմքերը կան մտածելու, որ Ռոբերտ Քոչարյանի վարչախմբի ջանքերով Հայաստանի՝ եվրոինտեգրման այս նոր մեկնակող գործընթացը երկու զարգացում կունենա, առաջին՝ վարչակազմը իր համար հսկայական ֆինանսական օգուտներ կքաղի, եւ երկրորդ՝ վերջնականապես կփչանան Հայասատան-Եվրոպա հարաբերությունները: Եւ հարաբերությունները կփչանան երկու կողմից էլ.

«Ինչպես երեւում է Եվրոպական հանձնաժողովի զեկույցից, նրանք շատ լավ են հասկանում, որ ՀՀ ներկայիս իշխանություններն իրենց խաբում են, բացի այդ՝ քանի որ վերոնշյալ օենքները ներկայացվում են, որպես Եվրոպայի պահանջ, ապա Եվրոպայի հանդեպ վատ վերաբերմունք եւ պատկերացում է ստեղծվում նաեւ ՀՀ հասարակության մեջ»,-ասում է պարոն Ենոքյանը: Այսուհանդերձ աշխարհաքաղաքական շատ ավելի կարեւոր իրողություններ կան, որոնք Եվրոպային կստիպեն աչք փակել ՀՀ իշխանությունների «թերությունների» վրա եւ երկկողմ պայմանավորվածությամբ «Գործողությունների ծրագիր» կնքել նրանց հետ: Իսկ գործողությունների ծրագիրն ինդիվիդուալ է յուրաքանչյուր երկրի համար, եւ կախված այն բանից, թե դրանով երկիրն ինչ պարտավորություններ է վերցնում իր վրա, որոշվում է Եվրոպայի հետ նրա հարաբերությունների մակարդակը:

«Եթե մենք այսօր թույլ ծրագիր ներկայացնենք, բացի այն, որ ավելի կհեռանանք Եվրոպայից, նաեւ բաց կթողնենք դեպի ԵՄ գնալու ստեղծված հնարավորությունը: Ի վերջո, տասնհինգ տարի առաջ մենք չէին էլ կարող մտածել, որ  նման հնարավորություն մեզ երբեւէ կընձեռվի»,- ասում է քաղաքագետը: Եւ եթե Հայաստանի հասարակությունն այսօր թույլ տա, որ Եվրոպայի հետ «ճանապարհաշինության» մակարդակով գործողությունների ծրագիր կնքվի, ապա հետագայում դժվար կլինի ՀՀ-ԵՄ հարաբերությունները նորմալ ընթացքի մեջ դնել: Այսպիսով, ըստ Աղասի Ենոքյանի, չափազանց կարեւոր է, որպեսզի հասարակական ակտիվ ներգրավվածություն ապահովի Եվրոպայի հետ  ՀՀ հարաբերություններում, ինչը կարող է սկսվել գործողությունների ծրագրի մշակման աշխատանքներից:

Աննա Հակոբյան