Դեգրադացման «անփոխարինելի» ու «միակ» ճանապարհով

Սերժ Սարգսյանի անփոխարինելիության, անկրկնելիության մասին պնդումներ անող կարկառուն ՀՀԿ-ականները հաճախ դա հիմնավորում են նրանով, թե պատերազմական-կիսապատերազմական վիճակում գտնվելու պարագայում չի կարելի փոխել երկրի ղեկավարին:

Սա տիպիկ նոմենկլատուրային կուսակցության հավաքական մտածելակերպի արգասիք է: Ճիշտ նույն կերպ ԽՄԿԿ-ն Խորհրդային Միությունում ղեկավարներ չէր փոխում «արտաքին սպառնալիքների», «համաշխարհային իմպերիալիզմի» «միջազգային իրավիճակի լարվածության» եւ այլ «մարտահրավերներին» դիմակայելու եւ երկրում կայունություն ապահովելու նկատառումներով: Այդ «կայունությունը» այնքան ձգձգվեց, որ խորհրդային համակարգը բորբոսեց ու փտեց հենց ներսից, եւ բավական էր մի թեթեւ «քամի», որ հսկայական տարածքով, հսկայական զինուժով ու հսկայական բնական ռեսուրսների տիրապետող երկիրը մի քանի ժամվա մեջ փլուզվեր:

Իսկ ինչպիսին է իրավիճակը ժողովրդավարական երկրներում, որոնք նույնպես ունեն բազում ու տարատեսակ մարտահրավերների դիմակայելու խնդիր: Օրինակ՝ Իսրայելում, որը իր ստեղծման օրից՝ 1948 թվականից մինչ օրս, այսինքն արդեն 70 տարի անընդմեջ գտնվում է պատերազմական եւ կիսապատերազմական վիճակում: Իր գոյության 70 տարիների ընթացքում այս երկրում փոխվել է երկրի 17 ղեկավար՝ վարչապետ: Այսինքն, յուրաքանչյուր վարչապետ միջինը 4 տարի 1 ամիս է պաշտոնավարել: Այստեղ, փաստորեն պատերազմական ու կիսապատերազմական վիճակում ապրելով, ղեկավարներ փոխելու բարդույթներով չեն տառապում: Իսկ ամենահետաքրքիրն այն է, որ Իսրայելի 70-ամյա պատմության ընթացքում տարած ամենահզոր հաղթանակների ընթացքում երկիրը ղեկավարած վարչապետները նույնպես երկար չեն պաշտոնավարել: Օրինակ, Իսրայելի հիմնադրման պահից վարչապետի պաշտոնը ստանձնած Դավիդ Բեն Գուրիոնը (առաջին նկարում), պաշտոնավարել է ընդամենը 6 տարի: Նրա պաշտոնավարման ժամանակ Իսրայելը հաստատվեց որպես պետություն, որպես տարածաշրջանի ամենակարեւոր խաղացող, կարողացավ դիմակայել արաբական աշխարհի, մեղմ ասած, ճնշումներին, կրկնապատկեց բնակչությունը, սակայն 1954 թվականին նա թողեց իր պաշտոնը ու կնոջ հետ գնաց կիբուց՝ գյուղատնտեսությամբ զբաղվելու: Առաջին օրը, ըստ իսրայելական մամուլի, նա գոմաղբ է տեղափոխել իր հողակտորը պարարտացնելու նպատակով: Մեկ տարի անց նա կրկին վերադարձավ մեծ քաղաքականություն եւ կրկին ստանձնեց վարչապետի պաշտոնը, այս անգամ՝ 11 տարով: Թվում է՝ մեկ տարով նրա հեռանալը ձեւական է եղել, սակայն դա բոլորովին այդպես չէ: Նա հեռացել էր հոգնածության պատճառով եւ  վերադառնալու որեւէ մտադրություն չի ունեցել:

Բավականին կարճ է պաշտոնավարել հայտնի 6- օրյա պատերազմի ժամանակ Իսրայելի վարչապետ Մոշե Շարետը (երկրորդ նկարում): Նա ստանձնել է այդ պաշտոնը 1963 թվականին եւ հեռացել 6 տարի անց՝ 1969 թվականին: 1967 թվականի ամռանը պատերազմ սկսվեց Իսրայելի եւ արաբական 5 երկրների միջեւ: Իսրայելը պատերազմում էր Եգիպտոսի, Սիրիայի, Հորդանանի, Իրաքի եւ Ալժիրի դեմ: Այդ պատերազմում Իսրայելը ջախջախիչ ու անվերապահ հաղթանակ տարավ: Իր զբաղեցրած տարածքը մեծացրեց 3.5 անգամ: Ընդ որում, արաբական զինուժի տեխնիկական հագեցվածությունը գերազանցում էր Իսրայելին: 6 օրում այդպիսի հաղթանակ տարած կառավարության ղեկավարը մեր չափանիշներով հուր հավիտյան պիտի մնար իր պաշտոնին, սակայն Մոշե Շարետը դրանից ընդամենը երկու տարի անց հեռացավ իր պաշտոնից: 

Իսրայելի ամենաերկարակյաց վարչապետներից է ներկայումս այդ պաշտոնը զբաղեցնող Բենյամին Նաթանյահուն (երրորդ նկարում): Նա պաշտոնավարում է 2009 թվականից, այսինքն՝ արդեն 9 տարի: Բայց այդ, 9 տարիների ընթացքում Իսրայելի ՀՆԱ-ն աճել է 55 տոկոսով: Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ն մոտ 39 հազար դոլար է, որը ավելին է, քան Ֆրանսիայում ու Մեծ Բրիտանիայում: Այլ կերպ ասած, Նաթանյահուի՝ վարչապետի պաշտոնում 9 տարի լինելը լրիվ արդարացված է առնվազն տնտեսական ցուցանիշների տեսանկյունից: Ի դեպ, Նաթանյահուն վարչապետի պաշտոնը զբաղեցրել է նաեւ 1996-1999 թվականներին, սակայն այդ ժամանակահատվածում նա չի ապահովել տնտեսական փայլուն ցուցանիշներ: 

Մի խոսքով, ժողովրդավարական երկրներում անփոխարինելի, միակ, անկրկնելի առաջնորդներ չեն լինում: Երկրի ղեկավարները փոխվում են շատ հաճախ երկրում ընթացող առողջ, մրցակցային գործընթացների արդյունքում: Գուցե հենց դա է այդ երկրների հաջողության բանաձեւը: Ի դեպ, այն երկրներում, որոնց հետ Իսրայելը հաճախակի բախումներ է ունենում եւ միշտ դուրս գալիս հաղթանակով, առաջնորդներ փոխելու ավանդույթներ չկային: Այնտեղ նույնպես առաջնորդները համարվում էին անփոխարինելի ու միակ: Եվ այդ վիճակը տեւեց մինչեւ «Արաբական գարունը»: Հիմա այդ երկրներում իշխանությունը հաճախ է փոխվում, բայց այդ գործընթացները որեւէ կերպ ժողովրդավարական համարել հնարավոր չէ: Ու յուրաքանչյուր ժողովուրդ ինքն է իր համար ընտրում՝ առողջ ներքաղաքական պրոցեսների արդյունքում հաճախակի փոխել երկրի ղեկավարներին, զարգանալ, բարգավաճել, հաջողությամբ դիմակայել բոլոր մարտահրավերներին,  թե ունենալ «անփոխարինելի առաջնորդներ», ճահճանալ, դեգրադացվել ու ի վերջո կործանվել:

Հ.Գ. Երեկ Սերժ Սարգսյանը խորհրդակցություն է անցկացրել, որի ժամանակ քննարկվել է «Հայաստանի զարգացման ռազմավարություն 2030» անունը կրող փաստաթղթի նախագիծը: Ըստ նախագահականի տարածած պաշտոնական հաղորդագրության՝ պաշտոնյաների հետ նախագիծը քննարկելիս Սերժ Սարգսյանն ասել է. «Մենք պայմանավորվեցինք, որ մինչև 2030 թվականը ջանքեր ենք գործադրելու... »: Այսինքն 2030 թվականին Սերժ Սարգսյանը իր պատկերացմամբ դեռ ջանքեր է գործադրելու նշված ռազմավարության հետ կապված: Եվս 12 տարի:

Տպագրվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի ապրիլի 5-ի համարում: