Ի՞նչ անել. երկրում առկա է կայուն դժգոհություն 

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի մայիսի 28-ի համարում

Հարցազրույց ՀՅԴ ԳՄ ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանի հետ:

- Պարոն Ռուստամյան, քաղաքական ուժերի կշռի եւ ազդեցության ակնհայտ նվազման պրոցես է սկսվել, եւ վերջին բոլոր գործընթացները բերում են այն համոզման, որ ներքաղաքական հարաբերությունները քաղաքական դաշտից տեղափոխվել են բոլորովին այլ՝ ապաքաղաքական հարթություն: 

- Վաղուց են քաղաքական հարաբերությունները տեղափոխված ձեր նշած հարթություն, եւ դա մեզ վաղուց է մտահոգում, ինչը, դժբախտաբար, չի շտկվում: Այս պրոցեսի շտկումը ենթադրում է խորքային փոփոխություններ եւ առաջին հերթին ենթադրում է երկրի ղեկավարման պրոցեսի մեջ ապաքաղաքական ուժերի ազդեցության սահմանափակում, որը Հայաստանում բավականին մեծ չափերի է  հասել: Եւ երբ երկրում դե ֆակտո ազդեցիկ են դառնում ապաքաղաքական ուժերը, բնական է, որ քաղաքական ուժերի դերակատարությունը պետք է սահմանափակվեր: Այն բոլոր տեղերում, որտեղ քաղաքական ուժերը պետք է կարողանան ազդել, երբ տեսնում են, որ իրենց ազդեցությունը ոչ քաղաքական ուժերի գերակայության պատճառով որեւէ խնդիր չի լուծում, բնական է, որ առաջանում է որոշակի հիասթափություն եւ քաղաքական պասիվություն:

- Իսկ չե՞ք կարծում, որ քաղաքական ուժերի պասիվացումն է դարձել հենց ապաքաղաքական ուժերի ակտիվացման պատճառ, եւ ոչ թե հակառակը:

- Բնականաբար, ասվածի մեջ ճշմարտություն կա, եւ այստեղ նախեւառաջ անելիք ունեն, այո, կոալիցիայի կուսակցությունները: Մենք ինքներս պետք է ավելի ակտիվորեն քաղաքական դաշտը վերցնենք հսկողության տակ: Մինչդեռ, մեր գնահատականն այն է, որ կոալիցիան վերջին ժամանակներս նկատելիորեն պասիվ է, կոալիցիայի խորհրդի նիստերը շատ վաղուց տեղի չեն ունենում, եւ այս ամենն առաջին ահազանգն է, որ երկրի առաջ ծառացած խնդիրները բոլորովին այլ տեղերում են լուծվում, ինչն է՛լ ավելի է խթանում ապաքաղաքական ուժերի ակտիվացումը: Մինչդեռ, կոալիցիան երկրի իրավիճակի նկատմամբ իր ունեցած պատասխանատվության համապատասխան նաեւ դերակատարություն եւ վերահսկողության ֆունկցիաներ պետք է իրականացնի, որն այսօր բացակայում է:

Ընդդիմությունն էլ իր հերթին է մի կողմ քաշվել եւ այս ամենը բերել է ընդհանուր  քաղաքական դաշտի պասիվության: Բնականաբար, այս վիճակից առավելագույնս օգտվում են այն ապաքաղաքական ուժերը, որոնք կան ե՛ւ իշխանական բուրգում, ե՛ւ տնտեսական-օլիգարխիկ դաշտում, որոնք էլ փողով գնել են իշխանությունը: Ու այս երեւույթն արդեն համակարգային բնույթ է կրում՝ մեծացնելով քաղաքական համակարգի արատավորության աստիճանը: Խնդիրներն ու հարաբերություններն ինչ-որ տեղ պետք է լուծվեն, ու եթե դրանք չեն լուծվում սահմանադրորեն եւ օրենսդրորեն նախատեսված տեղերում, բնականաբար, տեղափոխվում են բոլորովին այլ հարթություն, ինչի ականատեսն ենք մենք այսօր եւ ինչը իրապես մտահոգիչ է:

Քաղաքական ուժերը պետք է հասկանան, որ միմյանց հետ մրցակցությունը չպետք է տեղի ունենա ընդհանուր քաղաքական դաշտի ազդեցության եւ կշռի նվազեցման հաշվին: Ինչը, ցավոք, չի հասկացվում: Եթե մենք խոսում ենք ստվերային տնտեսության մասին,  տեղին է խոսել ստվերային ղեկավարման ու կառավարման մասին: Այսօր նման տենդեցներ կան եւ այստեղ է, որ կուսակցությունները պետք է նախանձախնդիր լինեն, որովհետեւ, կրկնում եմ, քաղաքական ուժերի ընդհանուր դերի այսօր առկա նվազումը հարված է հասցնում կուսակցություններից յուրաքանչյուրին:

Ու եթե որեւէ մեկին թվում է, որ ինքը կարող է այդտեղ շահել, որովհետեւ դա ավելի շատ հարվածում է իր հարեւան կուսակցությանը, դա մեծ թյուրիմացություն է: Եթե մեզ չհաջողվի քաղաքական ուժերի դերի նվազեցման ու ապաքաղաքական տարրերի գերակայության այս գրեթե համակարգային դարձած երեւույթի դեմն առնել, ապա դա բերելու է  ամենաանցանկալի արդյունքի, որովհետեւ մենք ստանալու ենք ընդամենը ժողովրդավարական գործընթացների իմիտացիա, իսկ իրականության մեջ համակարգը դառնալու է ամբողջությամբ կլանային, երկրի ղեկավարումը՝ ամբողջությամբ ստվերային: Եւ սրանով մենք նաեւ տեղ կբացենք դրսի միջամտությունների համար, որովհետեւ տարբեր գույների հեղափոխությունները տեղի են ունենում այն պատճառով, որ դրանց համար կա պարարտ հող: Մենք ընդամենն այդ պարարտ հողը կավելացնենք: 

- Պարոն Ռուստամյան, երկրում բավականին յուրօրինակ վիճակ է ստեղծվել. քաղաքական ուժերը լիարժեք ազդեցություն չեն կարողանում ունենալ քաղաքական գործընթացների վրա, նախագահն իր համար առանձին իր գոյությունն է պահպանում, եւ հիմնական շարժիչ ուժը դարձել է ապաքաղաքական-կրիմինալ տարրը: Այս ամենը պարարտ հող չէ՞ արդյոք Հայաստանում ձեր հիշատակած գունավոր հեղափոխության համար:

- Հայաստանում հեղափոխության համար ավելի քիչ է անհրաժեշտ պարարտ հողը, այլապես այդ հեղափոխությունն առաջինը կփորձարկվեր Հայաստանում: Սակայն դա բնավ չի նշանակում, որ հեղափոխությունը բացառված է: Դա բացառել կարելի է մի պարագայում, եթե մենք համապատասխան զարգացման եւ բարեփոխումների դինամիկա ապահովենք, որը կտանի դժգոհության նվազման: Որովհետեւ այսօր կա դժգոհություն, եւ այդ դժգոհությունը խիստ կայուն է: Մենք պետք է կարողանանք ճեղքել կայուն դժգոհության այս պատնեշը:

- Հաշվի առնելով առկա կայուն դժգոհությունը՝ դուք բացառո՞ւմ եք, որ սպասվող ՏԻՄ ընտրությունները կամ սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեն դառնան իշխանափոխության գործընթացի սկիզբ:

- Ներկա իրավիճակի առանձնահատկությունն այն է, որ չնայած ժողովուրդն իր վիճակից դժգոհ է, նա նաեւ չի ընդունում այդ դժգոհության ֆոնի վրա գործող ընդդիմության մոտեցումները, որովհետեւ հասկանում է, որ չունենալով  հեռանկարային ծրագրեր եւ երկրի առաջ ծառացած խնդիրների լուծման առաջարկներ՝ այդ ընդդիմությունը սահմանափակվելու է միայն իշխանության գալով: Հեղափոխություններից շատ են խոսում, մինչդեռ իրական հեղափոխականը հեղափոխություն է անում իշխանության գալուց հետո:

- Այսինքն, եթե Հայաստանում հեղափոխություն չի լինում, դրա պատճառը գաղափարական ընդդիմության բացակայությո՞ւնն է:

- Չկան հստակ, իրատեսական ծրագրեր, եւ չկա իշխանություններին իրական այլընտրանք:

- Եթե ձեւավորվի նման այլընտրանք՝ դաշնակցությունը կկանգնի՞ այդ այլընտրանքի կողքին:

- Եթե մենք իշխանության մեջ չլինենք՝ մենք կփորձենք դառնալ այդ այլընտրանքը:

- Այդ դեպքում, ինչո՞ւ չեք լքում այս իշխանությունը:

- Որովհետեւ հաշվի ենք առնում բազմաթիվ խնդիրներ. նաեւ այն, որ մեր կտրուկ տեղաշարժը մի դաշտից մյուսը կարող է բերել երկրի համար անկանխատեսելի զարգացումների: Չնայած, մենք նաեւ որեւէ բան չենք բացառում:

Նաիրա Զոհրաբյան