Հինգ օրն անցավ. ո՞վ է գնել «ՀԷՑ»-երը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հուլիսի 6-ի համարում

Արդեն 5 օր է անցել այն օրից, երբ ՌԱՕ ԵԷՍ-ը իր ֆինանսական հաշվետվությունում ազդարարեց «Հայաստանի էլեկտրական ցանցերը» 73 մլն դոլարով գնելու մասին: Ճիշտ նույնքան էլ անցել է այն պահից, երբ «ՀԷՑ»-երում հավաստիացրեցին, թե դա իրականությանը չի համապատասխանում եւ ՌԱՕ ԵԷՍ-ը այն հերքելու է: Երեկվա դրությամբ հերքում դեռ չի եղել: Մինչդեռ այս ժամանակահատվածում ջրի երես են դուրս եկել այդ առքուվաճառքի եւ «ՀԷՑ»-երի նոր սեփականատիրոջ հետ կապված որոշ տեղեկություններ: Ըստ այդմ նոր սեփականատերը ՌԱՕ ԵԷՍ-ի «թոռնիկն է»: Այսինքն՝ «Ինտերէներգոն» «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ» ընկերության դուստր ձեռնարկությունն է: «Ինտեր ՌԱՕ ԵԷՍ»-ն էլ իր հերթին ՌԱՕ ԵԷՍ-ի դուստրն է: Ինտերնետում այս ընկերության մասին տեղեկությունների առատություն, մեղմ ասած, չի նկատվում: Սակայն տեղեկությունների համադրումից ստացվում է հետեւյալ պատկերը:

«Ինտերէներգոյի» կանոնադրական կապիտալը 150 հազար դոլար է: Այն գրանցված է Հոլանդիայի օֆշորային գոտիներից մեկում: Ստեղծվել է նախանցած տարի Սլովակիայի էներգետիկ ընկերություններից մեկի մասնավորեցմանը մասնակցելու նպատակով: Հիմնական գրասենյակը գտնվում է մերձմոսկովյան Տուլա քաղաքում, հասցեն՝ Կրասնոարմեյսկիյ պողոտա, 25 տուն (տարածքը վարձակալված է): Գործունեության մասին հստակ տեղեկություններ չկան, եղածից կարելի է ենթադրել, որ զբաղվում է բարձրավոլտ սարքավումների վաճառքով: Եւ ընդամենը: Փաստորեն, ստացվում է, որ մեր «ՀԷՑ»-երի նոր սեփականատերը կասկածելի պայմաններում, կասկածելի տեղում, կասկածելի նպատակով ստեղծված կասկածելի գործունեություն իրականացնող մի ընկերություն է: Ինչ վերաբերում է գործարքին, ապա այստեղ ամեն ինչ առաջվա պես մութ է:

Ըստ որոշ տեղեկությունների, «ՀԷՑ»-երի, թերեւս, արդեն նախկին սեփականատեր «Միդլենդ Ռեսուրսեզը» մի քանի ամիս առաջ մի բարդ կոմբինացիա է իրականացրել. տրոհվել է երկու մասի, որից մեկին անցել են «ՀԷՑ»-երի բաժնետոմսերը, ումից էլ եւ դրանք ձեռք է բերել «Ինտերէներգոն»: Հատուկ ուշադրության է արժանի տեղի ունեցածի շուրջ «ՀԷՑ»-երի մեկնաբանությունը, ըստ որի գործ ունենք ոչ թե առքուվաճառքի հետ, այլ ընդամենը «ՀԷՑ»-երի կառավարումն է փոխանցվել «Ինտերէներգոյին», եւ վերջինս ստացել է ներդրումներ կատարելու իրավունք: Ասվածի մասին լրիվ պատկերացում կազմելու համար ընդամենը բերենք մի քանի թվեր: Երեք տարի առաջ «Միդլենդ Ռեսուրսեզը» ցանցերը գնել է 37 մլն դոլարով: Եւ այսօր դրանց միայն կառավարման իրավունքը վաճառել է կրկնակի թանկ գնով` 73 մլն դոլարով:

Նոր «կառավարիչը», վճարելով 73 մլն դոլար, ստանձնում է «ՀԷՑ»-երի կառավարման գլխացավանքը, փոխարենը ստանում է ներդրումներ կատարելու իրավունք եւ այդ կատարած ներդրումների դիմաց ստացված շահույթը տնօրինելու իրավունք: Եթե կա շահույթը տնօրինելու իրավունք, ապա կա նաեւ ռիսկ` վնասները «տնօրինելու» իրավունք: Այլ կերպ ասած՝ «Ինտերէներգոյի» վճարած 73 մլն դոլարը դեռ ներդրում չէ: Նա պետք է տնօրինի այն շահույթը, որը ստացվելու է այդ 73 միլիոնից դուրս կատարած ներդրումների համար: Եթե գործարքն այսպիսին է, իսկ «ՀԷՑ»-երից ասում են, որ հենց այսպիսին է, ապա այստեղ կա մի քանի տարբերակ: Առաջինը` ի դեմս «Ինտերէներգոյի», «Միդլենդ ռեսուրսեզը» գտել է աշխարհի ամենամիամիտ կազմակերպությանը, որը 73 մլն դոլարով գնում է 40 մլն դոլար արժողությամբ ցանցերում ներդրումներ կատարելու իրավունք, հետն էլ, որպես նվեր, ստանում ամբողջ գլխացավանքն ու ռիսկը:

Մյուս տարբերակն այն է, որ մեր ցանցերը արժեն ոչ թե 40 մլն դոլար, այսինքն՝ այնքան, որքան ժամանակին վաճառել է մեր կառավարությունը, այլ, ասենք, մի քանի տասնյակ անգամ ավելի թանկ: Այլ կերպ ասած՝ սա այնքան շահութաբեր ձեռնարկություն է, որ այդտեղ ներդրումներ անելու իրավունք ստանալու համար աշխարհահռչակ ընկերությունները, ֆինանսական կոռպորացիաները, բանկերը հերթի են կանգնել եւ հերթում էլ իրար գլուխ են ջարդում: Բայց այդ դեպքում չի հասկացվում, թե ինչու հենց ինքը` «Միդլենդ Ռեսուրսեզը», չի ուզում շարունակի օգտվել այդպիսի աստղաբաշխական շահույթներից եւ ընդամենը 73 մլն դոլարով վաճառել է այդ իրավունքը: Մյուս եւ թերեւս վերջին տարբերակն այն է, որ իրոք տեղի է ունեցել առք ու վաճառք: Չգիտես ինչու, այս վերջին տարբերակն ամենահավանականն է թվում:

Ըստ ՀՀ «էնեգետիկայի մասին» օրենքի, «Միդլենդ Ռեսուրսեզը» իրեն պատկանող «ՀԷՑ»-երի բաժնետոմսերի միայն 25 տոկոսը կարող է վաճառել առանց ՀՀ կառավարության համաձայնության: Դժվար է ասել, սակայն, թե ինչպիսի սողանցքներ կարելի է գտնել օրենսդրության մեջ: Սա արդեն իրավաբանների խնդիրն է, սակայն այսօր կարելի է պնդել, որ գործարքը դժվար է թե որակվի ապօրինի: Դրանով զբաղվել են ՌԱՕ ԵԷՍ-ի իրավաբանները, որոնց հետ կատակել չի կարելի: Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ գործարքի մասին վերջնական որոշումը կայացվել է այս տարվա մարտին` Պուտինի Հայաստան կատարած այցի ժամանակ: Դետալները մշակվել են ՌԱՕ ԵԷՍ-ի փոխնախագահ Ռապոպորտի Հայաստան կատարած բազմաթիվ ոչ հրապարակային այցերի ժամանակ: Կարելի է համոզված լինել, որ առաջիկայում էլ շատ հետաքրքիր մանրամասներ կբացահայտվեն այս գործարքի շուրջ:

Հայկ Գեւորգյան