Բան չկա. ԵԽԽՎ նախագահը եկավ, սպառնաց, գնաց

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի օգոստոսի 20-ի համարում

ԵԽԽՎ նախագահ Ռենե վան դեր Լինդենը Հայաստան էր այցելել հստակ առաքելությամբ՝ հայտարարելու, որ սահմանադրական փոփոխությունները պետք է ընդունվեն: Խորհրդարանական խումբ-խմբակցությունների եւ ՀՀ ղեկավարների հետ հանդիպման ժամանակ ԵԽԽՎ նախագահն ուղղակի սպառնացել է, որ հանրաքվեն տապալվելու դեպքում Հայաստանին շատ տխուր հեռանկար է սպասվում։ Վան դեր Լինդենը հայտարարել է, որ եթե հանրաքվեն տապալվի, դա նշանակելու է, որ հայաստանյան քաղաքական բոլոր ուժերը՝ ե՛ւ իշխանությունը, ե՛ւ ընդդիմությունը, չունեն վստահության ռեսուրս, եւ ԵԽ-ն դրանից անելու է լրջագույն հետեւություններ։ Նկարագրելով Հայաստանին սպառնացող պատժամիջոցները՝ Լինդենը թվարկել է տնտեսական բազմաթիվ ծրագրերից Հայաստանի օտարումից մինչեւ ԵԽ-ում երկրի անդամության հարցի վերանայումը:

Այս սպառնալիքները ներկայացնելուց հետո վան դեր Լինդենը, սակայն, նաեւ զգուշացրել է, որ հանրաքվեն պետք է անցնի ազատ եւ արդար ընտրություններով, եւ տեղեկացրել, որ ԵԽԽՎ-ն հատուկ հետեւելու է, որ  հանրաքվեի ընթացքում որեւէ քաղաքացու քվե չկեղծվի։ Ավելին, հանրաքվեից հետո ԵԽԽՎ-ն հատուկ մոնիտորինգ է անցկացնելու երկու հարցի շուրջ՝ արդյո՞ք ընտրացուցակները համապատասխանում էին ընտրողների իրական թվին, եւ եղե՞լ են հանրաքվեի ընթացքում ընտրակեղծիքներ: Ահա այս նախաբանը ԵԽԽՎ նախագահը երեկ բառացի կրկնել է թե՛ խորհրդարանական ընդդիմության եւ թե՛ կոալիցիայի հետ հանդիպման ժամանակ։

Ընդդիմության հետ հանդիպման ժամանակ վան դեր Լինդենը վերջիններիս տեղեկացրել է, որ ընդդիմությունը եւս չի կարող խուսափել պատասխանատվությունից, եւ եթե հանրաքվեն մերժվի, դա նշանակելու է, որ ժողովուրդը չի վստահում նաեւ ընդդիմությանը, քանզի Սահմանադրության նախագծի վերջին տարբերակում հաշվի են առնված նաեւ ընդդիմության հիմնական առաջարկները։ ԵԽԽՎ նախագահը նաեւ հայտարարել է, որ եթե «ոչ»-ը ընդդիմության վերջնական դիրքորոշումն է, ինքը խորապես ցավում է, քանզի որեւէ քաղաքական ուժ իրավունք չունի, զուտ ներկուսակցական խմորումներից ելնելով, նման կարծր դիրքորոշում որդեգրել: Վան դեր Լինդենի հաթաթաները համբերատար լսելուց հետո հաթաթա տալու հերթը հասել է նաեւ ընդդիմությանը:

«Արդարություն» դաշինքի ղեկավար Ստեփան Դեմիրճյանը ԵԽԽՎ նախագահին ասել է, որ եթե ԵԽ-ն հանդուրժում է, որ Հայաստանի իշխանություններն արհամարհում են դեռ երկու տարի առաջ ԵԽԽՎ ընդունած բանաձեւի պահանջն ու չեն պատժում ընտրակեղծարարներին, ապա ընդդիմությունն արժանապատվություն ունի եւ նման որակի իշխանության հետ որեւէ համաձայնության չի պատրաստվում գնալ: Իհարկե, կոմպրոմիսի մի տարբերակ «Արդարության» ղեկավարը տեսնում է: Եթե մինչեւ նոյեմբերյան հանրաքվեն իշխանությունները պատժեն 2003 թվականի համապետական ընտրությունների հիմնական ընտրակեղծարարներին եւ հատկապես Ռոբերտ Քոչարյանի նախընտրական շտաբի պետ Սերժ Սարգսյանին, ընդդիմությունը կվերանայի սահմանադրական նախագծի հանդեպ իր որդեգրած դիրքորոշումը։

Իսկ «Ազգային միաբանության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանն լայնացրել է կոմպրոմիսի սահմանը եւ հայտարարել, թե ընդդիմությունը պատրաստ է մասնակցել սահմանադրական «այո» քարոզարշավին՝ պայմանով, որ մինչեւ հանրաքվեն մի կողմից «Արդարությունն» ու «Ազգային միաբանությունը», մյուս կողմից՝ կոալիցիան եւ Քոչարյանը ստորագրեն համատեղ հուշագիր, որտեղ ամրագրված կլինի, որ քաղաքական ողջ ուժերը միասին պաշտպանում են Սահմանադրության նախագիծը, պայմանով, որ հանրաքվեից անմիջապես հետո նշանակվում են ԱԺ արտահերթ ընտրություններ, իսկ դրանից երկու ամսի անց՝ արտահերթ նախագահական ընտրություններ։ Ահա սրանք են այն նախապայմանները, որոնց դեպքում ընդդիմությունը պատրաստ է մասնակցել Սահմանադրության «այո» քարոզարշավին։

Կոմպրոմիսային այս առաջարկները կոալիցիայի կողմից չընդունվելու դեպքում  ընդդիմությունը ԵԽԽՎ նախագահին տեղեկացրել է, որ տոտալ հակասահմանադրական քարոզչություն է իրականացնելու ժողովրդի շրջանում, որպեսզի ոչ լեգիտիմ իշխանությունների նախաձեռնած հանրաքվեն տապալվի։ Ի վերջո, ինչպես ասել է «Արդարություն» դաշինքի քարտուղար Վիկտոր Դալլաքյանը, 2003-ի նախագահական ընտրություններում ԿԸՀ-ի հրապարակած թվերով Քոչարյանը ստացել էր 1 միլիոն 200 հազար ձայն, ուստի իրենց համար ի՞նչ խնդիր պետք է լինի սահմանադրական հանրաքվեի դեպքում ապահովել 800 հազար կողմ ձայնը.

«Եթե Քոչարյանն իրականում այդքան ձայն է ստացել, այսօր ինչո՞ւ է իշխանությունն ընկել ընդդիմության ոտքերն ու աղերսում կողմ քվեարկել Սահմանադրությանը»,- ասում է «Արդարություն» դաշինքի քարտուղարը։ Իսկ ի՞նչ է ասում ԵԽԽՎ նախագահը: Երեկ, ամփոփելով ՀՀ իշխանությունների, հասարակական կազմակերպությունների եւ քաղաքական ուժերի հետ ունեցած հանդիպումները, ԵԽԽՎ նախագահը մնացել էր անդրդվելի. սահմանադրական փոփոխությունները պետք է անցնեն, այլապես, ի պատասխան մեր հարցի, վան դեր Լինդենը պաշտոնապես հայտարարեց, որ Հայաստանի հանրապետությունը ԵԽ-ի, ինչպես նաեւ ԵՄ-ի հետ կունենա լրջագույն խնդիրներ՝ դրանից բխող լրջագույն հետեւանքներով:

Իսկ մեր այն հարցին ի պատասխան, որ եթե ժողովուրդն ազատ եւ արդար ընտրությունների արդյունքում «ոչ» ասի Սահմանադրության նախագծին, ինչպես Լինդենի հարազատ հոլանդացիները մերժեցին ԵՄ-ի Սահմանադրությունը, ինչո՞ւ պետք է երկրի հանդեպ պատժամիջոցներ կիրառվեն, ԵԽԽՎ նախագահն ասաց. «Դուք եք ստանձնել այդ պարտավորությունը եւ որպես ԵԽ անդամ երկիր՝ պարտավոր եք դա կատարել: Իհարկե, մարդկանց չի կարելի մեղադրել իրենց քվեարկության համար. պետք է մեղադրել այն քաղաքական ուժերին, որոնք ճիշտ չեն իրազեկել ժողովրդին: Բայց, եթե բարեփոխումների գործընթացը տապալվի, դա Հայաստանի համար լրջագույն հետեւանքներ կունենա»:

Նաիրա  Զոհրաբյան