Պետական կարիք. ինչպես աշխատել 100 միլիոն

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 6-ի համարում

Երեւանի կենտրոնում վեր խոյացող Հյուսիսային պողոտայի էպոպեային, որպես կանոն, հանրությունը մոտենում է զգացմունքների տեսանկյունից` դիտարկում այն մարդկանց ճակատագիրը, որոնց ոստիկանությամբ, ծեծուջարդով վտարում են իրենց տներից: Դա, անշուշտ, ճիշտ է` ցանկացած իրադարձություն պետք է դիտարկել առաջին հերթին մարդկանց ճակատագրերի տեսանկյունից: Սակայն մի պահ վերանանք սրանից եւ դիտարկենք Հյուսիսային պողոտան որպես բիզնես: Չնայած առաջին հայացքից այս ծրագրին որպես բիզնես մոտենալը պետք է սխալ լիներ, քանի որ մարդկանց իրենց տներից հանում են՝ պատճառաբանելով, թե անում են դա պետական կարիքների համար: Նշանակում է պետության համար այնպիսի կարիք է առաջացել այդ պողոտան կառուցելու, որ բիզնեսն այստեղ երկրորդական է:

Հիմա տեսնենք՝ այդ ի՞նչ պետական կարիք է: Թվերի մեջ շատ չխճճվելու համար դիտարկենք Հյուսիսային պողոտայի այն տարածքները, որոնք օտարվել են մրցույթներով եւ ներկայումս դրանց փաստաթղթային ձեւակերպումներն ավարտված են: Այսպես. մրցույթներով ընդհանուր առմամբ տրամադրվել է 20 հազար 570 քմ տարածք, որից ստացվել է 6,7 մլն դոլար: Մրցույթներում արձանագրված նվազագույն գինը կազմել է 201 դոլար մեկ քմ-ի դիմաց, առավելագույնը` 650 դոլար: Միջինը` 328 դոլար մեկ քմ-ի դիմաց: Մրցույթներում շահել են թվով վեց ընկերություններ. «Մերկատուր» (3500 քմ), «Նոր Այլնդ» (1150 քմ), «Լոկալ դիվելոփլզ» (4990 քմ), «Խաս-պրոֆիտ» (750 քմ), «Հայկապալ» (750 քմ) եւ «Սոգլասիե-Արմենիա» (10 հազար քմ) ընկերությունները:

Նրանք այժմ սկսել են պողոտայի կառուցապատման աշխատանքները: Եւ ուրեմն, ինչպիսի՞ բիզնեսի մասին է խոսքը: Թվերով ու ցուցանիշներով շատ չծանրաբեռնվելու համար վերցնենք ընդհանրական պատկերը: Շենքերը, որ կառուցվում են, լինելու են առնվազն 9 հարկանի: Այլ կերպ ասած, կառուցվելուց հետո այս հատվածում ունենալու ենք վաճառքի ենթակա մոտ 185 հազար քառակուսի մետր տարածք: Վաճառվող տարածքի գինը հայտնի է. միջինը` հազար դոլար մեկ քմ-ի դիմաց: Այս երկու թվերը բազմապատկելու արդյունքում ստանում ենք, որ կառուցված տարածքը ընդհանուր առմամբ վաճառվելու է 185 մլն դոլարով: Իսկ որքա՞ն փող է հարկավոր շենքերը կառուցել վերջացնելու համար: Այս թիվը եւս գաղտնիք չէ:

Եթե դուք ուզում եք մեծ, թանկ շինարարություն պատվիրել՝ օգտագործելով ժամանակակից նյութեր ու տեխնոլոգիաներ, ցանկացած խոշոր շինարարական ֆիրմայում ձեզնից կպահանջեն առավելագույնը 450 դոլար մեկ քմ-ի համար: Այսպիսով, 185 հազար քմ շինարարությունը իրականացնելու համար դուք պետք է վճարեք մոտ 83 մլն դոլար: Այսպիսով, նշված ընկերությունների ընդհանուր ծախսը կազմելու է 83 մլն դոլար, ընդհանուր հասույթը` 185 մլն դոլար: Այսինքն՝ ընկերությունների եկամուտը կկազմի ավելի քան 100 մլն դոլար: Սա է այս բիզնեսի ամբողջ թվաբանությունը: Ի՞նչ ստացվեց: Ստացվեց, որ այս բիզնեսը ապահովում է ավելի քան 100 տոկոս եկամտաբերություն: Այսուհետ ի՞նչ պետական կարիքի մասին կարող է խոսք գնալ:

Արդյո՞ք պետական կարիքն է ստիպել սկսել Հյուսիսային պողոտայի շինարարությունը: Թվերը տալիս են այս հարցի պատասխանը: Խոսք չի կարող գնալ պետական կարիքի մասին, քանի որ ինքնին «կարիք» հասկացողությունը այլ բան է ենթադրում, քան 100 տոկոս եկամտաբերությամբ բիզնես: Հենց այս գերբարձր եկամտաբերությամբ կարելի է բացատրել այն բոլոր գործընթացները, որ տեղի են ունենում  Հյուսիսային պողոտայի շուրջ: Մասնավորապես, ինչո՞ւ որոշեցին, որ Հյուսիսային պողոտայի շենքերը պետք է ունենան առնվազն ինը-տաս հարկ այն դեպքում, երբ Թամանյանը նախատեսել էր 4-5 հարկանի շենքեր: Եթե կառուցեին Թամանյանի նախագծերով, ապա շինարարության եկամտաբերությունը կկազմեր ոչ թե 100 տոկոս եւ ավելի, այլ, ասենք, 40-50 տոկոս, որը եւս շատ բարձր է:

Բայց պողոտայի կառուցման միակ շարժիչ ուժը ընչաքաղցության մակարդակն է: Արդեն կարելի է նաեւ բացատրել, թե ինչու պողոտայի լայնությունը սահմանվեց 28 մետր այն դեպքում, երբ Թամանյանը նախագծել է 47 մետր: Լայն փողոցը ինքնին նշանակում է, որ շենքերի համար ավելի քիչ տարածք էր մնալու, ինչը նույնպես ենթադրում է, որ կառուցապատման եկամտաբերությունը նվազելու էր (Թամանյանի նախագծած Հյուսիսային պողոտային մենք դեռ կանդրադառնանք): Այլեւս կարելի է բացատրել նաեւ, թե ինչու է Հյուսիսային պողոտայի կառուցապատման բիզնեսը դարձել մարդկանց առանձին խմբերի մենաշնորհը: Ո՞վ կթողնի, որ ավելի քան 100 տոկոսանոց եկամտաբերություն ապահովող այս բիզնեսում խցկվեն օտարները: Էլ ի՞նչ պետական կարիք:

Այս ամենից «պետական կարիքի» հոտ անգամ չի գալիս: Այս ամբողջը ընդամենը որոշ ընտրյալների համար արհեստականորեն սարքված բիզնես է, որտեղ դնելով 10 դոլար՝ մեկ-երկու տարում վերցնում ես ավելի քան 20 դոլար: Պարզապես մի 100 մլն դոլար աշխատելու կարիք կա` տղեքին փողը չի հերիքում` պակասություն է անում: Եւ նրանք թքած ունեն քաղաքի ճարտարապետական տեսքի, ենթակառուցվածքների գոյության, վտարվող մարդկանց ճակատագրի վրա: Դրանք ընդամենը մանրուքներ են, որոնք կարելի է արհամարհել հանուն եկամուտների: Մեկ այլ թվաբնություն էլ կա:

Մեր հանճարեղ իշխանությունները այնպես են արել, որ վերը նշված ներդրողները միայն շենքերը կառուցեն, իսկ փողոցները, էներգամատակարարումը, ջրամատակարարումը եւ այլ կոմունիկացիաների հարցերը ֆինանսավորվելու են համաքաղաքային գումարներից: Իսկ դա էլ իր հերթին նշանակում է, որ մենք բոլորս մեր գրպանից ենք վճարելու այդ ամենի դիմաց: Այդ գումարն էլ այսօրվա հաշվարկներով կազմելու է մոտ 20 մլն դոլար: Հետաքրքիր է, չէ՞, մենք փող ենք վճարելու, որ Հյուսիսային պողոտայում մարդիկ հարմարավետ ապրեն:

Հայկ Գեւորգյան