Ո՞ւմ էր ձեռնտու Թալիշական ազգային շարժման առաջնորդի ձերբակալությունը ՌԴ-ում եւ արտահանձնումը՝ Բաքվին

Լուսանկարում՝ Թալիշական ազգային շարժման առաջնորդ Ֆահրադին Աբոսզոդան եւ Թալիշ-Մուղանական ինքնավար հանրապետության նախագահ Ալիքրամ Հումաթովը

Սեպտեմբերի 6-ին ռուսական մամուլում լուրեր տարածվեցին, որ Մոսկվայի Լյուբերեցկի շրջանի ոստիկանները ձերբակալել են Թալիշական ազգային շարժման առաջնորդ Ֆահրադին Աբոսզոդային, որին Ադրբեջանն ավելի վաղ միջազգային հետախուզում էր հայտարարել: Regnum լրատվական գործակալությունը հայտնում է, որ Ադրբեջանում նրա դեմ շինծու մեղադրանքներ են առաջադրված ազգամիջյան թշնամանք հրահրելու եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության խախտման կամ սահմանադրական կարգի փոփոխման կոչերի փաստերով: Ձերբակալման հաջորդ օրը Լյուբերեցկի շրջանային դատարանը որոշում է կայացրել մեկ ամսով կալանավորել Աբոսզոդային՝ նրա արտահանձնումը Ադրբեջանին ապահովելու նպատակով: Ադրբեջանում նրան սպառնում է մինչեւ 5 տարվա ազատազրկում:

61-ամյա Ֆահրադին Աբոսզոդան 1993 թ. ընտրվել էր Թալիշ-Մուղանական Ինքնավար Հանրապետության խորհրդարանի նախագահ: Ինքնավար հանրապետությունը երկու ամսվա կյանք ունեցավ: Դրանից հետո Թալիշական ազգային շարժման շատ գործիչներ, որոնց թվում նաեւ Աբոսզոդան, ստիպված եղան լքել Ադրբեջանը՝ քաղաքական հետապնդումներից խուսափելու համար:

Աբոսզոդան 1994 թվականից բնակվում էր Ռուսաստանում եւ շարունակում էր առաջ տանել անկախ Թալիշստանի ստեղծման գաղափարը: 2005 թ.՝ Հեյդար Ալիեւի մահից հետո, Աբոսզադային հաջողվեց մի որոշ ժամանակով վերադառնալ հայրենիք եւ թալիշերեն թերթ հրատարակել: 2008 թ.-ին, սակայն բռնաճնշումների նոր ալիքի պատճառով ստիպված եղավ կրկին տեղափոխվել Ռուսաստան: Արտագաղթյալի կարգավիճակում նա շարունակում էր իր գործունեությունը ոչ միայն քաղաքական եւ հրապարակախոսական, այլեւ գիտական հարթակներում:

Աբոսզոդայի կալանավորումը պաշտոնական Բաքվի վաղեմի ցանկությունն էր: Գործի քաղաքական բնույթը կասկած չի հարուցում: Նման քաղաքականություն Բաքուն վարում է Թալիշական ազգային շարժման բոլոր ակտիվ անդամների դեմ: Անցյալ տարվա փետրվարին նրանցից մեկը՝ Շահին Միրզոեւը, քաղաքական ապաստան էր խնդրել Հայաստանից եւ ընտանիքի հետ տեղափոխվել Հայաստան:

Ինչ վերաբերվում է Աբոսզոդայի գործին, ապա նրա արտահանձնումը Ադրբեջանին հիասթափության առիթ կհանդիսանա Ադրբեջանում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների շրջանում: Բանն այն է, որ այդ փոքրամասնությունների անկախության դիրքերից հանդես եկող գործիչները հիմնականում ռուսամետ են եւ թալիշների ազդեցիկ առաջնորդներից մեկի արտահանձնումը կարող է արտաքին վեկտորի վերաիմաստավորման անհրաժեշտություն մտցնի նրանց օրակարգ: Մյուս կողմից, սակայն Աբոսզոդայի կալանավորումն ու արտահանձնումը կարող է ավելի բորբոքել ազատագրական պայքարի ձգտումը:

Բացի Ադրբեջանի իշխանություններից այս ձերբակալությունը քաղաքական առումով ձեռնտու էր եւս մեկ ուժի: Որքան էլ զարմանալի հնչի՝ դա արդեն գոյություն չունեցող Թալիշ-Մուղանական ինքնավար հանրապետության նախագահ Ալիքրամ Հումաթովն է, որը թալիշների շրջանում եւս հարգանք է վայելում: Հումաթովն ու Աբոսզոդան լուրջ տարաձայնություններ ունեն, ինչի մասին վկայում են տեղեկատվական դաշտում հանդիպող փոխադարձ մեղադրանքները:

Ալիքրամ Հումաթովը 1992-93 թթ. եղել է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարի տեղակալը: Մասնակցել է նաեւ Արցախյան պատերազմին՝ Ադրբեջանի կողմից, սակայն այդ ժամանակվա նախագահ Այազ Մութալիբովի պաշտոնանկությունից հետո հրաժարվել է կատարել Բաքվի հրամանները: 1993 թ. հռչակել է Թալիշ-Մուղանական ինքնավար հանրապետությունը, որը, ինչպես արդեն նշվել է, երկու ամսվա կյանք է ունեցել: 2004 թ. նա եւս արտագաղթել է Ադրբեջանից եւ այժմ բնակվում է Նիդերլանդներում: Ինչպես եւ Աբոսզադան, հանդես է գալիս անկախ Թալիշստան ստեղծելու դիրքերից:

Այդուհանդերձ, Աբոսզադայի հիմնած Թալիշստանի ազգային հեռուստատեսությունը, որը պարբերաբար հաղորդումներ է հրապարակում YouTube-ի միջոցով, կտրուկ քննադատության է ենթարկում Հումաթովին՝ նշելով, որ նա միայն վերջին մի քանի տարիներին է վերսկսել թալիշ ժողովրդի իրավունքների հարցով զբաղվել: Թալիշստանի ազգային հեռուստատեսությունը ուղղակիորեն մեղադրում է Հումաթովին «Ադրբեջանի «տարածքային ամբողջականության» վերականգնման աջակից» լինելու եւ «Արցախի ու Հայաստանի հետ առաջիկա պատերազմում թալիշներին ներգրավելու» փորձերի մեջ: Ըստ այդ լուրերի՝ Հումաթովը սեփական քաղաքական նպատակներն է հետապնդում՝ «Ղարաբաղը ազատագրելուց հետո թալիշական ինքնավարությունը ղեկավարելու»:

Աբոսզոդայի կալանավորումը եւ հնարավոր արտահանձնումը անկանխատեսելի հետեւանքների կարող են բերել հենց Ադրբեջանի ներսում: Աբոսզոդան ազդեցիկ գործիչ է, եւ նրա՝ ադրբեջանական բանտում հայտնվելը կարող է էլ ավելի լայն տարածել նրա գաղափարները: Ամեն դեպքում, պետք չէ մոռանալ քուրդ գործիչ Աբդուլահ Օջալանի օրինակը, որի՝ թուրքական բանտում հայտնվելուց հետո քրդերի պայքարը նոր թափ ստացավ: