Իսրայելի արտահերթ ընտրությունները. կարելի՞ է զուգահեռներ անցկացնել

Հաջորդ տարվա ապրիլին Իսրայելում կանցնեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ: Այդ մասին ասվում է իշխող կոալիցիայի հայտարարության մեջ: Դեկտեմբերի 24-ին արտահերթ ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ անանուն քվեարկություն է տեղի ունեցել Քնեսեթում: Իսրայելում հաջորդ ընտրությունները նախատեսված էին 2019 թ. նոյեմբերին, ուստի դրանք մի քանի ամսով առաջ գցելը ցույց է տալիս Իսրայելում հասունացած քաղաքական ճգնաժամի լրջությունը:

Քաղաքական ճգնաժամի առիթ է հանդիսացել կառավարության նախաձեռնած օրինագիծը, որի համաձայն՝ օրթոդոքս հուդայականություն հրեաները եւս պարտավոր են ծառայություն անցնել Իսրայելի Պաշտպանության բանակում: Այն լուրջ դիմադրության էր հանդիպել նաեւ իշխող կոալիցիայի կազմում:

Նոյեմբերին՝ ՀԱՄԱՍ-ի եւ պաղեստինյան զինված այլ խմբերի հետ զինադադարի կնքումից հետո պաշտպանության նախարար Ավիգդոր Լիբերմանը հրաժարական ներկայացրեց, իսկ նրա կուսակցությունը լքեց իշխող կոալիցիան: Քնեսեթում ուժերի հարաբերակցությունն այդպիսով հասավ նվազագույնի. 120 հոգանոց խորհրդարանում կոալիցիայի մաս կազմող կուսակցությունները ներկայացված են 61 պատգամավորով:

Դրանից հետո իշխող «Լիկուդ» կուսակցության համար խնդիրներ առաջացրեց կրթության նախարար Նաֆթալի Բենեթը՝ «Հրեական տուն» կուսակցության նախագահը եւս սպառնացել էր դուրս գալ կոալիցիայից, եթե Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն թույլ չտա իրեն վերցնել պաշտպանության նախարարի լիազորությունները: Այն բանից հետո, երբ Նեթանյահուն իր վրա վերցրեց նաեւ պաշտպանական գերատեսչության ղեկավարի պարտականությունները (մինչ այդ նա արդեն կատարում էր արտաքին գործերի, առողջապահության եւ հայրենադարձության նախարարների պարտականությունները)՝ Նաֆթալին մտափոխվեց եւ մնաց կոալիցիայում: Այդուհանդերձ, Նեթանյահուն չի կարող որեւէ երաշխիք ունենալ, որ վերոնշյալ նախարարի կրոնական սիոնիստական կուսակցությունը կաջակցի խնդրահարույց օրինագծի ընդունմանը:

Նեթանյահուն այդպիսով փորձելու է լուծել միանգամից մի քանի խնդիր: Առաջնային խնդիրն, իհարկե, Քնեսեթում առկա ուժերի հարաբերակցությունը իր օգտին շտկելն է: Այդպիսով նա կարող է վստահ լինել ինչպես օրթոդոքսներին բանակ զորակոչելու, այնպես էլ հետագայում խնդրահարույց այլ օրինագծերի ապահովության վերաբերյալ: Բացի դրանից, հարկ է հիշել, որ Նեթանյահուի, նրա տիկնոջ եւ փոխկապակցված մի քանի այլ անձանց անուններ կոռուպցիոն մի քանի սկանդալների մեջ էին ներառված: Գալիք տարում Նեթանյահուին կարող է քրեական պատասխանատվություն սպառնալ, ուստի արտահերթ ընտրությունները հարմար առիթ են հետաձգելու այդ գործերի ընթացքը՝ հղում կատարելով «քաղաքական իրավիճակին»:

Քաղաքական նմանատիպ ճգնաժամերը, ցնցումներն ու փոփոխություններն, ընդհանուր առմամբ, նորություն չեն Իսրայելի համար: Դրանք ավելի շուտ օրինաչափություն են. կառավարությունների հրաժարականները սովորական բնույթ են կրում Իսրայելի քաղաքական կյանքում: Իրավիճակի բացառիկությունը, թերեւս, միայն նրանում է, որ Քնեսեթը պատմականորեն համեմատաբար ավելի հաստատուն է եղել՝ աշխատելով նախատեսված 4-ից միջինում 3 ու կես տարին: Դա հնարավոր է դարձել ներքաղաքական խնդիրների լուծման ճկուն գործիքակազմի շնորհիվ:

Հատկանշական է, որ Իսրայելի խորհրդարանական համակարգը միջազգային փորձագետների կողմից հաճախ բարձր գնահատականի է արժանանում ժողովրդավարության սկզբունքների տեսանկյունից: Այդ գնահատականի վրա մեծ ազդեցություն է ունենում կառավարության եւ խորհրդարանի փոխհարաբերությունների մոդելը: Այդուհանդերձ, Իսրայելի ներկայիս եւ, ինչը կարեւոր է՝ կոալիցիոն կառավարությունում դրա ղեկավարն իր ձեռքում է կենտրոնացրել միանգամից 4 նախարարական պորտֆելներ:

Իսրայելում ստեղծված իրավիճակն առավել հետաքրքրական է Հայաստանում անցած արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների համատեքստում: Ըստ էության, հայկական խորհրդարանը չուներ քաղաքական ճգնաժամերը հաղթահարելու գործիքակազմը, ինչն էլ, այլ պատճառների հետ մեկտեղ, հանգեցրեց քաղաքացիների ուղղակի ճնշման միջոցով քաղաքական փոփոխությանը: Նոր Ազգային Ժողովի խնդիրներից մեկը հենց այդպիսի գործիքակազմի ստեղծումը եւ գործարկումը պետք է լինի:

Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի եւ Իսրայելի միջեւ զուգահեռներ անցկացնելը միշտ չէ, որ ճիշտ է: Դրա ընթացքում շեշտը դրվում է պատմության, ներկայիս իրավիճակների, ազգային առանձնահատկություններում առկա նմանությունների վրա, հաճախ առանց հաշվի առնելու տարբերությունները, որոնք պակաս ծանրակշիռ չեն:

Իսրայելի հասարակական-քաղաքական կյանքի կարեւորագույն առանձնահատկություններից է զարգացման երկու, փաստացի հակադարձ միտումների առկայությունը, ինչն իր արտացոլումն է ունենում անգամ Քնեսեթում: Մի կողմից դա ազգայնականության հետ սահմանակից սիոնիզմի հետեւորդներն են, մյուս կողմից «աշխարհիկ ինտելեկտուալները», որոնք ազգային հարցն այդքան ցավոտ չեն ընդունում: Հայկական իրականությունում պետական քաղաքականության վրա ազդող նմանատիպ բաժանում չկա: Մեր հասարակությունն իր սկզբունքային մոտեցումներում, այդ թվում զարգացման միտումներում, ընդհանուր առմամբ, համերաշխ է: