Պատասխանատվության որակն էլ է փոխվել. խմբագրական

Կառավարության ծրագիրը քաղաքական ուժերի համար ինքնահաստատման ասպարեզ է դարձել: Առիթն իսկապես գտնված է՝ կարելի է պարզապես կոշտ քննադատության ենթարկել ծրագիրը կամ համեմատաբար մեղմ ձեւակերպումներով հայտարարել, թե «դեմ ենք քվեարկելու», եւ վերջ. ընդդիմադիրի կարգավիճակը պատրաստ է: Առավել եւս, որ ծրագիրն անթերի չէ, ու քննադատելու պատրվակներ գտնելը բարդ չէ:

Դաշնակցությունն, օրինակ, հայտարարություն է տարածել, ըստ որի՝ «ծրագիրը մշակվել է պատասխանատվությունից խուսափելու եւ հանրությանը հաշվետու չլինելու մոտեցմամբ», ակնկալվող տարեկան 5 տոկոսանոց տնտեսական աճն էլ բավական չէ տնտեսական քաղաքականությունը հեղափոխական կոչելու համար: Ու քանի որ մոտավորապես նույն մեղադրանքներն են հնչեցնում նաեւ քաղաքական այլ ուժերն ու «փորձագիտական հանրույթը», արժե այս հարցերին անդրադառնալ ավելի հանգամանորեն:

Սկսենք 5 տոկոսանոց աճից: Ճիշտ են ասում, որպես թիվ՝ 5 տոկոսն այնքան էլ տպավորիչ չէ: Հայաստանում ավելի տպավորիչ թվեր էլ են եղել (նկարած, թե իրական՝ տվյալ դեպքում էական չէ): Բայց նման «մեղադրանք» ներկայացնողներն իրենք վստահաբար շատ լավ գիտեն, որ կարեւորը ոչ թե աճի տոկոսն է, այլ որակը: Օրինակ՝ կարելի է մայրաքաղաքի կենտրոնն ավերել, հողը կոպեկներով վաճառել յուրայիններին ու շինարարական բումի հաշվին մի 10-12 տոկոսանոց աճ ստանալ, կամ պարզապես ավելի շատ պղնձի ու մոլիբդենի հանքաքար վաճառել ու «առնվազն 7 տոկոսանոց աճ» ապահովել, բայց դա տնտեսության մեջ որեւէ հեղափոխական փոփոխության չի հանգեցնի: Իսկ եթե ապահովվի ընդամենը 5 տոկոսանոց աճ, բայց ոչ թե ընդերքի, այլ պատրաստի արտադրանքի արտահանման ու բարձր տեխնոլոգիաների վրա հիմնված ոլորտների հաշվին, դա կլինի հեղափոխական բեկում: Կհաջողվի իշխանություններին իրականացնել դա, թե ոչ՝ այլ հարց է, բայց փաստը մնում է փաստ, որ աճի բարձր կամ ցածր տոկոսները տնտեսական գործընթացների՝ հեղափոխական կամ ոչ հեղափոխական լինելու հետ կապ չունեն:

Հիմա՝ «պատասխանատվությունից խուսափելու եւ հանրությանը հաշվետու չլինելու մոտեցման» մասին: Առաջին հայացքից թվում է, թե ասվածի մեջ հստակ տրամաբանություն կա. չկան կոնկրետ թվեր՝ չկա նաեւ առարկայական պատասխանատվություն այդ թվերը չապահովելու համար: Բայց սա՝ միայն առաջին հայացքից: Իրականում ժողովրդավարական երկրներում պատասխանատվության մեխանիզմները բոլորովին այլ են: Ժողովրդավարական երկրներում իշխանությունները պատասխանատու են ժողովրդի առաջ այն պարզ պատճառով, որ իշխանության են եկել ժողովրդի քվեներով, ու անկախ թվերից՝ եթե ժողովուրդը դժգոհ լինի իրենց աշխատանքից, իրենք հաջորդ ընտրությունների ժամանակ պարզապես կկորցնեն իշխանությունը: Ավելի մեծ պատասխանատվություն եւ «հաշվետվողականություն» պարզապես գոյություն ունենալ չի կարող: Իսկ Սերժ Սարգսյանն, օրինակ, շատ կոնկրետ, հստակ թվերով հագեցած նախընտրական խոստումներ էր տալիս, խոստանում էր կրկնակի-եռակի բարձրացնել աշխատավարձերը, կիսով չափ կրճատել աղքատությունը, եւ այլն: Խոստումներից որեւէ մեկը, բնականաբար, չկատարեց: Ավելին՝ աղքատությունը գնալով աճում էր, իսկ նրա նախագահության հենց երկրորդ տարում տնտեսությունն «առնվազն 7 տոկոսով աճելու» փոխարեն 14,2 տոկոսանոց անկում արձանագրեց: Եվ ի՞նչ, նա հանրությանը հաշվետու եղա՞վ դրա համար, ինքն իրեն պատասխանատու համարե՞ց: Նա դրա կարիքը պարզապես չուներ, որովհետեւ ժողովրդի ձայներով չէր դարձել նախագահ ու հաջորդ ընտրություններում էլ հույսը ժողովրդի ձայների վրա չէր դրել: Իսկ ում շնորհիվ նախագահ էր դարձել ու պլանավորում էր երկրորդ անգամ նույնպես դառնալ, նրանց առջեւ հաշվետու լինելու անհրաժեշտություն չկար. տնտեսական կոլապսից նրանք միայն շահել էին:

Այլ կերպ ասած՝ եթե որեւէ երկրում իշխանությունները ձեւավորվում են ժողովրդի կամքով, այդ իշխանություններն այսպես թե այնպես հաշվետու են ժողովրդի առաջ (անկախ նրանից՝ կոնկրետ թվերով արտահայտված խոստումներ տվե՞լ են, թե ոչ): Կապ չունի՝ կհայտարարես, որ արդյունաբերությունն այս տարի աճելու է, ասենք, 9,2 տոկոսով, ու տարվա վերջում կասես, որ հենց այդպես էլ եղե՞լ է, թե՞ կխոստանաս, որ առաջիկա մեկ տարում մարդիկ ավելի երջանիկ են դառնալու, ու տարեվերջին կհայտարարես, որ ԱՎԾ տվյալների համաձայն՝ մարդկանց երջանկության գործակիցն աճել է, ասենք, 23,1 տոկոսով: Եթե մարդիկ իրենց մաշկի վրա զգան, որ ավելի լավ են ապրում, հաջորդ ընտրություններում էլ են իրենց ձայնը տալու այս իշխանություններին, իսկ եթե առաջընթաց չզգան՝ չեն տալու: Եվ կառավարությունը շատ լավ գիտակցում է սա:

Ու սա կառավարության պատասխանատվության ամենակարեւոր բաղադրիչն է:

Արմեն Բաղդասարյան