Սակագին. նոր շոուի պատրաստվելիս

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի մարտի 3-ի համարում

Այսպիսով, «Հայռուսգազարդի» հայտը հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովում է: Գազի գինը հաստատ բարձրանալու է: Խնդիրն այն է, թե որքանով: «Հայռուսգազարդը» իր հայտով առաջարկում է բնակչությանը վաճառվող գազի մեկ խմ-ի սակագինը 59 դրամից բարձրացնել 108 դրամի, իսկ խոշոր սպառողներինը` հազար խմ գազի սակագինը 79.1 դոլարից 145 դոլարի: Այլ կերպ ասած, «Հայռուսգազարդը» ցանկանում է իր վաճառած ապրանքի գինը բարձրացնել երկու անգամ՝ պատճառաբանելով, որ նույն ապրանքը իրեն վաճառելու են երկու անգամ թանկ գնով: Առաջին հայացքից տարօրինակ ոչինչ չկա, բայց միայն առաջին հայացքից: Իրականում պատկերը բոլորովին այլ է: Այսպես: Երբ մենք` բնակիչներս, մեր գնած յուրաքանչյուր խմ գազի դիմաց «Հայռուսգազարդին» վճարում ենք 59 դրամ, ապա դրա մեջ մտնում է ոչ միայն գազի գինը, այլ, պատկերավոր ասած, այդ գազը մեր բնակարան հասցնելու ծախսը:

Իսկ որքա՞ն է ծախսում «Հայռուսգազարդը» գազը մեր սպառողներին հասցնելու համար: Յուրաքանչյուր ոք կարող է անել դրա մոտավոր հաշվարկը, որը այնքան էլ հեռու չի լինի մասնագիտական հաշվարկից: 59 դրամ սակագնի մեջ զուտ գազի գինը ընդամենը 25-26 դրամ է: Այդ գնով «Հայռուսգազարդը» գնում է ռուսական գազը Վրաստան-Հայաստան սահմանի վրա: Դրան պետք է ավելացնել ավելացված արժեքի հարկը, որը վճարվում է անկախ ամեն ինչից: Այսպիսով, մեկ խմ գազի գինը դարձավ մոտ 30 դրամ: Գազի մատակարարումը ենթադրում է նաեւ կորուստներ` առեւտրային եւ տեխնիկական: Կորուստների ամբողջ ծավալը կազմում է մոտ 7 տոկոս: Սրա դիմաց եւս մենք ենք վճարում: Դրանով հանդերձ յուրաքանչյուր խմ գազի դիմաց մեր վճարած 59 դրամի մեջ գազի գինը ստացվում է առավելագույնը  31-32 դրամ:

Մնացած գումարը, պայմանականորեն ասենք` լրացուցիչը, «Հայռուսգազարդի» ծախսերն են` աշխատակիցներին վճարված աշխատավարձը, մեքենաների ու սարքավորումների վրա ծախսած գումարները եւ այլն: Դրա մեջ է մտնում նաեւ «Հայռուսգազարդի» շահույթը, եւ սա բնական է` ոչ մի ընկերություն չպետք է աշխատի առանց շահույթի: Մի խոսքով, մեր վճարած 59 դրամի մեջ 26-27 դրամը կապ չունի գազի գնի հետ եւ չի կարող փոխվել գազի գնի փոփոխությանը զուգահեռ: Ի՞նչ պատկեր կստանանք, եթե հանձնաժողովը բավարարի հայտը եւ սակագինը դարձնի 108 դրամ: Ընթերցողին թվերով շատ չծանրաբեռնելու համար ընդամենը նշենք, որ այդ սակագնի մեջ զուտ գազի գինը կդառնա 62-63 դրամ: Իսկ «Հայռուսգազարդի» ստացած, այսպես ասած, լրացուցիչ գումարը կկազմի արդեն 45 դրամ:

Ի՞նչ է, գազի գնի բարձրացմանը զուգահեռ աճելու են նաեւ «Հայռուսգազարդի» մյուս ծախսե՞րը, ընդ որում՝ մոտ 70 տոկոսով: Այսինքն՝ «Հայռուսգազարդը» պետք է 70 տոկոսով բարձրացնի իր աշխատակիցների աշխատավարձը, 70 տոկոսով ավելի թանկ սարքավորումներ գնի եւ այլն: Հասկանալի է, որ այդպիսի բան չի լինելու, այսինքն՝ «Հայռուսգազարդի», այսպես կոչված, «լրացուցիչ» ծախսերը չեն ավելանալու: Եթե այս տեսանկյունից նայենք, ապա մեկ խմ գազի սակագինը պետք է սահմանվի ոչ թե 108 դրամ, այլ 80-85 դրամի սահմաններում: Իսկ խոշոր սպառողների պարագայում՝ ոչ թե 145, ինչպես առաջարկում է «Հայռուսգազարդը», այլ 130-135 դոլարի սահմաններում: Իհարկե, եթե «Հայռուսգազարդը» նման հայտ է ներկայացրել հանձնաժողովին, դա ամենեւին էլ չի նշանակում, որ այն կբավարարվի ամբողջությամբ:

Ավելին, կարելի է այսօր արդեն պնդել, որ սակագինը սահմանվելու է հենց վերը նշված կանխատեսումների շրջանակներում` 80-85 դրամ բնակչությանը եւ 130-135 դոլար խոշոր սպառողներին: Սակայն ավելի հետաքրքիր է, թե ինչպես է դա արվելու: Կասկածից վեր է, որ այժմ բնակչությունը եւ նաեւ բիզնեսը լարված սպասումների մեջ են: Գազի գնի թանկացումը շոշափելու է բոլորի շահերը: Ուրեմն ի՞նչ անել: Ըստ Հայաստանում ձեւավորված ավանդույթի, բոլոր նմանատիպ հարցերը լուծվում են բավական պարզունակ շոուներով: Սա էլ է շոուի նախապատրաստություն: Ո՞րն է խնդիրը: Պատկերացրեք, որ դուք ձեր տանը նստած վրդովվում եք գազի գների սպասվող բարձրացման կապակցությամբ: Հետո հանկարծ իմանում եք, որ գազի սակագինը բարձրանալու է մոտ երկու անգամ: Ավելի եք վրդովվում:

Այդպես մի որոշ ժամանակ վրդովվում եք ու վրդովվում: Եւ հանկարծ մի ինչ-որ պահից սկսած՝ ձեր հեռուստաէկրանին սկսում են պարբերաբար երեւալ մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաները եւ ասել, որ իրենք թույլ չեն տա, որ այսքան բարձրանա, իրենք մեռնում են ազգի ջանին, գիշերները չեն քնում, աշխատում են օր ու գիշեր, ինչ-որ մեխանիզմներ են փնտրում, որ գազը այդքան չթանկանա եւ հանկարծ՝ հոպ, գտնում են: Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը կհայտարարի նոր սակագներ, որոնք էականորեն ավելի ցածր կլինեն հայտում առկա սակագներից: Դրանից հետո քարոզչամիջոցները լացակումած ռեպորտաժներ կսարքեն, որոնցում կարմիր թելի պես կանցնեն մեր իշխանավորների թափած քրտինքի մասին պատմություններն այն մասին, որ եթե չլինեին այս իշխանությունները եւ անձամբ Ռոբերտ Քոչարյանը, սակագինը կարող էր մի քանի անգամ ավելի բարձր լինել եւ այլն:

Բայց այդ ռեպորտաժներից դուրս կմնան բազում մանրամասներ: Օրինակ՝ այն, որ հայտը հանձնաժողովին ներկայացրած «Հայռուսգազարդի» բաժնետոմսերի 45%-ի սեփականատերը հենց ՀՀ կառավարությունն է: Կամ այն, որ Ռուսաստանի կողմից գազի գնի  բարձրացմանը զուգահեռ գրեթե կրկնակի ավելանալու է գազի ներկրումից բյուջե գանձվող ավելացված արժեքի հարկի ծավալը, եւ նաեւ դրա շնորհիվ է համալրվելու մեր` այդքան գովազդված 2006թ. 1 մլրդ դոլարանոց բյուջեն: Չի հիշատակվի նաեւ այն փաստը, որ դոլարի կտրուկ արժեզրկման արդյունքում դոլարով գնվող էներգակիրները դրամով հաշվարկած էժանացել են մոտ 25 տոկոսով, բայց մեզ դրամով վաճառվող գազի ու էլէներգիայի սակագինը չի իջել: Մի խոսքով, պոպուլիզմը դարձել է մեր հանրային կյանքի հենասյունը:

Հայկ Գեւորգյան