Վերլուծություն. կարգավորման ժամանակացույցը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի մարտի 28-ի համարում

Անվիճելի փաստ է, որ Ռոբերտ Քոչարյանի արտաքին լեգիտիմությունը` աշխարհի կողմից ընդունելի լինելը, պայմանավորված է զուտ ղարաբաղյան հակամարտության գոյությամբ: Կարելի է անգամ համոզմունք հայտնել, որ 1998-ին Քոչարյանը խոստացավ, թե կլուծի մինչ այդ եղած Հայաստան/Ղարաբաղ երկվության խնդիրը, երբ Հայաստանը համաձայնվում էր միջնորդների առաջարկներին, իսկ Ղարաբաղը՝ ոչ, կամ հակառակը: Եւ ահա Հայաստան-Ղարաբաղ միասնական դիրքորոշում կերտելու խոստման պատճառով էլ Քոչարյանը ստացավ հեղաշրջում անելու համար Արեւմուտքի օրհնությունը: Իր առաջին իսկ քայլերով նա Ղարաբաղը վերացրեց որպես կարգավորման սուբյեկտ` կատարեց խոստման առաջին մասը: Նա ստիպված էր ձեռնամուխ լինել երկրորդ մասի կատարմանը, երբ 1999-ին տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 27-ը:

Ի դեպ, 1999-ի խորհրդարանական ընտրություններից հետո Քոչարյանի մեկուսացումը քաղաքականությունից Վազգեն Սարգսյանի հաջողությունից ու հեղինակությունից բխող ֆրուստրացիա չէր, այլ ավելի պրագմատիկ դիրքորոշում` ով հրապարակի վրա է, թող նա էլ ստորագրի փաստաթուղթը: Իսկ հոկտեմբերի 27-ի մասին կարելի է պնդել, որ այն ոչ այնքան Քոչարյանին էր պետք, որքան ռուսներին, քանի որ սրանք ստացան մեր քաղաքականության վրա ազդելու լրջագույն լծակներ եւ արդեն կարող էին իրենց համար շահավետ քայլեր թելադրել: Մյուս կարեւոր պատահականությունը, որ Քոչարյանին օգնեց հետաձգել ԼՂ հարցի լուծումը, 2001թ. սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունն էր, երբ ԱՄՆ-ն խրվեց ներքին ու արտաքին խնդիրների այնպիսի թնջուկում, որ Հարավային Կովկասի խնդիրը դուրս եկավ նրա առաջնահերթությունների ցուցակից:

Ընդունենք, սակայն, որ հենց նույն պատճառաբանությամբ Միացյալ Նահանգները ապահովեց իր 150-հազարանոց ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանում եւ 2003-ից զուտ քաղաքականից դարձավ լրջագույն ռազմա-քաղաքական գործոն մեր տարածաշրջանում: 2004-2005 թվականներին Վաշինգտոնի ցուցաբերած համբերատար լռությունը կապված էր այն բանի հետ, որ անհրաժեշտ էր կողմնորոշվել, թե Իրաքից ուր եւ երբ շարժել զորքը, եւ, ի վերջո, 2006-ին տեղի ունեցավ Ռամբույեն, որտեղ վիճակն այնքան լուրջ էր, որ ռուսները սենյակից դուրս հանեցին հայկական բանակցողներին: Իսկ երբ Քոչարյանը վերցրեց իշխանությունը, նրա համար ակնհայտ էր, որ իր հանդեպ հանդուրժող են զուտ հանուն Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման:

Բայցեւ ակնհայտ էր, որ եթե նա լուծի խնդիրը, ապա այլեւս պետք չի լինի, միաժամանակ` պետք չի լինի նաեւ, եթե հրաժարվի լուծումից: Իսկ քանի դեռ հայտարարում է, որ հիմա, շուտով, մյուս ամիս/տարի, ընտրություններից հետո եւ այլն կլուծի, իր ռեժիմը ոչ միայն կհանդուրժեն, այլեւ կփայփայեն ու իր ոչ լեգիտիմ կամակորությունները կտանեն: 2006-ը նշանակալի է ոչ միայն նրանով, որ ընտրություններ չկան, այլեւ` որ ավարտվում է Քոչարյանի ոչ լեգիտիմ պաշտոնավարման լեգիտիմ վերջին` երկրորդ ժամկետը: Դժվար թե ամերիկացիները հանդուրժեն, որ 8 տարի իրենց քթից բռնած ու հիմարի տեղ դրած Քոչարյանը լքի իր աթոռը առանց խնդրի լուծման` առանց կատարելու այն, ինչի համար իրեն այսքան երկար յոլա են տարել: Մյուս կողմից, Սահմանադրությունը փոխելուց հետո պարզ դառավ, որ Քոչարյանը ցանկանում է եւս մեկ անգամ դառնալ նախագահ:

Կրկին այս դեպքում նրան պետք է արտաքին լեգիտիմության նույն ռեսուրսը` ԱՄՆ եւ այլոց օժանդակությունը ղարաբաղյան կարգավորման (ռուսների ու պարսիկների դեպքում` չկարգավորման) խոստման դիմաց: Այսինքն, նա կրկին ամերիկացիների քթից բռնած ման է տալու երկու տարի, որ հետո ման տա եւս հինգ տարի: Մինչդեռ, Վաշինգտոնը տարածաշրջանում ունի իր օրակարգը` կապված իր ներքին ու արտաքին քաղաքական հիմնախնդիրների հետ: Բուշն իր վերջին ընտրությունների ժամանակ կարեւոր նորամուծություն կատարեց ամերիկյան ընտրական տեխնոլոգիաների մեջ, եւ այժմ ամերիկացիները մեծ նշանակություն են տալիս նաեւ արտաքին քաղաքականությանը: Հանրապետականների համար քաղաքական ինքնասպանություն կլինի դիմավորել 2008-ի ընտրությունները առանց Իրաքի հարցի լուծման:

Վաշինգտոնի պաշտոնական հայտարարություններով իսկ Իրաքի խնդրի լուծմանը խանգարում է Իրանը, իսկ Իրանի խնդրին` Ղարաբաղը: Այս պլանների իրականացմանն արդեն զգալի խոչընդոտում է Քոչարյանի Հայաստանը եւ Միացյալ Նահանգներին կանգնեցնում ծանր երկընտրանքի առաջ: Քոչարյանի քաղաքականության մեջ արդեն իսկ կատարվել են լուրջ քաղաքական ու բարոյական ներդրումներ, կա՛մ պետք է շարունակել այս ռեժիմը, սակայն լրջագույն ամենավերջին նախազգուշացմամբ, կա՛մ պետք է խաչ քաշել արդեն կատարված ներդրումների, ժամանակի ու բարոյական կորուստների վրա եւ օժանդակել նորմալ համակարգի կայացմանը Հայաստանում, որը կվարի այնպիսի քաղաքականություն, ինչը ելնում է հայաստանցիների շահերից եւ ոչ թե տարբեր սպոնսորներին տրված խոստումներից: Իսկ որ տվյալ դեպքում կարգավորումը ելնում է թե՛ Հայաստանի, թե՛ ԱՄՆ շահերից` կասկած չկա:

Աղասի Ենոքյան