Օսմանյան կայսրության առաջին ներկայացուցիչներն օլիմպիական խաղերում հայերն են եղել

Սպորտը եղել է Օսմանյան կայսրության այն բազմաթիվ ոլորտներից մեկը, որը ծաղկել է հայերի շնորհիվ: Կայսրությունում սպորտով զբաղվելն արգելված է եղել եւ խստորեն պատժվել է սուլթան Համիդի կողմից: Հայերը, սակայն, դեռ 19-րդ դարի վերջից գիտակցել են դրա կարեւորությունն ու մեծ ուշադրություն են դարձրել սպորտին: Այդ ժամանակ առաջացել են առաջին հայկական մարմնամարզական ակումբներն ու խմբակները:

20-րդ դարում Օսմանյան կասրության հայերի շրջանում սպորտի մասսայականացման հարցում մեծ դեր են ունեցել պրոֆեսիոնալ մարզական կրթություն ստացած Շավարշ Քրիսյանը, Մկրտիչ Մկրյանը եւ ուրիշներ: 20-րդ դարի սկզբում Կոստանդնուպոլսում եւ Զմյուռնիայում բացվել են հայկական առաջին ֆուտբոլային ակումբները: Հետագա տարիներին գործընթացը շարունակվել է, ու Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ միայն Կոստանդնոըպոլսում եղել են մոտ 40 հայկական մարմնամարզական ակումբներ:

Հայկական ֆուտբոլային թիմերը մասնակցել կայսրության մայրաքաղաքում գործող մի քանի լիգաներում ընդգրկված թիմային ու միջազգային մրցաշարերի: Հատկապես հայտնի են եղել «Բալթա Լիման», «Արաքս», «Տորք» ֆուտբոլային թիմերը: Զմյուռնիան ներկայացնող ամենահայտնի թիմը եղել է «Հայ որսորդաց ակումբը»: Հայկական մարզական ակումբներ են ստեղծվել նաեւ Վանում, Ադանայում, Կարինում, Տրապիզոնում եւ այլն: Նույնիսկ հայկական լիգայի ստեղծման գաղափար է եղել, որը կյանքի չի կոչվել Առաջին համաշխարհային պատերազմի, ինչպես նաեւ Հայոց ցեղասպանության պատճառով, որին զոհ են գնացել բազմաթիվ հայ մարզիկներ եւ հայկական շատ ակումբներ էլ փակվել են:

Արծաթե մեդալ, որով պարգևատրվել են Հայկական 2-րդ օլիմպիական խաղերի հաղթողները 1912 թ.

1911-14 թթ. Կոստանդնուպոլսում անցկացվել են հայկական օլիմպիական խաղեր: Դրանց մասնակցել են բազմաթիվ ակումբներ: Սահմանվել են ռեկորդներ, իսկ հաղթողները ստացել են արծաթե մեդալներ: 1913թ. Ադանայում անցկացվել են նաեւ առաջին «Կիլիկյան օլիմպիական խաղերը»: Հայերը ելույթ են ունեցել նաեւ միջազգային ամենախոշոր մրցաշարում՝ օլիմպիական խաղերում: Առաջին անգամ Օսմանյան կայսրությունն օլիմպիական խաղերում ներկայացված է եղել ընդամենը 2 մարզիկով, եւ 2-ն էլ հայեր են եղել: Նրանք են Վահրամ Փափազյանը եւ Մկրտիչ Մկրյանը: 1912 թ. Ստոկհոլմում կայացած 5-րդ օլիմպիական խաղերում Փափազյանը ելույթ է ունեցել վազքի մրցումներում, իսկ Մկրտիչ Մկրյանը՝ աջ ու ձախ ձեռքերով գնդի, սկավառակի նետում մարզաձեւերում, հնգամարտում, տասնամարտում:

5-րդ օլիմպիական խաղերը Ստոկհոլմում, աջից երկրորդը Օսմանյան կայսրության թեթև ատլետիկայի թիմի անդամ վազորդ Վահրամ Փափազյանն է, «Մարմնամարզ», հուլիսի 5, 1912

Մկրտիչ Մկրյան, Ստոկհոլմի 5-րդ օլիմպիական խաղերի մասնակից, Ռոբերտ քոլեջ, «Մարմնամարզ», 5 հուլիսի, 1912

Հայ մարզիկներին երկրի կառավարությունը չի ֆինանսավորել: Նրանց մասնակցության ու կեցության ծախսերը հոգացել է երկրի հայկական համայնքը: Սա, սակայն, Փափազյանին չի խանգարել մրցավայրում պայքարել Օսմանյան կայսրության խորհդրանիշի համար: Նա իր հուշերում գրել է՝ ինչպես է հասել նրան, որ թուրքական դրոշը բարձրացվի Ստոկհոլմում: Մարզիկը նշել է, որ, երբ հասել է Ստոկհոլմ, տեսել է, որ ողջ քաղաքով տարածված են մասնակից երկրների դրոշները, սակայն Օսմանյան կայսրության խորհրդանիշը չկա:

«Ի վերջո ես Օսմանյան կայսրության պաշտոնական ներկայացուցիչն էի, եւ նման վերաբերմունքն իմ երկրի նկատմամբ վիրավորում էր ինձ»,- գրել է նա:

Մարզիկն իր գրառումներում պատմել է, որ ճամպրուկներով անմիջապես գնացել է թուրքական դեսպանատուն ու դեսպանից պահանջել է շտկել իրավիճակը, այլապես ինքը չի մասնակցի մրցումներին: Դեսպանը շատ է զարմացել, որ հայը կարող է նման քայլ անել: Ընդամենը ժամեր անց Ստոկհոլմի բոլոր անկյուններում թուրքական դրոշը ծածանվել է այն հայ երիտասարդի շնորհիվ, որը մոտ ապագայում պետք է ողբար հենց թուրքերի կողմից ցեղասպանված իր հայրենակիցների համար:

Մյուս կողմից կամ մի պատմություն, ըստ որի, վազքի ժամանակ Փափազյանը վերջնագծին մոտ հատվածում առաջ է եղել բոլոր մրցակիցներից, սակայն դիտավորյալ դանդաղեցրել է վազքւ ու առաջ թողել մյուսներին: Նա չի ցանկացել, որ Օսմանյան կայսրությունը մեդալակիր ունենա:

Օսմանյան կայսրությունում մարզական լրագրության հիմքերը նույնպես դրվել են հայերի շնորհիվ: Հայերն են այնտեղ ստեղծել առաջին մարզական պարբերականը՝ «Մարմնամարզը», որի խմբագիրը եղել է Շավարշ Քրիսյանը: Այն հրապարակվել է հայերենով: Լուսաբանել է տարբեր մարզական միջոցառումներ, տեղեկացրել է արդյունքների մասին, հրապարակել է ինչպես հայ, այնպես էլ արտասահմանցի մարզիկների լուսանկարներ: «Մարմնամարզը» մեծ դեր է ունեցել հայերի շրջանում սպորտը մասսայականացնելու հարցում: Լույս է տեսել 1911-14 թթ.: Դադարել է լույս տեսնել այն բանից հետո, երբ Շավարշ Քրիսյանը ցեղասպանության զոհ է դարձել:   

Վաղարշակ Վարժապետյան, Հայկական օլիմպիական խաղերի ու միջազգային մրցույթների հաղթող Կոստանդնուպոլսում, հեծանվորդ, «Մարմնամարզ», 1911

Վահրամ Փափազյան, 5-րդ օլիմպիական խաղեր Ստոկհոլմում, «Մարմնամարզ», 1912

«Արծիվ» մարմնամարզական ակումբը Տրապիզոնում, «Մարմնամարզ», 1912

Իզմիրի հայ որսորդաց ակումբի ֆուտբոլային թիմը, «Մարմնամարզ», 1910

Մարզվանի ամերիկյան դպրոցի «Շավարշան» ֆուտբոլային թիմը, «Մարմնամարզ», 1911

Նիկոմեդիայի «Ատլաս» մարմնամարզական ակումբն ու ֆուտբոլային թիմը, «Մարմնամարզ», 1913

Պերպերյան վարժարանի սպորտային թիմը, «Մարմնամարզ», 1912

Թեթև ատլետիկայի «Պարթև» ակումբի անդամները, Սեբաստիա, 1900-ականներ (այս մարզիկների մեծ մասը զոհ դարձավ Հայոց ցեղասպանության)

Հաճնի «Միացյալ ակումբի» ֆուտբոլային թիմը, «Մարմնամարզ», 1911

Հայկական պատանեկան «Ծիծեռնակ» ֆուտբոլային թիմը, Կ. Պոլիս, 1910-ականներ

Սամաթիայի «Վահագն» մարմնամարզական թիմը, «Մարմնամարզ», 1912

Տարսոնի Ս. Պողոս վարժարանի ֆուտբոլային թիմը, 1914

Տեղեկությունները վերցված են «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի» արխիվից

Տպել
3616 դիտում

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի

Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում․ Արթուր Աբրահամը լուսանկարներ է հրապարակել

Ինդոնեզական բանակը համալրվել է թուրքական տանկերով

Ուկրաինային տրամադրված F-16-ները չեն կարող փոխել իրավիճակը մարտադաշտում, դրանք օրինական թիրախ կդառնան. Պուտին

Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան

Վրաց խորհրդարանականներն այցելել են Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր

Ալիևի նախկին փեսան հայտարարել է՝ իրենց պատկանող «Crocus city»-ի վերականգնումը կախված է Պուտինի և Վորոբյովի կարծիքից

ՔԿԾ-ին անհրաժեշտ են վարորդներ. ովքեր և ինչպես կարող են դիմել

Հայաստանում վտարանդի կառավարություն ներկայացող բոլոր գրասենյակները պետք է փակել. Չախոյան

Այս անգամ դաշտ են նետել սիրելի պահեստայինին, որը մեկ շաբաթում մեկ ստորագրությամբ լուծարեց ԼՂ-ն. Հովհաննիսյան

Ընթանում է «Հայաստանը՝ որպես քաղաքակրթական խաչմերուկ» միջազգային գիտաժողովը (տեսանյութ)

Հայաստանի գոյությունը կարող է երաշխավորվել բացառապես եվրոպական ընտանիքում․ Արման Բաբաջանյան

ԿԳՄՍ նախարարն ու Ֆրանսիայի դեսպանն այցելել են ակադեմիական քաղաքի տարածք

Եթե մենք մնում ենք Ռուսաստանի հետ, խնդիրները լուծվելու են մեր հաշվին. Արամ Սարգսյան