Անասնագերեզմանոց Գյումրիում. ոսկորներն ու գանգերը տարածված են բաց դաշտում

Մետրերով ձգվող ոսկորների, մեծ ու փոքր գանգերի, առանձնացված ծնոտների ու ատամների բլուրներ, կիսափուլ ու հրդեհված շենքեր, ջարդուփշուր եղած գույք, ագռավների խմբեր ու քար լռություն: Այսպիսին է Գյումրու բաց անասնագերեզմանոցը, որը գտնվում է նախկին Մսի կոմբինատի տարածքում:

Այս պատկերը Մսի կոմբինատի լավագույն տարիների հուշերն են: Բաց երկնքի տակ, առանց հատուկ առանձնացված տարածքի ու ծածկի կոմբինատում սպանդի ենթարկված անասունների ոսկորներն ու մնացորդներն ուղղակիորեն նետվել են բաց դաշտ, մնացել, հոտել են, հիմա արդեն քայքայվում են:

Անասնաբուժական գիտությունների թեկնածու Գեւորգ Պետրոսյանը ՀԺ-ի հետ զրույցում ասաց՝ տարածքում եղել, ոսկորաբլուրները տեսել է: «Ըստ էության, տարածքը բացօթյա անասնագերեզմանոց է, որը չի կարող վտանգավոր չլինել: Ցանկացած գերեզմանոց, մարդու, թե կենդանու, բարձր վտանգավորության տարածք է, եթե նույնիսկ 1.5 մետր խորությամբ թաղված է: Այդ տարածքում կարող են լինել վտանգավոր միկրոբներ, պահպանվեն հողում եւ հետո տարբեր միջոցներով փոխանցվեն մարդկանց ու կենդանիներին եւ տարբեր հիվանդությունների պատճառ դառնան: Իսկ բացօթյա վիճակում, երբ դրանք այդպես լցված են, հասանելի են բոլոր կենդանիներին՝ աղվեսներ, շնագայլեր, առնետներ, այլ տեսակի կրծողներ, թռչուններ եւ այլն: Եւ դրանք բոլորը կարող են հանդիսանալ վտանգավոր միկրոօրգանիզմների տարածման պատճառ»,-ասաց Գեւորգ Պետրոսյանը:

Կենդանաբան Անահիտ Գրիգորյանն այս օրերին տարբեր մասնագիտական գրականություններ է ուսումնասիրել, համացանցում հնարավոր բոլոր տարբերակներով որոնել է, որ պարզ դառնա, թե աշխարհում է՞լ որտեղ կա  Գյումրու բաց անասնագերեզմանոցից: «Ոչ մի տեղ»,-ՀԺ-ի հետ զրույցում ասաց Գրիգորյանը: «Սա անփութության, անպատասխանատվության արդյունք է:  Սարսափելի բան է: Էկոլոգիական աղետ է, պարզապես մեր աչքից հեռու է գտնվել: Աշխարհում նման բան չկա, ոչ մի տեղ: Սա աշխարհում երեւի եզակի դեպք է, որովհետեւ ոչ մի տեղ ոսկորը նման թափոնների տեսքով չի լինում, եթե չեն մշակում որպես պարարտանյութ, դրանք անպայման թաղում են»:

Մսի կոմբինատի անտերության մատնված անծայրածիր տարածքներում մետրերով ձգվող ոսկորները որքան էլ վտանգավոր եւ սարսափեցնող լինեն, դեռ երկար են մնալու: 30 եւ ավելի տարի մնացել են, էլի կմնան, մինչեւ փոշիացածները վերանան, քամին քշի, լցնի ամենուր, քայքայվածներն էլ բռնեն փոշիացման ճանապարհը, քանի որ նախկին կոմբինատը չունի պատասխանատու:  Փոխարենը 90-ականներից ունի սեփականատեր, որոշ տեղեկություններով էլ 3 սեփականատերեր կան, որոնց սակայն, Գյումրիում չեն ճանաչում, չգիտեն ովքեր են:

90-ականների մութ ու ցուրտ տարիներին, երբ ամբողջ Գյումրին թաղված է եղել խավարի մեջ, Մսի կոմբինատն աշխատեցրել եւ տնօրինել է այդ տարիներին երկրի նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ազգականը, անունը՝ Մարտին:

Գյումրեցիները նաեւ ՀԺ-ին պատմեցին, որ խորհրդային տարիներին կոմբինատին հարակից թաղամասերում ժամանակ առ ժամանակ վառված ոսկորի գարշահոտություն է տարածված եղել: «Անասունների եղջյուրներից, կճղակներից, եղունգներից սոսինձ են ստացել, թութխալ էր կոչվում,-պատմեց բնապահպան Գեւորգ Պետրոսյանը: «Երկար եփում էին, կոլագենը քայքայվում էր, անցնում ջրի մեջ, չորացնում էին: Հետո, հենց պետք էր լինում, տաք ջրում եռացնում, օգտագործում էին որպես սոսինձ»:

«Տեխնիկական ճարպ ու սոսինձ էին ստանում ժամանակին: Ջերմային մշակման ենթարկելու դեպքում կարող է լավ պարարտանյութ լինել: Մեզ համար էլ էր սա նորություն, եւ տխրեցի, որ մեր քաղաքին տեր չենք կանգնում»,-ասաց Անահիտ Գրիգորյանը:

Տարածքում բնակելի եւ սեփական տներ կան, եւ շենքեր: Շատ երեխաների համար ոսկորների հարակից հատվածը խաղահրապարակ է, ինչն, ըստ մասնագետների, անթույլատրելի է: Արգելել, սակայն, անհնար է, տարածքը բաց է, ամուր նյարդեր ունեցող ցանկացած մեկը կարող է «զմայլվել» տհաճ ու վայրենի տեսարաններով:Ո՞վ է պատասխանատու ստեղծված հակասանիտարական վիճակի համար, եւ ինչպե՞ս պետք է խնդիրը լուծել: ՀԺ-ի հարցի պատասխանը չունի ո՛չ Շիրակի մարզպետարանը, ո՛չ Գյումրու քաղաքապետարանը: Երկու դեպքում էլ ասելիքը մեկն էր՝ տարածքը սեփականաշնորհված է: Այսինքն, հանրապետության երկրորդ քաղաքը, պատմական Գյումրին, որը հավակնում է դառնալ երկրի զբոսաշրջության կենտրոն, կախվածության մեջ է ինչ-որ անհայտ սեփականատիրոջից կամ սեփականատերերից, մարդկանցից, ովքեր ժամանակին հսկայական տարածքները զավթել, կերել-խմել, հարստացել, իրենց հետեւից սակայն աղբը չեն հավաքել: Մնացել են անպատիժ եւ շարունակում են մնալ անձեռնմխելի: Իսկ նախկին Մսի կոմբինատի բակում ինքնափլուզվում են հսկայական մասնաշենքերը, ոչնչանում են մանրաքանդակները եւ որմնանկարները: