Ինչպիսի՞ Իսրայելում կբացվի ՀՀ դեսպանատունը. քաղաքական ճգնաժամը շարունակվում է

Սեպտեմբերի 19-ին կառավարության նիստում հաստատվեց Իսրայելում ՀՀ դեսպանություն ստեղծելու մասին նախագիծը։  Թեեւ դեսպանատան բացման հստակ ժամկետ չկա՝ նախագծի հիմնավորման մեջ նշվում է, որ այն նախատեսվում է բացել հնարավորին սեղմ ժամկետում՝ 2019թ. վերջին կամ 2020թ. սկզբին։ Անակնկալ չէ, սակայն հատկանշական է, որ դեսպանատունը կլինի Թել Ավիվում՝ հաշվի առնելով, թե ինչ աղմուկ առաջացավ ԱՄՆ-ի, իսկ մի քանի օր անց նաեւ Գվատեմալայի՝ դեսպանատունը Թել Ավիվից Երուսաղեմ տեղափոխելու որոշումից հետո: Սա ակնարկ է, որ հայ-իսրայելական հարաբերությունների զարգացումը եւ հետագա հնարավոր խորացումը որեւէ բացասական ազդեցություն չպիտի ունենան արաբական աշխարհի հետ հարաբերությունների վրա: Հայ-իսրայելական հարաբերությունների վերաբերյալ այս կարեւոր նախագիծը հաստատվել է Իսրայելում քաղաքական ոչ աննախադեպ, սակայն բավական լուրջ ճգնաժամի ֆոնին, երբ իշխանական ուժի փոփոխության իրական հնարավորություն է առաջացել:

Գրեթե մեկ տարի առաջ՝ 2018թ. նոյեմբերին ՀԱՄԱՍ-ի եւ պաղեստինյան այլ զինյալ խմբերի հետ զինադադարի կնքումից հետո հրաժարական տվեց պաշտպանության նախարար Ավիգդոր Լիբերմանը, իսկ նրա նրա «Իսրայել՝ մեր տուն» կուսակցությունը լքեց իշխող կոալիցիան: Այդպիսով, ուժերի հարաբերակցությունը 120 հոգանոց Կնեսետում հասավ նվազագույնի. կոալիցիայի մաս կազմող կուսակցությունները ներկայացված էին 61 պատգամավորով: Սակայն ճգնաժամի բուն խնդիրը օրակարգ մտած օրինագիծն էր, որի համաձայն՝ ուղղադավան հրեաները եւս պարտավոր են ծառայություն անցնել Իսրայելի Պաշտպանության բանակում, ինչը լուրջ դժգոհություններ էր առաջացրել նաեւ իշխող կոալիցիայում, որը կազմված է հիմնականում ազգային եւ կրոնական ուղղվածության կուսակցություններից:

Իշխող «Լիկուդ» կուսակցության ղեկավարը՝ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն, թերեւս, հույսեր ուներ արտահերթ ընտրությունների միջոցով շտկել իրավիճակը եւ բարելավել Կնեսետում աջ ուղվածության ուժերի դիրքերը: Գործնականում ստացվեց հակառակը. ս.թ. ապրիլի 9-ի արտահերթ ընտրություններում ազգային եւ կրոնական ուժերը ստացան 56, իսկ սեպտեմբերի 17-ի արտահերթ ընտրւթյուններում՝ 55 մանդատ: Սեպտեմբերին « Լիկուդին» չհաջողվեց անգամ ստանալ ձայների մեծամասնությունը՝ քվեների մոտ մեկ տոկոսով զիջելով «Կահոլ-Լավան» կուսակցությանը:

Վերջին երկու արտահերթ ընտրությունները լավագույնս ցուցադրում են Իսրայելի հասարակական-քաղաքական կյանքի առանձնահատկություններից մեկը՝ զարգացման երկու, փաստացի հակադարձ միտումների հավասարազորությունը: Մի կողմից դա ազգայնականության հետ սահմանակից սիոնիզմի հետեւորդներն են, մյուս կողմից «աշխարհիկ ինտելեկտուալները», որոնք ազգային հարցն այդքան ցավոտ չեն ընդունում, թեեւ նույնպես միտված չեն արաբների հետ ջերմ հարաբերություններ հաստատելուն:

Ինչ վերաբերվում է վերջին արտահաերթ ընտրությունների արդյունքներին, ապա իրավիճակն իրոք պատային է: Ազգային եւ կրոնական՝ աջ կուսակցությունները ստացել են ընդհանուր առմամբ 55 մանդատ, ձախ եւ կենտրոնամետ կուսակցությունները, անգամ երրորդ տեղը գրաված եւ 13 մանդատ ստացած «Միավորված արաբական ցուցակի» հետ միասին՝ 57 մանդատ: Մնացած 8 մանդատները ստացել է «աշխարհիկ պետություն կառուցելու» դիրքերից հանդես եկող Ավիգդոր Լիբերմանի «Իսրայել՝ մեր տուն» կուսակցությունը:

Կոալիցիա կազմելու հեռանկարը մշուշոտ է. գաղափարակամ եւ կրոնական տարաձայնությունները թույլ չեն տալիս ուժերից որեւէ մեկին առնվազն 61 հոգանոց կոալիցիա ստեղծել:  33 մանդատ ստացած «Կահոլ-Լավանի» ղեկավար, ԳՇ նախկին պետ Բենի Գանցը պատրաստակամություն է հայտնել «բոլոր ուժերի հետ քննարկել» միասնության կառավարության կազմավորումը: «Բոլոր ուժերը», սակայն, անհամատեղելի տարաձայնություններ ունեն, ընդ որում ոչ միայն գաղափարական, այլեւ ազգային հողի վրա: Նեթանյահուն եւ Լիբերմանը բացառում են կոալիցիայի հնարավորությունը «Միավորված արաբական ցուցակի» հետ: Լիբերմանը դեմ է արտահայտվել նաեւ ծայրահեղ կրոնական կուսակցությունների (աջակողմյան բլոկի բոլոր ուժերը բացի «Լիկուդից») հետ կոալիցիային:

Ստացվում է, որ ընդամենը 8 մանդատ ստացած կուսակցության համար հարմար իրավիճակ է ստեղծվել որոշակի պայմաններ թելադրելու համար: Ընտրության օրը, երբ արդեն պարզ էր ուժերի մոտավոր հարաբերակցությունը, Լիբերմանը հայտարարել է, որ անհրաժեշտ է ստեղծել «ազգային միասնության կառավարություն»՝ իր կուսակցության, «Կահոլ-Լավանի» եւ «Լիկուդի» մասնակցությամբ: Ընդ որում նա նաեւ մի քանի պայման է առաջ քաշել. վերացնել կրոնական հաստատությունների ուսանողների տարկետումը, Շաբաթի ընթացքում թույլատրել առեւտրի եւ հասարակական տրանսպորտի աշխատանքը:  «Ազգային միասնության կառավարությունը» Կնեսետում կունենա 72 մանդատ, ինչը կայունության ամուր գրավական է: Սակայն այդ սցենարի համար եւս կա խոչընդոտ. Բենի Գանցը պատրաստակամություն է հայտնել կոալիցիա կազմել «Լիկուդի» հետ միայն Նեթանյահուի հրաժարականի պայմանով: Նեթանյահուն, բնականաբար, հնարավորինս երկար խուսափելու է այդ պայմանն ընդունելուց՝ առավել եւս հաշվի առնելով, որ նա մի շարք գործերով մեղադրվում է կոռուպցիայի եւ պաշտոնեական դիրքի չարաշահման  համար:

Իսրայելի նախագահ Ռեուվեն Ռիվլինը սեպտեմբերի 25-ին կհայտնի, թե ում վրա է դնում նոր կառավարություն ձեւավորելու պարտականությունը: Եթե այդ թեկնածուին 28 օրվա ընթացքում չհաջողվի կառավարություն կազմել, նա կարող է եւս 14 օր խնդրել, ինչից հետո նախագահն իրավունք ունի այլընտրանքային թեկնածուի վրա դնել այդ պարտավորությունը: Եթե այլընտրանքային թեկնածուն եւս 28 օրում չկարողանա կառավարություն կազմավորել՝ երեք շաբաթվա ընթացքում  սեփական թեկնածուի առաջադրման հնարավորւթյուն կունենան Կնեսետի պատգամավորները:

Այդպիսով, վարչապետի եւ կառավարության հարցը կարող է ձգվել մինչեւ այս տարվա վերջ, կամ, եթե բոլոր այս ընթացակարգերով էլ չհաջողվի կառավարություն կազմավորել՝ հաջորդ տարվա առաջին կես: Ամեն դեպքում, ՀՀ դեսպանատունը բացվելու է Իսրայելում քաղաքական տուրբուլենտության պայմաններում, ինչը մի կողմից լուրջ մնարտահրավեր է, մյուս կողմից՝ ստուգատես եւ հարաբերությունների զարգացման ավելի հաջող հիմք դնելու հնարավորություն: