Դինամիզմ եւ ունիվերսալիզմ. եվ ոչ մի պերսիֆիկացիա

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հոկտեմբերի 6-ի համարում

ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության ղեկավար Ստեփան Մնացականյանը մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաների շրջանում, անշուշտ, ռեկորդակիր է: Եթե մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաների շրջանում առաջնություն անցկացվի, թե ով կարող է միավոր ժամանակում ավելի շատ տերմիններ ասել եւ դրանցով նախադասություններ կազմել, ապա Ստեփան Մնացականյանը կդառնա չեմպիոն, ընդ որում` հսկայական առավելությամբ: Սա գիտեն բոլոր պաշտոնյաները, եւ նրանցից ոչ ոք անգամ չի փորձի մասնակցել այդ առաջնությանը: Երեկ այնպես ստացվեց, որ մի խումբ լրագրողների բախտ վիճակվեց ներկա գտնվել Ստեփան Մնացականյանի ասուլիսին: Եւ այդ ասուլիսը հենց այդպիսի մի առաջնություն էր հիշեցնում, որի միակ մասնակիցը Մնացականյանն էր: Ու չնայած նա չուներ մրցակից, այնուամենայնիվ, կարծես եկել էր հակառակորդին վերջնականապես ոչնչացնելու տրամադրությամբ:

Մի քանի մեջբերում նրա խոսքերից: «Արդի վիճակագրական համակարգը համընդհանուր գլոբալիզացիայի շուկաների միջազգայնացման եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների` այլ համակարգերի նկատմամբ առաջանցիկ զարգացման պայմաններում ձեռք է բերել որոշակի դինամիզմ, սակայն իր մեջ պարունակում է ունիվերսալիզմ...»,- ասաց պրն Մնացականյանը եւ ավելացրեց. «Մենք հրապարակել էինք վիճակագրության մասնակիցների եռանկյունին` ռեսպոնդենտներ, սպառողներ եւ հարկատուներ, որոնցից յուրաքանչյուրը տարաբեւեռ հակումներ ունի, եւ այս բարդ պարադոքսի մեջ ենք` մեզնից յուրաքանչյուրը ե՛ւ ռեսպոնդենտ է, ե՛ւ հարկատու, ե՛ւ սպառող: Այսինքն` որպես սպառող մենք պահանջում ենք մանրամասն, դեզագրեգացված, երբեմն անվանական տեղեկատվություն...»:

Հետո դժգոհեց, թե «շատ-շատ են ռեսպոնդենտների կողմից ներկայացվող անճշտությունները, որոնք կարիք է լինում ենթարկել ստուգաճշտման` վերիֆիկացիայի»: Լրագրողներից մեկը խնդրեց պրն Մնացականյանին հանրության համար ավելի հասկանալի խոսել, որովհետեւ նրա խոսքերը եթեր են հեռարձակվելու: Այստեղ պրն Մնացականյանը պարզապես ստուգողական կրակոցով «դաբիտ» արեց արդեն բժժած ունկնդիրներին: «Ցավոք, պերսիֆիկացիայի հարցում իրոք կա խնդիր: Մենք փորձում ենք աշխատել այնպես վարվել, որ կոմունիկացիոն ունակությունները համահարթեցնենք»,- բավական տխուր տրամադրությամբ ասաց պրն Մնացականյանը:

Եւ եթե մի նախադասությամբ փորձենք ամփոփել պրն Մնացականյանի ասելիքը, ապա նա թերեւս ուզում էր ասել, որ վերիֆիկացիայից հետո առաջանում է պերսիֆիկացիայի խնդիր, որը կարելի է լուծել միայն դեզագրեգացիայի միջոցով, որին հասնելուց հետո կստանանք կոմունիկացիաների համահարթեցման այնպիսի մակարդակ, որը համահունչ կլինի շուկաների միջազգայնացման` համընդհանուր գլոբալիզացիայի արդի իրավիճակին, որն էլ իր հերթին պահանջում է մի կողմից դինամիզմ, մյուս կողմից` ունիվերսալիզմ, եւ սա շնորհիվ վիճակագրության` տարաբեւեռ հակումներ ունեցող մասնակիցների եռանկյունու, որը, սակայն, բարդ պարադոքսի մեջ է գցում Ստեփան Մնացականյանին: Այդուհանդերձ, մի քիչ վիճելի է մնում` ո՞րն է ավելի առաջնային` վերիֆիկացիա՞ն, թե՞ պերսիֆիկացիան: Չգիտես ինչու, մեզ թվում է, որ առաջնայինը վերիֆիկացիան է, բայց անպայման հետագա պերսիֆիկացիայի պայմանով:

Ինչեւէ: Ավելորդ անգամ համազվեցինք, որ Ստեփան Մնացականյանի հետ ավելի լավ է խոսել ամենահասկանալի` թվերի լեզվով: Նրա ղեկավարած գերատեսչության «ՀՀ սոցիալ տնտեսական իրավիճակը 2006թ. հունվար-օգոստոսին» պաշտոնական զեկույցում նշված ցուցանիշներից ստացվում է, որ Հայաստանում մեկ շնչի հաշվով արտադրվում է մոտավորապես այնքան կաթ, որքան կաթի արտադրության ոլորտը կատարելության հասցրած ԱՄՆ-ում: Հավատո՞ւմ է արդյոք պրն Մնացականյանը իր իսկ հրապարակած թվին: Նա միանգամից հայտարարեց, թե նման բան չկա, եւ հրապարակեց այս տարվա առաջին ութ ամիսների հայաստանյան ցուցանիշը` 175 լիտր մեկ շնչի հաշվով` այն դեպքում, երբ ԱՄՆ-ում, ըստ մեր վիճակագիրների, այդ ցուցանիշը տարեկան կազմում է 267 լիտր: Ու այսքանով համարեց, որ մեր պնդումը սխալ է:

Բայց եթե հաշվի առնենք, որ մեր 175 լիտրը ընդամենը 8 ամսվա ցուցանիշ է, եւ համամասնորեն այդ թիվը տարածենք ամբողջ տարվա վրա, կստացվի 260 լիտր` տարվա հաշվարկով: Այսինքն, մոտավորապես այնքան, որքան ԱՄՆ-ում: Մեր պնդումը հերքելու նպատակով պրն Մնացականյանը մի չափազանց ուշագրավ ցուցանիշ հրապարակեց` ԱՄՆ-ում մեկ կովի կաթնատվությունը 8 հազար 900 լիտր է, Հայաստանում` հազար 780 լիտր: Սակայն այս ցուցանիշները հենց հաստատում են այն պնդումը, որ Հայաստանում եւ ԱՄՆ-ում մեկ շնչի հաշվով արտադրված կաթի քանակները չեն կարող նույնիսկ համադրելի լինել, էլ չենք ասում՝ գրեթե հավասար: Եւ ուրեմն, պրն Մնացականյանը հավատո՞ւմ է կաթի արտադրության իր իսկ գերատեսչության հրապարակած ծավալներին վերաբերող ցուցանիշին:

«Ինչպե՞ս են ստացվում կաթի արտադրության ցուցանիշները: Դուք ծանո՞թ եք մեթոդաբանությանը»,- պատասխան հարց ուղղեց պրն Մնացականյանը եւ երեւի արդեն ուզում էր բարդ տերմիններով բացատրել մեթոդաբանությունը, բայց գնացինք ավելի կարճ ու հասկանալի ճանապարհով` «Թվերը գյուղապետերն են տրամադրում»,- ասացինք: «Այո»,-հաստատեց պրն Մնացականյանը: Այսպիսով, ուղղակիորեն չպերսիֆիկացվեց` պրն Մնացականյանը հավատո՞ւմ է այդ թվերին, թե՞ ոչ, բայց որ այստեղ կա արմատական վերիֆիկացիայի անհրաժեշտություն, թերեւս ակնհայտ է:

Հայկ Գեւորգյան