Ալիեւը ստորագրել է «սեւ հունվարի» ծրագիրը. հայկական բանակը պատրաստ է ամեն ինչի, կիբերտիրույթը՝ ոչ

Իլհամ Ալիեւը ստորագրել է հունվարի 20-ի՝ «ողբերգական դեպքերի 30-ամյակի» միջոցառումների ծրագիրը. հաղորդում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները: 1990թ. հունվարյան դեպքերը կոչելով ողբերգություն Ադրբեջանի համար՝ նշում են, որ պաշտոնապես որոշվել է բազմաթիվ միջոցառումներ անցկացնել Ադրբեջանի տարածքում եւ դրանից դուրս:

Տասնամյակների հայկական փորձը վկայում է, որ Ադրբեջանը ոչ միայն հունվարի 20-ին, այլեւ՝ «սեւ հունվար»-ի տրամաբանության շրջանակում գրեթե ողջ ամսվա ընթացքում հարձակողական գործողություններ է իրականացնում թե շփման գծում եւ թե կիբերտիրույթում:

«Կստորագրեն պլան, թե չեն ստորագրի, մեզ համար նշանակություն չունի: Հայկական բանակը պատրաստ է ցանկացած պահի ցանկացած զարգացման: Մենք հաշվի ենք առնում իրավիճակի ցանկացած զարգացում՝ վատագույնից մինչեւ ամենադրականը»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասաց Արծրուն Հովհաննիսյանը:

Կիբերտիրույթում, սակայն, ընդգրկուն պաշտպանություն չկա: Մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը նշեց, որ Հայաստանում ԱԱԾ-ի կիբերմասնագետների խումբը պաշտպանում է պետական հատվածը, Կենտրոնական բանկն է ստեղծում մի մարմին, որ բանկային-ֆինանսական ոլորտն է պաշտպանելու, իսկ մնացած ամբողջ տիրույթն անպաշտպան է:

«Ցավոք սրտի, Հայաստանում չկան առանձին ոլորտային կիբերպաշտպանության խմբեր: Մի նոր նախագիծ կա, որ մենք ենք անում՝ ընկերներով, Civicert, որը լրագրողների եւ իրավապաշտպանների վրա հարձակումներից պաշտպանելու համար է: Նախատեսում ենք նաեւ դասընթաց, որ պատրաստ լինենք թե հունվարի 20-ի վտանգներին եւ թե առհասարակ, իսկ մնացածը բաց է»:

Մեդիափորձագետի խոսքով՝ տեսականորեն Հայաստանը պիտի ունենար կիբերանվտանգության ազգային կամ պետական կենտրոն, որն այդ ամենը կկարգավորեր: «Օրինակ, Ադրբեջանը դա ունի: Մեզ մոտ տարիներ շարունակ այս ամենի շուրջ քննարկումներ են միայն: Դրա համար էլ ասել, թե ինչ վիճակում է կիբերտիրույթը, հնարավոր չէ, քանի որ չկա այն մարմինը, որ կարող է գնահատել իրավիճակը»,- նշեց նա:

Տարիներ շարունակ կիբերհարձակումներ եղել են թե կայքերի եւ թե անհատների հաշիվների վրա: Սամվել Մարտիրոսյանի խոսքով՝ պաշտպանությունը հնարավոր է միայն մարդկանց իրազեկելով՝ կամ դպրոցական ծրագրերով (դա մեզ մոտ լրիվ բաց է), կամ պետական մակարդակով կազմակերպվող հանրային լայն իրազեկման ծրագրերով (դրանք եւս մեզ մոտ չկան): «Մնում է՝ մարդիկ իրար ֆեյսբուքով բացատրեն: Մեր կիբերանվտանգությունը հեքիմության մակարդակում է»,- ասաց նա:

Ինչպես չդառնալ թիրախ հարցին ի պատասխան Մարտիրոսյանը հիշեցրեց, որ ադրբեջանցիները սովորաբար նույն ձեւով են գործում, բարդ բան չկա: «Դուք ստանում եք նամակ՝ ֆեյսբուքի, ինստագրամի կամ ձեր էլեկտրոնային փոստի պրովայդերի՝ Gmail-ի կամ Mail.ru-ի անունից, որտեղ գրված է լինում, թե Ձեր հաշիվն արգելափակվելու է 24 ժամվա ընթացքում կամ հարձակման տակ է գտնվում, կամ որ Դուք հավատարիմ հաճախորդ եք՝ այֆոն եք ստանում, կամ Ձեզ տալիս ենք այն կապույտ նշանը, որ Դուք ստուգված օգտատեր եք: Այսինքն, հիմնականում աշխատում են կամ շատ լավ ինչ-որ ինֆորմացիայով կամ վախեցնելով: Եվ ասում են, որպեսզի չլինի այս վատ բանը կամ որպեսզի լինի այս լավ բանը, պիտի գնաս այս հղումով եւ լրացնես այս հարցաթերթիկը: Եվ մարդիկ լրացնում են իրենց տվյալները՝ փաստացի նվիրելով գաղտնաբառը»: Մարտիրոսյանը ընդգծեց, որ եթե մարդը ուշադիր լինի, չի կորցնի գաղտնաբառը, եւ եթե ինքն իր գաղտնաբառը չի օգտագործում որտեղ ասես, պաշտպանված կլինի: «Եթե այս պարզ կանոնին հետեւեն, տասը դեպքից ութը չի լինի»,- նշեց մեդիափորձագետը:

Հիշեցնենք, որ 1990 թվականի հունվարին՝ ի պատասխան ԽՍՀ փլուզվող միության ղեկավարների քննադատության՝ Ադրբեջանում կազմվել էին ծայրահեղական խմբեր «Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի լուծման համար»: Այդ ժամանակ դեռ «ինտերնացիոնալ» կոչվող Ադրբեջանում բազմաթիվ հայ ընտանիքներ էին ապրում: Հունվարի 13-15-ը ծայրահեղական խմբերը հարձակվել էին հայերի տների վրա, դաժանաբար սպանել հայերին, կողոպտել ունեցվածքը: Ողջ մնացած հայերը փախել են իրենց տներից՝ ով ինչպես կարող էր եւ ուր կարող էր: Հունվարի 20-ին, երբ արդեն Բաքվում հայեր չկային, Խորհրդային կարմիր բանակը գրոհել է Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատը եւ մեկ օրվա ընթացքում լուրջ վնասներ հասցրել Բաքվի կենտրոնախույզ իշխանություններին, վնասազերծել ադրբեջանցի ցուցարարներին՝ կրակելով նաեւ ոստիկանների ուղղությամբ: 1990 թվականի հունվարի 20-ին Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունում սպանվել է մոտ 170 մարդ:

Կարմեն Մարտիրոսյան