Մի քանի սցենարներ կան հասկանալու, թե ինչպես կազդի պատերազմը տնտեսության վրա․ տնտեսագետ

Սեպտեմբերին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի (ՏԱՑ) անկման տեմպերը դանդաղել են. նախորդ տարվա համեմատ այն նվազել է 7.5 տոկոսով: Չնայած սրան, որոշ ոլորտներում նախորդ ամիսների համեմատ անկում չի եղել։ Վիճակագրական կոմիտեի ներկայացրած տվյալների համաձայն՝ 2020-ի սեպտեմբերին նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ շինարարության ծավալը, ի տարբերություն նախորդ մի քանի ամիսների անկման՝ աճել է 0.6 %-ով: Արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը եւս աճել է՝ 1.8 %-ով։ Աճ է արձանագրել միջին ամսական անվանական աշխատավարձը՝ 3.9 1.8 %-ով, սպառողական գնաճը կազմել է 1.4 %, իսկ արդյունաբերական արտադրանքի գնաճը՝ 3.9 %:

Արտաքին առեւտրաշրջանառության ծավալները 2020-ի սեպտեմբերին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազել են 12.4 %-ով: Սա պայմանավորված է ներմուծման նվազմամբ, քանի որ արտահանումը աճել է 4.6 %-ով, իսկ ներմուծումը նվազել է 20.4 %-ով: Ծառայությունների ծավալը (առանց առեւտրի) նվազել է 18.3 %-ով, առեւտրի շրջանառությունը՝ 10.8 %-ով: Հրապարակված տվյալների համաձայն՝ էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը նվազել է 1.7 %-ով։ Ընդհանուր առմամբ հունվար-սեպտեմբերին 2019-ի հունվար-սեպտեմբերի համեմատ ՏԱՑ-ը նվազել է 6.6 %-ով։

Թեմայի վերաբերյալ ՀԺ-ն զրուցել է տնտեսագետ Հայկազ Ֆանյանի հետ։

- Պարո՛ն Ֆանյան, սեպտեմբերին Հայաստանի ՏԱՑ-ը նվազել է 7.5 տոկոսով, հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը, ինչպե՞ս եք գնահատում այս ցուցանիշը։

- Հարկ է նշել, որ վերջին 2 ամսվա ընթացքում նկատվում էր տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի անկման տեմպի նվազում։ Այդ առումով կարող ենք ասել, որ որոշակիորեն սպասելի էր սա, հատկապես հաշվի առնելով, որ տնտեսությունն արդեն կամաց-կամաց փորձում էր հարմարվել Covid-19-ի իրողություններին եւ միեւնույն ժամանակ սեպտեմբերին բավականին ցածր էր կորոնավիրուսի տարածման ցուցանիշը։

- Հատկապես ո՞ր ուղղությունում արձանագրված փոփոխությունն եք կարեւորում նախորդ ամսվա վիճակագրության մեջ։

- Ես ուշադրություն եմ դարձնում հատկապես ներմուծմանը։ Ներմուծման անկումը նպաստելու է, որ ՀՆԱ-ի ցուցանիշը որոշակի բարելավվի։ Ենթադրում եմ, որ սա պայմանավորված է ավտոմեքենաների ներկրումների դադարեցման հետ։ Նախորդ տարվա սեպտեմբերին մեծ ծավալով ներմուծում էր իրականացվում, որը բնականաբար այս պահին չկա։ Այսպիսի մի քանի ցուցանիշներ կան, որը կարելի է դրական համարել։

- Կորոնավիրուսի պատճառով պետությունը մի շարք միջոցառումներ իրականացրեց տնտեսության վիճակը փոխելու համար, այս թվերի մեջ դրանց ազդեցությունը նկատո՞ւմ եք։

- Ես դրա ազդեցությունը չեմ նկատում։ Դրա համար լրացուցիչ ուսումնասիրության անհրաժեշտություն կա, որ հասկանանք, թե միջոցառումներն ինչպես են ազդել տնտեսական ցուցանիշի անկման մեղմմանը։ Ենթադրաբար դրանք որոշակի դրական ազդեցություն ունեցել են, բայց թե կոնկրետ որ ոլորտների վրա, ինչ չափով, այդպիսի հրապարակային տվյալներ չկան։

- Սեպտեմբերի վերջին 4 օրերին Արցախում պատերազմ էր, որքանո՞վ է այն ազդել տվյալ ամսվա վիճակագրության վրա։

- Այդ 4 օրը, ինչքան էլ նոր իրողություն լինի տնտեսության համար, միգուցե ընդհանուր ցուցանիշի վրա ազդած լինի, բայց կարծում եմ պատերազմի ազդեցությունն ավելի ռեալ կերեւա հոկտեմբեր ամսից սկսված։ Մեր խոշորագույն ձեռնարկություններից մեկը՝ Սոթքի գործող հանքավայրը, որքանով տեղյակ եմ, հոկտեմբերի սկզբից չի գործում։ Սա արդեն էական ազդեցություն կունենա տնտեսական ցուցանիշի վրա։ Կարծում եմ՝ բացի Սոթքից, մնացած ձեռնարկություններում որեւէ խնդիր չի եղել։ Առանձին գուցե փոքր ձեռնարկություններ լինեն, օրինակ՝ ես տեղյակ եմ, որ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում մի քանի հոգու զորակոչել են, ու քանի որ նրանք համարվում էին այդ պրոյեկտի հիմնական աշխատակիցները, հիմա այդ պրոյեկտը կանգնած է կա՛մ փակվելու, կա՛մ հետաձգելու խնդրի առաջ։ Այսպիսի մասնավոր դեպքեր կարող են լինել եւ ըստ երեւույթին եղել են, բայց մակրո մակարդակում գնահատել, թե առաջին 4 օրերի ազդեցությունն ինչպես է եղել՝ կարծում եմ վաղ է։

- Հունվար-սեպտեմբերի ՏԱՑ-ը նվազել է 6.6 տոկոսով, տարեվերջին այս թիվը ավելի՞ կաճի, թե վերջին եռամսյակում կկարողանանք իրավիճակը մեղմել։

- Կարծում եմ՝ անկման տեմպն ավելի կաճի, բայց թե կոնկրետ ինչ չափով՝ կդժվարանամ ասել։ Մյուս կողմից, համապատասխան ապրանքերի նկատմամբ որոշակի պահանջարկ է ստեղծվում։ Մեր տեքստիլի ձեռնարկությունները սկսել են թողարկել զինվորական հագուստ, պարագաներ՝ քնապարկեր, անձրեւանոցներ եւ այլն։ Բայց, ինչպես տեսնում ենք, շատերը դա կամավորական հիմունքով են իրականացնում։ Մենք չգիտենք այս պահին այդ թվերը պաշտոնապես ձեռնարկությունների թողարկման մեջ երեւում է, թե ոչ։ Եթե երեւա՝ այդ առումով բնականաբար մենք աճ կունենանք։ Բայց ես կարծում եմ, այդ ցուցանիշները ամենայն հավանականությամբ չեն ներառվի իրենց հաշվետվությունների մեջ, որոնք իրենք ներկայացնում ենք վիճակագրական կոմիտեին։

- Հոկտեմբերի ամբողջ ամիսն ըստ էության պատերազմական իրավիճակում ենք, տնտեսության վրա ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ սա։

- Ես կարծում եմ, որ սեպտեմբերի ցուցանիշից ավելի մեծ անկում կլինի՝ նկատի ունենալով Սոթքի հանգամանքը։ Որովհետեւ դա մշակվում եւ իր տեղն է գտնում մշակող արդյունաբերության մեջ։ Իրականում մի քանի սցենարներ կան՝ հասկանալու, թե մինչեւ տարեվերջ կամ որոշակի ժամանակահատվածի համար ինչպես կազդի պատերազմը տնտեսության վրա։ Առաջինը ժամանակահատվածն է, թե որքան կտեւի, եւ երկրորդը՝ թե որտեղ կընթանան այդ գործողությունները։ Օրինակ, Աստված մի արասցե, եթե լինի գործողություններ Սյունիքում, Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը կկանգնի՞, թե՞ ոչ։ Երկրորդը՝ հյուսիսարեւելյան սահմանին մոտ կլինե՞ն ռազմական գործողություններ, թե՞ ոչ։ Այս պահին շատ դժվար է կանխատեսում անել, պետք է ավելի շուտ սցենարների շրջանակում փորձել դա հասկանալ։

- Պարո՛ն Ֆանյան, մեր դեմ պատերազմող Թուրքիայում էլ լիրան հասել է պատմական մինիմումի։ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի տնտեսություններն ի՞նչ վիճակում են։

- Տնտեսական իրավիճակը ավելի մտահոգիչ կարելի է համարել Թուրքիայի պարագայում՝ հաշվի առնելով, որ առանձին երկրներ բոյկոտի քաղաքականություն են հայտարարում թուրքական ապրանքների նկատմամբ։ Դա կարող է որոշակի ազդեցություն ունենալ Թուրքիայի տնտեսության վրա, բայց այդ ազդեցությունը առանձին պետք է գնահատվի։ Լիրայի առումով միակ ռիսկը կախված է պետական պարտքի մարումից։ Եթե կուրսը բարձրանում է, բնականաբար պետական պարտքի բեռը ավելի է մեծանում, քանի որ երկրի ներսում հարկերը հավաքվում են լիրայով։

Նշենք, որ երեկ թուրքական լիրան կրկին անկում է գրանցել եւ հասել պատմական մինիմումի` 1 դոլարի նկատմամբ հասնելով 8-ի։

Տպել
1895 դիտում

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի

Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում․ Արթուր Աբրահամը լուսանկարներ է հրապարակել

Ինդոնեզական բանակը համալրվել է թուրքական տանկերով