Երևան
14 °C
searchclose
today
menuclose
Երևան
14 °C
Պատերազմի հոգեբանական հետեւանքները հաղթահարելու համար հոգեբանները ծանրաբեռնված գրաֆիկով մասնագիտական օգնություն են ցույց տալիս զինծառայողներին:
Զինծառայողների հետ աշխատող հոգեբան, հոգեթերապեւտ Հայկ Բաղդյանը «Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում նշեց, որ այս պատերազմը հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման տեսանկյունից ավելի ծանր է, քան նախորդները, քանի որ ռազմական գործողություններում կիրառվում էր հզոր տեխնիկա, եւ շատ հաճախ զինվորները ականատես էին լինում անմարդկային տեսարանների:
«Ուժեղ տրավմաների հետեւանքով զինծառայողների մոտ կարող են առաջանալ քնի խանգարումներ, գլխացավեր, մղձավանջային երազներ, տագնապներ, կպչուն մտքեր, ջղաձգումներ: Հոգեբույժը հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում ախտորոշումը դնում է միայն այն դեպքում, երբ խանգարումները դրսևորվում են տեւական ժամանակահատված: Այն, իհարկե, բոլորի մոտ կարող է չառաջանալ: Եվ ինչպես ցանկացած սթրես, այս դեպքում եւս արձագանքը կարող է լինել տարբեր: Որոշները արձագանքում են ագրեսիայով, որոշները խուսափողական ռեակցիա են ցուցաբերում, վերանում են «այստեղ ու հիմայից», որոշների մոտ կարող է կախվածություն առաջանալ ալկոհոլից, թմրանյութերից կամ համացանցից»,- ասաց Հայկ Բաղդյանը:
Հոգեբանի խոսքով՝ հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը ժամանակ առ ժամանակ կարող է սրվել, առաջ բերել ինքնասպան լինելու ցանկություն. «Կպչուն մտքերը պարբերաբար կարող են կրկնվել և ազդել ընտանիքի անդամների, ընկերների հետ փոխհարաբերությունների վրա: Շատ զինվորների մոտ խարխլված է բազային ապահովության զգացումը, ընդհուպ՝ կարող է դրսևորվել ընտանիքի անդամների նկատմամբ բացարձակ անվստահություն»:
Ըստ հոգեբանի՝ նման սրությամբ սթրեսներից խուսափելու համար մինչև ռազմաճակատ մեկնելը զինծառայողների հետ պետք է հոգեբաններ աշխատեին: Զինծառայողները պետք է հոգեբանորեն պատրաստ լինեին մարտի դաշտում դաժան տեսարաններ տեսնելու: Իսկ այսօր նրանց պատմածներում երևում են ոչ միայն պատերազմի տեսարաններ, այլև սեփական կյանքի նկատմամբ վախ, ուժեղ մեղքի զգացում մահացած ընկերների, պարտության համար:
«Զինծառայողների հետ իրականացվող հոգեթերապեւտիկ աշխատանքների ժամանակ հիմնականում հողակցող, ռելաքսացիոն, շնչառական վարժություններ ենք անում: Աշխատանքների ընթացքում պետք է ստեղծել ապահով միջավայր, որ զինվորները կարողանան հանգիստ խոսել իրենց հուզող հարցերի մասին: Հետեւաբար հոգեբաններս առաջնային օգնություն ենք ցույց տալիս հենց այն պատճառով, որ կարողանանք կանխել հետագա բարդությունները, քանի որ սկզբում կարող է թվալ, թե ամեն ինչ լավ է, բայց բարդությունները կարող են ամիսներ կամ նույնիսկ տարիներ անց նկատվել: Այսօր մեր հասարակության մոտ էլ կարելի է նկատել նման տագնապային վիճակ, ապահովության զգացումը խարխլված է, մարդիկ նյարդային են դարձել, ռիսկային խմբում են նաև զոհված զինծառայողների ծնողները, նրանց էլ պետք է օգնություն ցուցաբերել»,- ընդգծեց հոգեբանը:
Հարցին, թե ի՞նչ պետք է անել այն դեպքում, երբ զինծառայողը չի ցանկանում դիմել մասնագետի օգնությանը, հոգեբանը պատասխանեց. «Իրականում, այո՛, կան զինվորներ, որ չեն ցանկանում աշխատել հոգեբանների հետ, բայց այս դեպքում պետք է համոզել նրանց, որովհետեւ հետեւանքները կարող են շատ ավելի վատ լինել: Սկզբում որոշակի ժամանակահատված կարելի է հանգիստ թողնել նրանց, բայց այնպես անել, որ խոսեն որեւէ մեկի հետ: Ընտանիքի անդամները պետք է ավելի հանդուրժող լինեն, շատ չխոսեն, հարցեր չտան, համբերատար սպասեն: Երբ մարդը գիտակցում է՝ կողքին ունի մարդկանց, որ դժվար պահերին էլ իր կողքին են, նա կարող է հաղթահարել ցանկացած դժվարություն»:
Հոգեբանի կարծիքով՝ միանշանակ հնարավոր է հաղթահարել սթրեսը, թեպետ հիշողությունները կարող են դեռ երկար մնալ: Պետք է կարողանալ ապրել այդ հիշողությունների հետ, իմաստավորել կյանքը. ահա սա է հաղթահարման ամենաբարդ փուլը: Հետտրավմատիկ սթրեսներից ազատվելու համար շատ կարևոր է լցնել առօրյան, զբաղվել սպորտով: «Կյանքին ասել այո» գրքի հեղինակ Վիկտոր Ֆրանկլը 3 տարի գտնվեց համակենտրոնացման ճամբարում, անցավ նաեւ սովի, ցրտի, ցավի միջով, բայց նա չկոտրվեց, նոր թերապեւտիկ ուղղություն ստեղծեց, 67 տարեկանում լեռնագանցությամբ էր զբաղվում, ինքնաթիռով թռչել սովորում:
«Հիմա մեր ամենակարեւոր խնդիրը ռազմարդյունաբերությունը զարգացնելուն զուգընթաց պետք է լինի պատերազմին հոգեբանորեն պատրաստվելը, քանի որ հաղթում ու ապրում են նրանք, ովքեր կարողանում են իրենց մեջ տանել հաղթանակը»,- եզրափակեց հոգեբանը:
Մարիամ Գեւորգյան
Այդ 4 գյուղը կեղծ օրակարգ է, կեղծ նարատիվ, որը, ցավոք, նաև ՀՀ սահմաններից դուրս է օգտագործվում․ Արայիկ Հարությունյան
Ոսկեպարի ճանապարհի դելիմիտացիայի հարցն առայժմ օրակարգում չէ․ վարչապետն ականջալուր է եղել ոսկեպարցիների մտահոգությանը
Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին ԶՈՒ-ն երբ իր տեղը կզիջի սահմանապահներին․ Հարությունյանն ասաց՝ ինչ քննարկումներ են լինելու
ՀՀ իշխանությունները մեզ տեղյակ են պահել, որ համաձայնությունը ձեռք է բերվել միջազգային սահմանի հիման վրա․ Իրանի դեսպան
Ինչու հայ-ադրբեջանական սահմանազատման գործընթացը մեկնարկեց Տավուշից․ Արայիկ Հարությունյանը մանրամասնել է
Գոյություն չունի «Տավուշից տարածքներ հանձնելու» թեմա, համատեղ հայտարարության մեջ նշվում են գյուղերի անունները․ Գրիգորյան
Ռուսաստանը, ՀԱՊԿ-ը չեն ճանաչում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը. Լավրովի «ինքնախոստովանությունը»
Այս բարդ գործընթացում պետք է լինենք առավել քան զգոն, տուրք չտանք մանիպուլյացիաներին ու կեղծ տեղեկատվությանը․ Մինասյան
Հուսադրող լուրեր կան Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման գործընթացի մեկնարկի վերաբերյալ․ Կլաար
Ովքեր դեմ են փոխհամաձայնեցված սահմանազատմանը, փորձում են պատերազմի մեջ ներքաշել Հայաստանը, վերածել ծայրագավառի․ Չախոյան
Վարչապետը Զառի միջնակարգ դպրոցի աշակերտների հրավերով ներկա է գտնվել «Պապ թագավոր» ներկայացմանը
Եթե Ստեփանակերտում ոչ թե «քֆուրով» որոշում ընդունող, այլ ադեկվատ իշխանություն լիներ, կսահմաներ ԼՂ շփման գիծը․ Աթանեսյան
Մենք ԵՄ-ի հետ սկսում ենք սերտ համագործակցության նոր ճանապարհ․ Արարատ Միրզոյան
Խաղաղության գործընթացը հիմնականում բաղկացած է որոշումներից, որոնք դուրս են «հակամարտելու» տրամաբանությունից․ Թորոսյան
Շուտով հայտնի ուժերը «մետոձիչկաները» կստանան, ու 10 կոպեկանոց լացի նոր եթերաշրջանը կհամարենք բացված․ Ալեքսանյան
Հայաստանը կստանա հնարավորություն սահմանազատման գործընթացը կազմակերպել քաղաքակիրթ և լեգիտիմ ընթացքով․ Ղազարյան
Աշխարհի գավաթ․ մարմնամարզիկ Վահագն Դավթյանը Փարիզի Օլիմպիական խաղերի ուղեգիր է նվաճել
Կողմերը կառաջնորդվեն Ալմա Աթայի 1991թ. հռչակագրով, մի բան, որից Ադրբեջանը արդեն տևական ժամանակ խուսափում էր․ Եղոյան
Հուսանք՝ այցից հետո կհայտնվի մեր հարաբերությունների զարգացման «ճանապարհային քարտեզ»․ Միրզոյանի հարցազրույցը Arab News-ին
Վկան գլխի ճակատային մասով 3 անգամ հարվածել է աշխատասեղանին․ ինչ է կատարվել Շենգավիթի քննչական բաժնում
Սահմանազատման հանձնաժողովների հրապարակած փաստաթղթում երկու բավականին դրական և հուսադրող միտում տեսա․ Արամ Սարգսյան
Առաջին անգամ կա հնարավորություն ունենալ սահմանազատված պետական սահման, որտեղ կտեղակայվեն սահմանապահներ. Հովհաննիսյան
Ողջունում ենք Հարավային Կովկասի վերաբերյալ «Մեծ յոթնյակի» երկրների ԱԳ ղեկավարների հայտարարությունը․ Արարատ Միրզոյան
Սեփական տան լոգարանում հայտնաբերվել է ՊՆ N զորամասի ջոկատի հրամանատարի 31-ամյա տեղակալի դին
Եթե հայ-ադրբեջանական հանձնաժողովի ձեռք բերած պայմանավորվածությունը կյանքի կոչվի, կլինի լուրջ հաջողություն. Իոաննիսյան
Հանձնաժողովների պայմանավորվածության մեջ չափազանց կարևոր է Ալմա-Աթայի սկզբունքի շուրջ համաձայնությունը. Խանդանյան
Կապան-Քաջարան ճանապարհահատվածում հարկադիր քարաթափում է իրականացվել
«Մեծ յոթնյակը» պետք է հրաժարվի Հայաստանի և Ադրբեջանի նկատմամբ հավասարական մոտեցումներից․ Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան
Տավուշի մարզի ոչ մի սանտիմետր չի կարող տրվել որևէ մեկին, ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանված է․ Կոնջորյան
Պետք է արդյունավետ հավասարակշռություն գտնենք արհեստական բանականության ընձեռած հնարավորությայն և ռիսկերի միջև. Ջուլհակյան
Պապոյանը ՀԱՀ ընկերություններին հրավիրել է մասնակցելու Հայաստանում պետական աջակցությամբ իրականացվող տնտեսական ծրագրերին
ՊՎԾ-ն ամփոփել է վարչապետի հանձնարարությամբ քաղշինկոմիտեում և ԿԳՄՍՆ-ում իրականացված ուսումնասիրությունների արդյունքները
էկոնոմիկայի նախարարությունը նոր գլխավոր քարտուղար ունի․ վարչապետը որոշում է ստորագրել (լուսանկար)
Սահմանազատման սկզբնական փուլում Հայաստանն ու Ադրբեջանը նախնական համաձայնեցրել են սահմանագծի առանձին հատվածները․ ԱԳՆ
Օլաֆ Շոլցը և Ադրբեջանի նախագահը բանակցություններ կվարեն Բեռլինում
Առաջին անգամ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, 4 գյուղի հատվածում, կլինի սահմանազատված պետական սահման. քարտեզ
Ռոստովի մարզում ձերբակալվել են Ադրբեջանի քաղաքացին և ևս 2 անձ․ Շահին Աբբասովը կասկածվում է սպանության մեջ
Ալիևը կմեկնի Մոսկվա՝ Պուտինի հետ բանակցությունների
Թուրքիայում կրկին երկրաշարժ է տեղի ունեցել
Դոլարն ու եվրոն էժանացել են․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան ապրիլի 19-ին
