Արկածային տուրիզմ. Հայաստանը օդապարիկներով զբոսանքների, ժայռամագլցման և ռաֆթինգի նոր թագուհին է

Թարգմանաբար ներկայացնում ենք «Huffington Post» հանդեսում Ֆրանչեսկա Ալիատա Բրոնների՝ հոկտեմբերի 10-ին հեղինակած «Արկածային տուրիզմ. Հայաստանը օդապարիկներով զբոսանքների, ժայռամագլցման և ռաֆթինգի նոր թագուհին է» հոդվածը:

«Արկածային տուրիզմի համար լավագույն ուղղություն» ընտրված Հայաստանը հիասքանչ երկիր է, որը մի փոքր ավելի մեծ է, քան մեր Սիցիլիան, և գտնվում է Ասիայի և Եվրոպայի խաչմերուկում: Այս երկիրը որպես զբոսաշրջային ուղղություն դեռևս քիչ է հայտնի, բայց այն անպայման արժե այցելել: Պատահական չէ, որ Lonely Planet-ը «փոքր» Հայաստանը ներառել է 2025 թվականի «մեծ» և լավագույն ուղղությունների ցանկում: Բացի վերոնշյալ մրցանակից, որը շնորհվել է 2025 թվականին Բեռլինում կայացած Patwa International Travel Awards մրցանակաբաշխության ժամանակ (Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի ճանապարհորդական լրագրողների ասոցիացիան այս մրցանակը հանձնում է 1999 թվականից այն երկրներին, կազմակերպություններին և ընկերություններին, որոնք աչքի են ընկնում զբոսաշրջության և կայուն զբոսաշրջության զարգացման գործում իրենց ակնառու ներդրմամբ):

Այստեղ չեք տեսնի զանգվածային զբոսաշրջություն, ամբոխ, երկար հերթեր: Հարավային Կովկասում գտնվող և Վրաստանին, Ադրբեջանին, Իրանին և Թուրքիային սահմանակից Հայաստանը մի երկիր է, որը հրավիրում է «դանդաղ և դյուրին» ճանապարհորդության: Այն նաև աշխարհի ամենահին քրիստոնյա երկիրն է, և այստեղ այցելությունների հիմնական ուղղությունը սովորաբար ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված ապշեցուցիչ վանքերն են: Սակայն Ադրբեջանի հետ հակամարտությունից երկու տարի անց, որի արդյունքում Հայաստանը կորցրեց Լեռնային Ղարաբաղը, «Արարատի ժողովուրդը» (5137 մետր բարձրությամբ սրբազան այս լեռը Հայաստանի խորհրդանիշն է և հստակ տեսանելի է, չնայած ոչ գտնվում է Թուրքիայի տարածքում) զբոսաշրջությունը խթանելու ուղղությամբ ուշագրավ աշխատանք է կատարում բազմաթիվ տեսարժան վայրերի, այդ թվում՝ բնության, մշակույթի և նրբահամ խոհանոցի բացահայտման գործում: 

Եթե սկսենք երկնքից, ապա հոկտեմբերի 10-ից 15-ը Skyball միջազգային օդապարիկների փառատոնի շնորհիվ ավելի դյուրին կլինի մայրաքաղաք Երևանի և նրա շրջակայքի վրա վեր խոյացող սիրելի Արարատի տեսարանով մայրամուտով հիանալը: Փառատոնը կազմակերպվում ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության Զբոսաշրջության կոմիտեի աջակցությամբ արդեն յոթ տարի շարունակ և նպատակ ունի ցուցադրել երկրում առկա արկածային զբոսաշրջության նոր հնարավորությունները: Աշխարհի տարբեր ծայրերից գույնզգույն օդապարիկներ են հավաքվում Հանրապետության հրապարակում (մայրաքաղաքի ամենաէլեգանտ և վառ վայրերից մեկում) և երկրի այլ մասերում՝ անմոռանալի թռիչք վայելելու հնարավորություն տալով։ Ավելին ցանկացողների համար պարապլանով թռչելու հնարավորություն կա Տավուշի մարզում՝ Սևանա լճի և Ազատի ջրամբարի վրայով՝ բացահայտելով աննկարագրելի տեսարաններ և վայելելով տարվա եղանակի գունագեղ պատկերը։ Փառատոնին մասնակցում են քսան օդապարիկներ Արաբական Միացյալ Էմիրություններից, Անգլիայից, Բրազիլիայից, Բուլղարիայից, Վրաստանից, Իտալիայից, Ռուսաստանից, Ճապոնիայից և, իհարկե, Հայաստանից։ Օդապարիկների թռիչքները տեղի են ունենում Երևանի, Գառնիի և Ապարանի օդային տարածքում։ Յուրաքանչյուր թռիչք ներառում է մրցութային փուլ, որի ընթացքում օդաչուներին տրվում է հատուկ առաջադրանք, որի հիման վրա կորոշվեն հաղթողները։ Նախատեսվում է ընդհանուր առմամբ ինը թռիչք՝ կախված եղանակային պայմաններից։

Երկնքից իջնելով երկիր՝ Հայաստանի հիասքանչ վայրերը հայտնաբերելու և ուսումնասիրելու. օրինակ՝ նոր Հայկական Ազգային արահետը, որը բացվել է 2024 թվականին: Այս 1000 կիլոմետրանոց երթուղին անցնում է լեռներով, քիչ բնակեցված հովիտներով և հմայիչ գյուղերով, որտեղ կարելի է մշակութային կանգառներ անել և բնության գրկում վայելել խորովածը (կրակի վրա եփած խոզի կամ գառան միսը): 10 շրջաններն ուսումնասիրելու այլընտրանքային միջոց է մեքենա վարձելը և զբոսաշրջային երթուղիներից դուրս՝ հիմնականում լավ խնամված ճանապարհներով ճամփորդելը: Մայրաքաղաքից դեպի հարավ ձգվում են Հին Մետաքսի ճանապարհի երթուղիները՝ քարավանատներով և վայրի բնությամբ ընդհուպ մինչև Իրանին սահմանամերձ Մեղրիի լեռնանցքը:

Մեկ այլ տարբերակ է Դեբեդի հսկայական կիրճին նայող քաղաքներն այցելելը, որտեղ տեղացի կանայք սովորեցնում են պատրաստել ավանդական լցոնված աղանդերը՝ սննդարար և համեղ գաթան: Ավելի շատ ադրենալին ստանալու և բնությունը վայելելու համար կարող եք «թռչել» Որոտան գետի կիրճի վրայով՝ աշխարհի ամենաերկար ճոպանուղով՝ «Տաթևի թևերով» (5.7 կմ), որը կարծես մարտահրավեր է նետում ձգողականությանը, կամ Սևանա լճի վրայով, որը երկրի ամենամեծ լիճն է և հայտնի է որպես Հայաստանի «կապույտ մարգարիտ» իր վառ փիրուզագույն ջրերի պատճառով: Սուր զգացողությունների սիրահարների համար Բյուրականի և Կապանի զիփլայններն առաջարկում են գագաթների և հովիտների վրա բացվող հիանալի տեսարաններ, իսկ ջրային սպորտաձևերի սիրահարները կարող են լաստանավարկությամբ զբաղվել Դեբեդի կիրճում:

Հայաստանի բնությունը անընդհատ փոփոխվող լույսերի կալեյդոսկոպ է հրամցնում նույնիսկ նրանց, ովքեր ոտքերը գետնից չեն ուզում կտրել։ Օրինակ՝ Դիլիջանի ազգային պարկում կան հմայիչ արահետներ, որոնք ընկղմված են գունագեղ անտառների մեջ՝ Պարզ և Գոշ լճերի հիասքանչ տեսարաններով։ Լոռու մարզը մեկ այլ վայր է այն զբոսաշրջիկների համար, որոնք սիրում են ընկղմվել այս աշնանային սեզոնի կարմիր, դեղին և նարնջագույն ներկված անտառների մեջ: Ստեփանավանի Դենդրոպարկում ավելի քան 500 բուսատեսակներ կան, որոնք հատկապես արժե տեսնել աշնանը: Դեպի Հայաստանի ամենակարևոր առողջարանային քաղաք՝ Ջերմուկ տանող ճանապարհին կարելի է բացահայտել ջրվեժներ, հովիտներ և բնության անաղարտ անկյուններ։ Ցանկության դեպքում հնարավոր է նաև վայելել սպա բուժումներ՝ օգտագործելով բուժիչ հանքային ջրերը։

Ժայռամագլցման սիրահարների համար Նորավանքի կիրճը լավագույն վայրն է՝ հմտությունները փորձարկելու և անսովոր տեսարաններով հիանալու համար: Իսկ հեծանվորդները կարող են զվարճանալ մայրաքաղաքից դեպի հյուսիս գտնվող Վանաձոր քաղաքի Բու լեռնային հեծանվային այգում: 

Սպորտից մինչև սնունդ ընդամենը մեկ քայլ է։ Ավելի ճիշտ՝ լիովին վաստակած քայլ: Ֆիզիկական ակտիվությունից հետո կարելի է լիցքավորվել՝ վայելելով հիանալի կերակուրը և խմիչքները՝ սկսած լավաշից՝ գետնափոր վառարանի (թոնրի) պատերի վրա թխած բարակ և բուրավետ հացից, որն այնքան յուրահատուկ է, որ ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի անշոշափելի մշակութային ժառանգության ցանկում: Վայելեք լավաշը պանիրներով, կանաչիներով և մսով օրվա ցանկացած ժամի: 

Մայրաքաղաք Երևանում զբոսնելիս կհանդիպեք հիանալի գինետներ, բարեր և ռեստորաններ, որտեղ կարող եք համտեսել ավանդական ուտեստներ և յուրահատուկ հյութեր՝ պատրաստված վարդից, նուռից, դեղձից և ծիրանից․ այն ամենից, ինչ առատորեն արտադրում է Հայաստանը: 

Կարող եք նաև համտեսել լեռներում հավաքված բուժիչ բույսերից՝ լորենուց մինչև վայրի ուրցից պատրաստված օգտակար բուսական թեյեր, որոնք ցանկության դեպքում կարելի է քաղցրացնել տեղական մեղրով: Ոչ պակաս ուշագրավ են գինիները, որոնց արտադրությունն արագ զարգանում է՝ գրավելով միջազգային ուշադրությունը գինու ասպարեզում: Եթե մի քանի օր ունեք, այցելեք քաղաքից դուրս գտնվող գինու գործարաններից մեկը, որտեղ կարող եք ըմբոշխնել մեկ (կամ երկու) շիշ գինի պանրի տեսականու ուղեկցությամբ, և խաղողի այգիներում կենդանի երաժշտության ներքո հիանալ մայրամուտի տեսարանով: Անգամ Կիանտին կամ Բուրգունդիան կարող են նախանձել այս վայրերին։ Գործարանների թվում առանձնանում է Old Bridge գինու գործարանը, որը գտնվում է Արենիի՝ հայկական խաղողի տեսակի աճեցման տարածքում: Այստեղ բացի կարմիր, սպիտակ և վարդագույն գինիներ արտադրելուց՝ մատուցվում են տնական ուտեստներ (մայրիկի բաղադրատոմսով), որոնք արժե փորձել: Գինետանը կից առկա են չորս բուտիկ սենյակներ: Ավանդական ուտեստների շարքում առանձնանում է ղափաման՝ բրնձով, չրերով, մեղրով և կարագով լցոնած, և ջեռոցում եփած դդումը, որը բնորոշ է աշնանային տոնակատարություններին: Փոքր գինու գործարանները հաճախ օգնության կարիք են ունենում խաղողի բերքահավաքի ժամանակ. հնարավոր է նաև մասնակցել խաղողի բերքահավաքին՝ «Արարատի ժողովրդի» ամենաիսկական և ուրախ աշնանային ոգին զգալու համար։

Հեղինակ՝ Ֆրանչեսկա Ալիատա Բրոններ

10 հոկտեմբերի 2025թ.