Արարատյան դաշտի ակուլաները

Մեր թերթի նախորդ համարում գրել ենք, որ Արարատյան դաշտում գործող ձկնաբուծական տնտեսությունների կողմից անխնա ջրառի արդյունքում Արարատյան արտեզյան ավազանը ամբողջությամբ ցամաքելու եզրին է: Բանն այն է, որ կան շատ խոշոր տնտեսություններ, որոնք շատ մեծ ջրօգտագործում են իրականացնում, որոնց թիկունքում սեփականատիրոջ կարգավիճակով կանգնած են հանրությանը ոչ անհայտ դեմքեր:

Ըստ որոշ խոսակցությունների, եւ այդ մասին խոսում են իրազեկ շրջանակներում, ամենախոշոր ձկնաբուծարանների սեփականատերը ԱԺ պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանն է՝ «Ալեքս Գրիգ» ընկերությունով, որը ձուկ է մատակարարում իրեն պատկանող «Երեւան սիթի» սուպերմարկետների ցանցին եւ ոչ միայն: Մասիսի տարածաշրջանում Ալեքսանյանը ձկնաբուծության «արքա» է: Նա մոտ 10 հա տարածք զբաղեցնող տնտեսություն ունի Արարատի մարզի Սիս համայնքում:   

Ամիսներ առաջ բնապահպանության նախարարությունը լուծարեց մի քանի հայտնիների ձկնաբուծարանների ապօրինի խորքային հորերը: Խոսքը «Մխչյան ֆիշ», «Ալեքս Գրիգ», «Էկո ֆիշ», «Էմի ֆիշ» եւ «Ռոյալ պարադիս» ընկերությունների մասին է: «Մխչյան Ֆիշ»-ը պատկանում է ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի ընտանիքին եւ գրանցված է Աբրահամյանների ծննդավայր Մխչյան գյուղում: Այս ընկերությունը մեր երկիր ձկան կեր ներկրող ամենախոշոր ընկերություններից մեկն է:

Ձկնարտադրությամբ զբաղվող մեկ այլ ընկերություն նույնպես պատկանում է Աբրահամյան ընտանիքին: Խոսքը «Մխչյան ֆիշ ֆուդ» ընկերության մասին է, որի հիմնադիրը, ըստ էլեկտրոնային ռեգիստրի կայքի, ԱԺ նախագահի եղբայր Հենրիկ Աբրահամյանն է:

«Էկո ֆիշ» եւ «Էմի ֆիշ» ընկերությունները բնապահպանները կապում են ԲՀԿ առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանի անվան հետ: Այս մասին հրապարակում է եղել նաեւ 168.am կայքում: «Ռոյալ Պարադիս» ՍՊԸ-ն, կրկին ըստ մամուլի տեղեկությունների, Հովտաշատ համայնքի ղեկավար Հովիկ Թադեւոսյանինն է: Սակայն եթե հաշվի առնենք, որ Թադեւոսյանը ԲՀԿ անդամ է, «Էկոֆիշ թրեյդ» հիմնադիրներից, չի բացառվում, որ «Ռոյալ Պարադիս» ձկնաբուծարանը նույնպես իրականում պատկանում է Ծառուկյանին: Ըստ լուրերի, վերջինս Արարատի մարզի Սայաթ-Նովա գյուղում իր խնամի Հովիկ Աբրահամյանի հետ համատեղ ձկնաբուծարան է հիմնել: Տեղեկություններ կան, որ նրանք համատեղ ձկնաբուծարաններ ունեն նաեւ Զորակ համայնքում: Սա, ըստ բնապահպանների ունեցած տեղեկությունների, Մասիսի տարածաշրջանի ամենամեծ ձկնաբուծարանն է:

Արարատի մարզի Նորամարգ գյուղում 8 խորքային հոր է շահագործում «Սպիտակ դելֆին» ընկերությունը, որը պատկանում է Երեւանի Շամպայն գինիների գործարանի սեփականատեր Հրայր Հակոբյանին: Ընդամենը 3-4 տարի առաջ հանրապետության խոշոր ջրօգտագործողներից մեկը ԱԺ ԲՀԿ խմբակցության նախկին պատգամավոր Գոհար Ենոքյանին պատկանող «Բեգաս ֆիշ» ընկերությունն էր: Այն չի գործում այլեւս, մեր ենթադրությամբ՝ նոր խոշորների հետ մրցակցությանը չդիմանալու արդյունքում: 

«Հետք» պարբերականը դեռ 2010-11 թվականներին գրել է այն մասին, որ Արարատի մարզում 5 խորքային  ձկնաբուծարան ունի ԱԺ ՕԵԿ խմբակցության նախկին պատգամավոր, Երեւանի ավագանու «Բարեւ Երեւան» խմբակցության անդամ Գագիկ Բաղդասարյանի եղբայր Արթուր Բաղդասարյանը: Նրա տնտեսությունում 5 խորքային հոր կա: Պարբերականը ժամանակին գրել է, որ Արմավիրի մարզում ջրօգտագործող խոշոր ընկերություն ունի նաեւ Ձկնաբույծների միության նախկին նախագահ Արկադի Գեւորգյանը: Նրան պատկանող «Ակվատեխավտոմատիկա» ընկերությունը Գայում օգտագործում է 9 հոր: Գեւորգյանը 7 հորատանցք է օգտագործում նաեւ Արաքս գյուղում, եւս 3-ը՝ Արարատի մարզի Սիս գյուղում: Սակայն ինչպես մեզ հետ զրույցում հայտնեց Սիսի գյուղապետ Արմեն Եղյանը, Գեւորգյանն այս համայնքի իր ձկնաբուծարանը փակել է եւ այլեւս չի օգտագործում: Եղյանը հաստատեց, որ Սիսում ձկնաբուծարաններ ունի նաեւ Սամվել Ալեքսանյանը:

Մեր դիտարկումները ցույց են տալիս, որ «խոշորները» չեն բավարարվել սեփական բիզնես հիմնելով, որոշակի «փայ»-ից օգտվելու հնարավորություն են տվել նաեւ իրենց ծառայություն մատուցած կուսակցական ընկերներին, փոքրումիջին չինովնիկներին: Այսպես, Հայանիստի նախկին համայնքապետ Գուրգեն Մարտիրոսյանը, այդ գյուղում 14 ավազան ունի: Ի դեպ, 24 տարի գյուղապետ աշխատած Մարտիրոսյանի ձկնաբուծարանի գործունեության արդյունքում է նաեւ, որ նրա հարազատ համայնքն այսօր առանց ոռոգման է մնացել: Դա քիչ է, Մարտիրոսյանն իր բիզնեսում ներգրավել էր նաեւ իր մերձավորներից մեկին՝ ոստիկանության կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի գլխավոր վարչության բաժիններից մեկի արդեն նախկին ղեկավար Գագիկ Բադալյանին: Վերջինս էլ առանձին ջրավազաններ ուներ: Հայանիստի գյուղապետ Բալաբեկ Սարկիսյանը մեզ հայտնեց, որ Բադալյանն իր ձկնաբուծարանները լուծարել է, բայց նախկին գյուղապետ Գուրգեն Մարտիրոսյանը շարունակում է բիզնես գործունեությունը մոտ 0,5 հեկտար տարածքում: Նախկին ու ներկա ձկնաբուծարանների աշխատանքը հանգեցրել է նրան, ըստ Սարկիսյանի, որ այսօր համայնքի մոտ 390 հա այգիներից 900-ը մնացել են առանց ոռոգման:

Իրավիճակն Արարատյան դաշտում փրկելու նպատակով կառավարությունը առաջարկում է Սեւանա լճից բացթողնման տարեկան չափաքանակը 170 միլիոն խմ-ից դարձնել 240 միլիոն խմ, այսինքն՝ լճից լրացուցիչ 70 միլիոն խմ ջուր բացթողնել, Արարատյան դաշտի ավելի քան 30 ջրազրկված համայնքների այգիների ոռոգման համար: Բնապահպանական կազմակերպությունները դեմ են այս նախագծին: Նրանց մի մասը պնդում է, որ օլիգարխների ձկնային բիզնեսի պատճառով Հայաստանի քաղցրահամ ջրերի ռազմավարական պաշարից չպետք է ավելորդ ջուր օգտագործվի: Նախօրեին նախագիծը քննարկվում էր ԱԺ գյուղատնտեսության եւ բնապահպանության հարցերի հանձնաժողովում: Ներկաների թվում էին Արմավիրի մարզպետ Աշոտ Ղահրամանյանը եւ բնապահպանության նախարար Արամ Հարությունյանը: Նրանք մեզ հետ զրույցում խուսափեցին Արարատյան դաշտում ձկնաբուծությամբ զբաղվող հայտնիների անունները նշել: Երբ զրուցում էինք մարզպետի հետ, նրա հետ ԱԺ եկած գյուղապետերը կողքից մի հետաքրքիր դիտարկում արեցին. «Արմավիրում ինքնաշատրվանող հորեր չեն մնացել, որ ձկնաբուծարան էլ լինի»: Իսկ Աշոտ Ղահրամանյանը նշեց. «Ոչ մի պատգամավոր մեր մարզում չունի ձկնաբուծարան: Հիմնական ձկնաբուծությունը կատարվում է Մասիսի տարածաշրջանում (Արարատի մարզում է - Գ. Ա. )»: Մարզպետը ասաց, որ բնապահպանության նախարարությանը իրավիճակի համար պատասխանատու է համարում: Բնապահպանության նախարարը մեր հարցին՝ պաշտոնապես նշել, թե հանրությանը հայտնի խոշոր գործարարներից, պատգամավորներից ովքեր են ձկնաբուծական բիզնեսով զբաղվում Արարատյան ավազանում, այլ կերպ արձագանքեց. «Մեզ չի հետաքրքրում, թե ովքեր են»: Մեր հարցին՝ իսկ միգուցե Արարատյան արտեզյան ավազանում իրավիճակն աղետալի է դարձել, քանի որ բնապահպանության նախարարությունը ոմանց ճնշումներին անսալով չափից դուրս ջրօգտագործման թույլտվությո՞ւն է հատկացրել, նախարարը պատասխանեց. «Չկան մարդիկ, որ մեզ վրա կարող են ազդել: Ես անձերի անուններով չեմ առաջնորդվում: Մենք պատժում ենք կազմակերպություններին, անկախ նրանից, թե դա ումն է»: Փաստն այն է, որ բնապահպանության նախարարի սարսափազդու պատիժների պատճառով Արարատյան դաշտի արտեզյան ավազանը կանգնած է աղետի եզրին: