Դժվար է ասել՝ մարդու ո՞ր իրավունքը չխախտվեց հուլիսյան օրերին

«Սասնա ծռեր» խմբի կողմից ոստիկանության Էրեբունու ՊՊԾ գունդը գրավելուց հետո հուլիսյան հայտնի իրադարձությունների ժամանակ Հայաստանում մարդու իրավունքների խախտումների ծավալն աննախադեպ էր։

Այսօր լրագրողների հետ զրույցում հայտարարեց «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ նախագահ Հայկուհի Հարությունյանը։

«Խախտվեց մարդու՝ խաղաղ հավաքներ իրացնելու ամբողջ ընթացքը եւ մասնակցելու եւ կազմակերպելու մասով։ Ոստիկանության կողմից դրսեւորվեց կամայական գործողությունների մի ամբողջ շարք, որի հետեւանքով քաղաքացիներն անօրինական կարգով բերման ենթարկվեցին եւ պահվեցին ոստիկանության բաժիններում մինչեւ 32 ժամ տեւողությամբ: Դրան զուգընթաց հուլիսի 20-ից սկսված կեղծ քրեական գործեր հարուցվեցին հավաքի մասնակիցների նկատմամբ»,- ասաց Հայկուհի Հարությունյանը։

Քաղաքացիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքը շարունակվեց նաեւ ոստիկանության բաժանմունքներում. «Անձինք հասանելիություն չունեցան ջրի, սննդի, զուգարանի, իրավաբանական օգնություն ստանալու»։

Փաստաբան Արայիկ Պապիկյանը դժվարացավ նշել, թե մարդու ո՞ր իրավունքը չխախտվեց հուլիսյան օրերին։ «Այնքան շատ են այդ խախտումները, որ ավելի հեշտ է նշել, թե որոնք չեն խախտվել»։ Նա ասաց, որ «Սասնա ծռերի» կողմից ոստիկանության ՊՊԾ շենքը գրավելու օրերին փաստաբանները եւս արգելքների են հանդիպել իրավապահ մարմինների կողմից: Անձամբ ինքը մի քանի անգամ չի կարողացել մուտք ունենալ համապատասխան քննչական բաժին։ «Նրանցից մեկում հորդառատ անձրեւի պայմաններում շուրջ 20 րոպե թույլ չտվեցին մոտենալ շենքին»,- նշեց Պապիկյանը։

Ըստ նրա՝ այս ընթացքում շատ կարեւոր մի հանգամանք ի հայտ եկավ. «Իրավապահ մարմինները, առավել եւս ոստիկանությունը ջանքեր գործադրեց ցույց տալու, որ այս տարիների ընթացքում իրականում ոչ մի բարեփոխում տեղի չի ունեցել։ Դա ընդամենը պատրանք էր»։

Տարեցտարի իրավիճակն ավելի է վատթարանում։ Նման գնահատական հնչեցրեց հանդիպման մյուս բանախոս «Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» ՀԿ ծրագրերի համակարգող Դանիել Իոաննիսյանը: Ըստ նրա՝ եթե 2014 թվականին ոստիկանությունից ստացված տեղեկությունների համաձայն՝ 52 հոգի էր բերման ենթարկվել խաղաղ հավաքներից, ապա անցած տարի այդ թիվը հասավ 380-ի, այս տարի արդեն անցել է 900-ից:

Դանիել Իոաննիսյանն ունի հստակ թվեր, թե հուլիսի 29-ին Խորենացի փողոցում եւ Սարի թաղում ոստիկանության զինանոցից ի՞նչ միջոցներ են օգտագործվել եւ այսպես. «71 հատ ձեռքի լուսաձայնային նռնակ է օգտագործվել, 26 հատ 40 միլիմետրանոց լուսաձայնային նռնակի կրակոց, եւ երեք կրակոց արցունքաբեր գազ։ Ընդ որում՝ սրանից տուժել է մեկ քաղաքացիական անձ եւ 18 ոստիկան»։ Օգտագործած միջոցներից տուժած քաղաքացիներից 7-ը ստացել են այրվածքներ, 33-ը՝  կոտրվածքներ: Նրա մոտ կասկած է առաջացնում այն, թե ինչպես կարող էին քաղաքացիները նման միջոցներից կոտրվածքներ ստանալ:

«Արցունաքաբեր գազից ու լուսաձայնային նռնակից կարող էին թունավորվել, այրվածքներ ստանալ, բայց կոտրվածքները նրա մասին են խոսում, որ քաղաքացիներին դաժան ծեծի են ենթարկել: Ոստիկաններին տալիս են ռետինե մահակներ, ոչ թե արմատուրաներ, որ քաղաքացիները կոտրվածքներ չստանան, այնինչ քաղաքացիները ստացել են կոտրվածքներ, նշանակում է՝ քաղաքացիներին այլ գործիքներով են ծեծել, անգամ մահակով չեն ծեծել»,- ասաց Դանիել Իոաննիսյանը:

Նա նաեւ նշեց, որ բերման ենթարկված քաղաքացիներին այդ օրերին տանում էին ոչ միայն ոստիկանության բաժիններ, այլեւ զորամասեր, որտեղ պայմանները ահասարսուռ են եղել. «ՀՀ օրենսդրությամբ սա համազոր է, որ մարդկանց, ասենք, տանեին Վովա Գասպարյանի նկուղը: Ոստիկանական զորքերի զորամասերից դուրս եկած քաղաքացիները պատմում էին կոնցլագերային պայմանների մասին։ Բոլորին կոնցենտրացնում էին մի դահլիճում, եւ ոստիկանների համար տհաճ քաղաքացիներին հանում էին դահլիճից ու ակնհայտ վնասվածքներով հետ էին բերում դահլիճ»,- պատմեց Դանիել Իոաննիսյանը։

Իրավապաշտպան Հայկուհի Հարությունյանը նկատեց, թե Սարի թաղի դեպքերից հետո ամիսներով ազատազրկված գրեթե բոլոր անձանց կալանքի որոշումները նույն տեքստն ունեին՝ կրկնվում էին, ինչը նման պարագաներում պատահական չէ։ Մյուս կողմից էլ պետությունը չկարողացավ դիմանալ ճնշումներին:

 ՀՀ ոստիկանության հասարակայնության հետ կապերի եւ լրատվության վարչության պետ Աշոտ Ահարոնյանից հետաքրքրվեցինք, թե հուլիսյան դեպքերի ժամանակ ոստիկանության գործողությունների վերաբերյալ նշանակված ծառայողական քննությունն ի՞նչ փուլում է եւ արդյունքները հայտնի՞ են թե՝ ոչ: Ի պատասխան մեր հարցին Ահարոնյանն ասաց, որ նշանակված ծառայողական քննությունը կասեցվել է մինչեւ ՀՀ հատուկ քննչական ծառայությունում հարուցված քրեական գործերի ավարտը: Ինչ վերաբերում է իրավապաշտպանների գնահատականներին՝ ոստիկանության գործողությունների վերաբերյալ, Ահարոնյանն ասաց. «Տարբեր քննարկումներ լինում են, յուրաքանչյուրն իր կարծիքն արտահայտելու իրավունք ունի, սակայն եթե հարցին մոտենում ենք ավելի պրոֆեսիոնալ՝ կան հարուցված քրեական գործեր եւ միայն դրա ավարտից հետո հնարավոր կլինի կոնկրետ գնահատականներ հնչեցնել»,- ասաց նա: Ինչ վերաբերում է բերման ենթարկված քաղաքացիներին 32 ժամից ավել պահելուն, Ահարոնյանն ասաց, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ անձը երեք ժամից ավել պահվել է ոստիկանությունում, ուրեմն նրանք ունեցել են կասկածյալի կարգավիճակ:

Նշենք, որ մեր հարցին ի պատասխան Հայկուհի Հարությունյանն ասաց, որ բերման ենթարկված 730 քաղաքացիներից ձերբակալվել է 60-ը, իսկ 30-ի նկատմամբ իրականացվել է քրեական հետապնդում: