Բանակ զորակոչվելը պարտադիր չի՞ լինի. զինծառայությունը Վրաստանում

Սույն թվականի հունիսի 27-ին, Վրաստանի պաշտպանության արդեն նախկին նախարար Թինա Խիդաշելին հայտարարեց, որ իր կողմից ղեկավարվող գերատեսչությունը դադարեցնում է պարտադիր զինվորական ծառայությունը:

Պարտադիր զինծառայության վերացման մասին հրամանն արժանացավ լայն քննարկման, կողմնակիցները եւ հակառակորդները բարձրաձայնեցին իրենց դիրքորոշումները  եւ փաստարկները: Կողմնակիցները գտնում են, որ Վրաստանին անհրաժեշտ է պրոֆեսիոնալ բանակ, որը ի վիճակի է կատարել Վրաստանի ՊՆ-ի ռազմական առաջադրանքները: Այս ամենից բացի, Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Վախթանգ Կապանաձեն հայտարարել է, որ պրոֆեսիոնալ բանակի հետ մեկտեղ պարտադիր զինծառայությունը կապված է ֆինանսական խնդիրների հետ:

Վրաստանի պաշտպանության նախկին նախարար Իրակլի Ալասանիան, իր հերթին, հայտարարեց, որ Թինա Խիդաշելին ճիշտ որոշում է կայացրել: Նա նաեւ հավելեց. «Դեռեւս 2013 թվականին, երբ ես Պաշտպանության նախարար էի, նման որոշում էինք կայացրել, սակայն դրա իրականացման համար անհրաժեշտ էր պատրաստվել, անհրաժեշտ էր պետության կողմից ֆինանսավորում եւ խորհրդարանի հետ համաձայնեցված աշխատանք»:

Երկրի գերագույն հրամանատարը նույնպես անդրադարձել էր թեմային, նշելով, որ նման որոշումներ կայացվում են ինտենսիվ խորհրդակցությունների արդյունքում:

«Չնայած այն բանին, թե այդ որոշումները որքանով են ճիշտ, կամ ես համաձայն եմ դրա հետ, թե՝ ոչ, նման որոշումները չպետք է կայացվեն մեկ անձի կողմից, այլ պետք է կոլեգիալ քննարկվեն, ինչպես կառավարության, այնպես էլ ազգային անվտանգության նիստերում: Ես որոշման ճիշտ լինելուն գնահատական չեմ տալիս, այլ խոսում եմ ձեւի մասին, որ նմանօրինակ որոշումները պետք է ընդունվեն ավելի ինտենսիվ խորհրդակցություններից հետո»,- ասել է նախագահը՝ հավաստիացնելով, որ տեղյակ չի եղել նախարարի՝ նման որոշում ընդունելու մտադրության մասին: Ի պատասխան՝ Խիդաշելին հայտարարել է, որ իր հրամանը ոչ ոքի համար անակնկալ չէր:

Հարցին՝ արդյոք կառավարությունը կարո՞ղ է բեկանել հրամանը, նախարարը պատասխանել է, թե այդպիսի հնարավորություն չկա. «Ընդհանրապես, հնարավոր է ամեն ինչ, կարելի է ակտ ընդունել, որը կչեղարկի մի որոշում, որը հաստատված է նախագահի կողմից: Նախագահի հրամանները չեղարկել կարող է միայն նախագահը: Ասել, թե որոշումը ոչ ոքի հետ համաձայնեցված չէր եւ անակնկալ եղավ, ճիշտ չի լինի: Այդ որոշման ընդունման պարտավորությունն իրենց վրա վերցրել էին իշխանությունները: Բայց կարեւորը այն է, որ խոստումը եւ պարտավորությունը, որ մենք ունեինք հասարակության եւ գործընկերների առջեւ, կատարեցինք»:

Հարկ է նշել, որ Վրաստանի խորհրդարանի խոսնակի՝ «Հանրապետական» կուսակցության ղեկավար Դավիթ Ուսուփաշվիլիի կինը՝ Թինա Խիդաշելին, վերոնշյալ կուսակցության առաջնորդներից է: «Հանրապետականները», դաշինք կազմելով «Վրացական երազանքի» եւ եւս 2 կուսակցության հետ, 2012 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում պարտության մատնեցին «Միացյալ ազգային շարժմանը»: Խիդաշելիի՝ պարտադիր զինծառայության վերացման մասին որոշումը կայացվեց այն ժամանակ, երբ արդեն պարզ էր, որ 2016  թվականի խորհրդարանական ընտրություններին «Հանրապետականները» եւ դաշինքի մնացած անդամները մասնակցելու էին առանձին: 2016 թվականի հոկտեմբերի 8-ին տեղի ունեցած ընտրություններում «Վրացական երազանքից» բացի, որն արժանացավ ընտրողների մեծամասնության ձայներին, դաշինքի մյուս կուսակցությունները չհաղթահարեցին 5 տոկոսանոց շեմը:

Հասարակության մեծ մասի կողմից նախարարի հրամանն ընկալվեց որպես պարտադիր զինծառայության ամբողջական վերացում: Սակայն դա չի համապատասխանում իրականությանը: Վրաստանի Սահմանադրության համաձայն՝ Վրաստանի պաշտպանությունը եւ ռազմական պարտավորությունները իրականացնելը  յուրաքանչյուր քաղաքացու (ովքեր ունակ են) պարտականությունն է: Ռազմական պարտականությունների իրականացման տեսակը որոշվում է օրենքով: Այսպիսով, պարտադիր զինծառայության վերացումը, առանց սահմանադրական փոփոխությունների, հնարավոր չէ:

Ինչպես նաեւ, 20-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Զինվորական ծառայության հիմք է հանդիսանում Վրաստանի նախագահի հրամանագիրը, որը մշակում է Ազգային անվտանգության ծառայության խորհուրդը: Ծրագրում պետք է մշակված լինի Վրաստանի պաշտպանության նախարարության, պատիժների իրականացման եւ պրոբացիայի, իրավական օգնության եւ ներքին գործերի նախարարությունների պահանջները»:

Այսպիսով, Խիդաշելիի կողմից ընդունված փոփոխությունները վերաբերվում են զինակոչիկների 25 տոկոսին, քանի որ ծառայողների 75 տոկոսը զինակոչվում են Վրաստանի ՆԳՆ-ի եւ պատիժների իրականացման նախարարությունների կողմից:

Օգոստոսի 1-ից, Վրաստանի պաշտպանության նախարարն է Լեւան Իզորիան, որը մինչ այդ զբաղեցրել է Վրաստանի ՆԳ նախարարի տեղակալի պաշտոնը: Օգոստոսի 23-ին ՊՆ-ի կողմից հայտարարություն տարածվեց, որտեղ ասվում էր, որ նախկին նախարար Թինա Խիդաշելիի՝ պարտադիր զինվորական ծառայության վերացման մասին որոշումը փոփոխության չի ենթարկվի: Սակայն ավելի ուշ, նախարարը հայտարարեց, որ նոյեմբերին պարզ կդառնա՝ Վրաստանի ՊՆ-ն կվերականգնի՞, թե՞ ոչ պարտադիր զինծառայության մասին օրենքը: Նա նաեւ ասել է, որ նշանակված է հանձնաժողովի ընդլայնված նիստ, ինչպես նաեւ հանդիպումներ են նախատեսված փորձագետների եւ հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ, ինչից հետո մանրամասնորեն պարզ կդառնա պարտադիր զինվորական ծառայության լինել-չլինելու հարցը:

Նորայր Գասպարյան
Թբիլիսի