Իրանի աշխարհաքաղաքական շրջադարձը. ի՞նչ սպասել Ռոհանիի հայաստանյան այցից

Օրեր առաջ իրանական պետական «Ֆարս» գործակալությունը հայտնեց, որ առաջիկայում Հայաստան կայցելի Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին: Ռոհանիի այցը Երեւան, ըստ գործակալության, ի սկզբանե պետք է տեղի ունենար «եկող շաբաթ», սակայն ժամկետը փոխվեց «առաջիկայում» անորոշ արտահայտությամբ: Պարզ է, որ Իրանի նախագահի այցը Հայաստան դեռ համակարգման եւ մշակման փուլում է:

Այնուամենայնիվ, Հասան Ռոհանիի այցը Հայաստան բավական նշանակալից է ոչ միայն երկու պետությունների հարաբերությունների, այլեւ տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքականության տեսանկյունից: Նախ, սա նախագահի պաշտոնում Ռոհանիի առաջին այցն է Հայաստան: Բացի այդ, Իրանի նախագահը Հայաստան է այցելում Իսլամական Հանրապետության դեմ միջազգային պատժամիջոցների չեղարկումից հետո, երբ Իրանը տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական կենտրոններից մեկը վերածվելու բավական լուրջ հայտ է ներկայացրել:

Մինչ այդ միայն 2007 թվականին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադն էր այցելել Հայաստան, որը «չնախատեսված հանգամանքների» պատճառով անսպասելիորեն ընդհատեց իր պաշտոնական այցը եւ վերադարձավ հայրենիք: Մամուլում շրջանառվեցին ամենատարբեր պատճառներ՝ սկսած այդ շրջանում «Իրանում ծագած ներքին խնդիրներից», վերջացրած Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ Հռոմում ընթացող բավական ծանր բանակցություններով:

Միեւնույն ժամանակ վերջին 10 տարիներին հայ-իրանական հարաբերությունների դինամիկան ցույց է տալիս, որ Ռոհանիի այցի օրակարգը կլինի բավական հագեցած: Պատժամիջոցներից ձերբազատված Իրանը հետաքրքրություն է ցուցաբերում Հարավային Կովկասի նկատմամբ: «Իրանը ռեգիոնալ գերտերություն է, որն ունի իր շահերը: Հարավային Կովկասի ուղղությամբ Իրանը համագործակցում է այն երկրների հետ, որոնց հետ ունի ավանդաբար լավ հարաբերություններ եւ կապերի զարգացման հեռանկարներ:

Ադրբեջանի հետ Իրանի հարաբերությունները տարբեր պատմական պատճառներով բավական բարդ են: Վրաստանի հետ այդ հարաբերությունները պոզիտիվ չեզոք են: Մնում է Հայաստանը, որի հետ Իրանի հարաբերությունները բավական ջերմ են՝ ելնելով մի կողմից Իրանում մեծ հայկական համայնքի գործոնից, մյուս կողմից՝ այդ հարաբերությունների պատմական ասպեկտներից»,- մեզ հետ զրույցում նշեց Մերձավոր Արեւելքի ինստիտուտի նախագահ, ռուսաստանցի հայտնի փորձագետ Եվգենի Սատանովսկին։

Նրա խոսքով, Հայաստանն Իրանի համար դիտակվում է որպես եվրոպական երկիր: «Անգամ տարածված հումոր կա, որ Իրանի մտավորականության մեծ մասը Հայաստանում բնակարան է ձեռք բերել եւ այնտեղ է անցկացնում իր ժամանակը: Ինչ-որ իմաստով սա Եվրոպա է Իրանի սահմանների մոտ»,- ասաց փորձագետը: Ուստի, դատելով մշակութային գրավչության, Իրանում Հայաստանի դրական ընկալման եւ երկու պետությունների տնտեսական հարաբերություների յուրահատկություններից՝ Սատանովսկին վստահ է, որ Հարավային Կովկասում Երեւանը Թեհրանի պոտենցիալ գլխավոր գործընկերն է: «Հարցն այստեղ այն է, թե որքանով Հայաստանը կկարողանա իրանական ուղղությունն օգտագործել իր շահերին համահունչ: Պոտենցիալ գլխավոր գործընկեր լինել դեռ չի նշանակում, որ համագործակցությունը կընթանա շատ հեշտ եւ հանգիստ՝ բերելով կոնկրետ արդյունքների»,- ասաց նա:

Անցած տարիներին եւ հատկապես Իրանի դեմ պատժամիջոցների վերացումից հետո միջպետական հարաբերություններում տեղի են ունեցել հետաքրքիր իրադարձություններ: Նախ վերսկսվել է հայ-իրանական երրորդ բարձրավոլտ էլեկտրացանցի կառուցումը, երկու երկրները չեղարկել են վիզային ռեժիմը, հայ-իրանական սահմանին սկսվել է ազատ տնտեսական գոտու ձեւավորումը: Բացի այդ, կամաց-կամաց ուրվագծվում են տարածաշրջանում Իրանի, Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ռուսաստանի մասնակցությամբ հյուսիս-հարավ էներգետիկ-տրանսպորտային միջանցքի ձեւավորման կոնտուրները:

Հայաստանի տարածքով արդեն իսկ իրանական գազը թեկուզ ոչ մեծ ծավալներով եւ «սվոպային» սխեմայով տարանցվում է Վրաստան, փոփոխական հաջողություններով կառուցվում է Պարսից ծոցը Վրաստանի Փոթի նավահանգստին կապող Հյուսիս-հարավ ճանապարհը, իսկ բոլորովին վերջերս Իրանը, Հայաստանը, Վրաստանն ու Ռուսաստանը պայմանավորվեցին էլեկտրաէներգետիկ միջանցք ձեւավորել: «Չորս պետությունների միջեւ ձեւավորվող էներգետիկ միջանցքը դառնալու է էլեկտրաէներգիայի փոխանակման համար ստրատեգիական երթուղի», - ժամանակին հայտարարել էր Ռուսաստանի էներգետիկայի նախարար Ալեքսանդր Նովակը:

Հաշվի առնելով Հայաստանի եւ Իրանի միջեւ առկա տարբեր նախագծերի ծավալը, ըստ իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի, Ռոհանիի այցն ավելի շատ արդյունքների ամփոփման հնարավորություն է: «Սա ավելի շատ տնտեսական բնույթ կրող այց է եւ ուղղված է տնտեսական խնդիրների լուծմանն ու հեռանկարների նախանշմանը, քանի որ քաղաքական հարաբերությունները երկու պետությունների միջեւ այսպես թե այնպես բարձր մակարդակի վրա են»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Ոսկանյանը:

Միեւնույն ժամանակ բաց է մնում այն հարցը, թե Իրանի դեմ վերջերս ԱՄՆ Կոնգրեսի պատրաստած նոր պատժամիջոցների փաթեթի հնարավոր հաստատումը ի՞նչ ազդեցություն կունենա հայ-իրանական հարաբերությունների վրա: «Այստեղ ամեն ինչ կախված է Հայաստանի՝ պոզիտիվ չեզոքության վերաբերյալ քաղաքական հստակ դիրքորոշման առկայությունից կամ բացակայությունից: Տեսեք, նույն Իսրայելն իրեն ընդհանրապես նեղություն չի տալիս ՌԴ-ի հետ հարաբերություններում՝ չնայած ԱՄՆ-Ռուսաստան աշխարհաքաղաքական կոնֆրոնտացիային եւ ՌԴ-ի դեմ Արեւմուտքի պատժամիջոցներին: Ինչո՞ւ սա Իրանի պարագայում պետք է խանգարի Հայաստանին», - հարցադրում հնչեցրեց Սատանովսկին: «Հայաստանը փոքր երկիր է, ունի հարաբերություններ ՌԴ-ի, Եվրամիության եւ ԱՄՆ-ի հետ: Երեւանն օբյեկտիվորեն չի կարող արհամարհել հայ-իրանական հարաբերությունները հօգուտ ԱՄՆ-ի, հատկապես որ մի կողմից սահմանակցում է Թուրքիայի, մյուս կողմից՝ Ադրբեջանի հետ»,- հավելեց նա:

Բացի հարաբերությունների տնտեսական, քաղաքական ու աշխարհաքաղաքական կոմպոնենտից, Հայաստանում հաճախ Իրանը դիտարկում են նաեւ որպես տարածաշրջանային անվտանգության «դոնոր» եւ Հայաստանի համար Ռուսաստանին փոխարինող պոտենցիալ դաշնակից:

Այս դիտարկման հետ կտրականապես համաձայն չէ արեւելագետ Եվգենի Սատանովսկին: «Իրանը որեւէ մեկին ոչինչ չի կոմպենսացնի, ոչ էլ կփոխարինի: Իրանը շիական տերություն է, իսկ Հայաստանը՝ քրիստոնեական պետություն: Տնտեսությունում Իրանը առաջնորդվում է բացառապես իր շահերով: Անվտանգության ոլորտում այն դեռ ունի իր խնդիրները: Դրա համար հայ-իրանական հարաբերություններում կյանքի են կոչվում բացառապես այն նախագծերը, որոնք ունեն փոխադարձ հետաքրքրություն: Օրինակ՝ երկաթուղու ծրագիրը, որտեղ մեծ ներդրումներ են պետք, իսկ տնտեսական հեռանկարայնությունը կասկածելի է, կախված է օդում»,- եզրափակեց փորձագետը:

Տպել
4886 դիտում

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Ռեստորանում «Ջերմուկ»-ի շիշը կոտրվել է, ապակյա բեկորը վնասել է 32-ամյա երիտասարդի աչքը

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի

Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում․ Արթուր Աբրահամը լուսանկարներ է հրապարակել

Ինդոնեզական բանակը համալրվել է թուրքական տանկերով

Ուկրաինային տրամադրված F-16-ները չեն կարող փոխել իրավիճակը մարտադաշտում, դրանք օրինական թիրախ կդառնան. Պուտին

Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան

Վրաց խորհրդարանականներն այցելել են Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր

Ալիևի նախկին փեսան հայտարարել է՝ իրենց պատկանող «Crocus city»-ի վերականգնումը կախված է Պուտինի և Վորոբյովի կարծիքից

ՔԿԾ-ին անհրաժեշտ են վարորդներ. ովքեր և ինչպես կարող են դիմել

Հայաստանում վտարանդի կառավարություն ներկայացող բոլոր գրասենյակները պետք է փակել. Չախոյան

Այս անգամ դաշտ են նետել սիրելի պահեստայինին, որը մեկ շաբաթում մեկ ստորագրությամբ լուծարեց ԼՂ-ն. Հովհաննիսյան

Ընթանում է «Հայաստանը՝ որպես քաղաքակրթական խաչմերուկ» միջազգային գիտաժողովը (տեսանյութ)

Հայաստանի գոյությունը կարող է երաշխավորվել բացառապես եվրոպական ընտանիքում․ Արման Բաբաջանյան

ԿԳՄՍ նախարարն ու Ֆրանսիայի դեսպանն այցելել են ակադեմիական քաղաքի տարածք

Եթե մենք մնում ենք Ռուսաստանի հետ, խնդիրները լուծվելու են մեր հաշվին. Արամ Սարգսյան

2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին

Գագիկ Սուրենյանը սպասված նորություն է հայտնել