Ուղեցույց. ազատ եւ պատասխանատու միտինգներ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մարտի 23-ի համարում

Հայտնի է, որ իշխանությունները որոշել են կանխել ընդդիմության կողմից առաջիկայում իրականացվելիք բողոքի զանգվածային միջոցառումները: Բայց, քանի որ Հայաստանը ԵԽ անդամ է, եւ մենք կառուցում ենք օրինաց երկիր, իշխանությունները որոշել են ոչ թե իրենց ցանկությունները տեղավորել օրենքի շրջանակներում, այլ գրել օրենք, որը կհամապատասխանի իրենց ցանկություններին:  Հենց այդպիսին է մարտի 17-ին կառավարության կողմից ԱԺ ուղարկված «Ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր եւ ցույցեր անցկացնելու կարգի մասին» օրենքի նախագիծը: Քանի որ մենք արդեն անդրադարձել ենք այդ նախագծի նախնական տարբերակին, կխոսենք հիմնականում այն նորամուծությունների մասին, որոնք իրականացրել են օրենքի հեղինակները՝ Ազգային ժողով ուղարկելուց առաջ. մանավանդ որ՝ նախկինում մեր կողմից հիշատակված կետերը պահպանվել են:

Անշուշտ, ամենացնցողը «Հրապարակային միջոցառման կազմակերպիչների իրավունքներն ու պարտականությունները» գլխում կատարված լրացումն է: Այս գլխի երրորդ հոդվածի 7-րդ կետում նշված է, որ կազմակերպիչը պարտավոր է «ապահովել հրապարակային միջոցառման տարածքի, գույքի, ծառերի, թփերի, կանաչապատ տարածքների անվնասությունը»: Այսինքն, եթե հանրահավաքի մասնակիցներից որեւէ մեկը, պատահմամբ կամ միտումնավոր, տրորի որեւէ խոտ, պոկի ծառի մի տերեւ, դա կարող է պատճառ դառնալ սույն հանրահավաքի դադարեցման, քանի որ օրենքի 14-րդ հոդվածում ասված է, որ հրապարակային միջոցառումը կարող է դադարեցվել, եթե գույքային վնաս է հասցվել պետությանը կամ համայնքին:

Մեկ այլ կետով կազմակերպիչը պարտավորվում է «ապահովել հրապարակային միջոցառման տարածքում գտնվող կամ նրան հարող պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների շենքերի, շինությունների կամ այլ աշխատանքային տարածքների, նաեւ քաղաքացիների տների, բնակարանների կամ այլ տարածքների ազատ մուտքն ու ելքը»: Սա ակնհայտորեն ուղղված է նախագահական նստավայրի դիմաց անժամկետ նստացույց հայտարարելու ընդդիմության ցանկությունը խափանելուն, քանի որ այդ դեպքում կազմակերպիչների բուն նպատակներից մեկն էլ հենց նախագահական նստավայր  ազատ մուտքն ու ելքը արգելելն է: Նախագահական նստավայրի դիմաց միջոցառումներ անցկացնելը արգելելուն է ուղղված նաեւ օրենքի 9-րդ հոդվածը, որը վերնագրված է՝ «Հրապարակային միջոցառման անցկացման սահմանափակումները»:

Այդ հոդվածի 3-րդ կետի 4-րդ ենթակետն ասում է. «Արգելվում է հրապարակային միջոցառումների կազմակերպումը ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված պետական հատուկ նշանակություն ունեցող օբյեկտների տարածքում եւ այդ տարածքներից ոչ մոտ, քան 50 մետր հեռավորության վրա»: Թե՛ ԱԺ շենքը, թե՛ նախագահի նստավայրը հատուկ նշանակություն ունեցող օբյեկտներ են, եւ օրենքի հեղինակները հենց սկզբից ընդդիմության ներկայացուցիչներին առաջարկում են այդ կողմերը չերեւալ: Հետաքրքիր մտորումներ է առաջացնում օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին կետը, ուր ասվում է. «Լիազոր մարմնի որոշմամբ զանգվածային հրապարակային միջոցառումն արգելվում է, եթե իրազեկման մեջ նշված օրը, ժամը եւ նշված վայրում զանգվածային հրապարակային միջոցառման անցկացումը իրական (ռեալ) վտանգ կարող է սպառնալ այլ անձանց կյանքին, առողջությանը կամ գույքին»:

Ընդդիմության հանրահավաքներում բազմիցս նշվում է, որ իշխանության բազմաթիվ ներկայացուցիչներ պետք է հայտնվեն մեկուսարանում, որ ժողովրդի միջոցներով գնված նրանց սեփականությունը պետք է վերադարձվի ժողովրդին: Եթե այդ հանրահավաքը դիտենք որպես այդ նպատակին հասնելու միջոց, ապա պետք է նկատի ունենալ, որ դա լուրջ վնաս կարող է պատճառել առողջությանը, քանի որ իշխանավորները կարող են նյարդայնանալ, իսկ մեկուսարանում հայտնվելու դեպքում՝ ունենալ ավելի լուրջ առողջական խնդիրներ, իսկ գույքին հասցվող վնասը շատ ավելի մեծ կարող է լինել: Նույն հոդվածի մեկ այլ կետում ասված է. «Լիազոր մարմնի որոշմամբ զանգվածային հրապարակային միջոցառումն արգելվում է, եթե անցկացվելիք հրապարակային միջոցառման տարածքի հարեւանությամբ կամ անմիջական մոտակայքում նույն օրը եւ նույն ժամերին տեղի է ունենալու կազմակերպչի ընդդիմադիր անձանց թույլատրված հրապարակային այլ միջոցառում, որը չի բացառում ընդդիմադիր ուժերի ընդհարումը»:

Եթե առարկայորեն պատկերացնենք այս հոդվածը, ապա ստացվում է, որ եթե ընդդիմությունը ցանկանա երթով գնալ նախագահի նստավայր կամ հանրահավաք անել հենց այնտեղ, սակայն պարզվի, որ ՕԵԿ-ը կամ ՀՅԴ-ն այնտեղ շաբաթօրյակ են անցկացնում՝ կանաչապատելով տարածքը, ապա ընդդիմության հանրահավաք անելու ցանկությունը կմերժվի: Ինչպես ինքներդ տեսնում եք, ոչ միայն իշխանափոխություն, այլ մեկ առանձին վերցված երթ կամ հանրահավաք սույն օրենքի շրջանակներում անցկացնելը գրեթե բացառված է, չհաշված բոլոր այն սահմանափակումները, որոնք արդեն ներկայացրել էինք մեր նախորդ հրապարակման մեջ:

Բայց որպեսզի չստացվի, որ այս օրենքը միակողմանի է, մեջբերենք նաեւ իրավապահ մարմինների գործունեությունը սահմանափակող մի հոդված: Օրենքի 8-րդ հոդվածի երկրորդ կետում ասված է. «Իրավապահները պարտավոր են զանգվածային, հրապարակային միջոցառման մասնակիցներին հրապարակայնորեն չցուցադրել զենք, ռազմամթերք, հարկադրանքի հատուկ միջոցներ»: Ոստիկանության զինանոցում օգտագործվող փշալարերը, մետաղյա վահանները, ռետինե մահակները, ջրցան մեքենաները հարկադրանքի հատուկ միջոցներ են: Թե դրանք իրավապահ մարմինները որտեղ պետք է պահեն կամ ցուցադրելու դեպքում ինչ պատժի պետք է արժանանան, օրենքը չի մանրամասնում. առավել եւս, որ վերոնշյալ սահմանափակումներից հետո հիշյալ հարկադրանքի միջոցների կարիքն առանձնապես չի էլ զգացվի:

Ավետիս Բաբաջանյան