Ի հեճուկս որոշ կանխատեսումների. ընդդիմության երկրորդ շնչառությունը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մայիսի 5-ի համարում

Չնայած ԵԽԽ վեհաժողովի՝ Հայաստանին վերաբերող բանաձեւի ընդունումից հետո արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը սրտի կսկիծով գուժեց, որ, ցավոք, ընդդիմության ոտքի տակից այս բանաձեւը գորգը քաշեց, սակայն երեկ Ազատության  հրապարակում հավաքված ընդդիմադիրների եւ նրանց համակիրների բազմությունից ստացած միակ տպավորությունն այն էր, որ ԵԽԽՎ բանաձեւը նոր լիցք է հաղորդել ընդդիմության շարժմանը: Եւ քանի որ երեկվա հանրահավաքն առաջինն էր ստրասբուրգյան հայտնի դեպքերից հետո, երբ ԵԽԽՎ-ն հստակ հրահանգ տվեց իշխանություններին՝ հարգել Սահմանադրությամբ ամրագրված մարդու բոլոր իրավունքները, երեկ իշխանություններն առանձնակի միջոցառումներ չէին ձեռնարկել՝ մարդկանց իրավունքները չհարգելու համար:

Իհարկե, Բաղրամյան պողոտայում, «նավսյակի», կանգնեցրել էին  փշալարի մեկ մեքենա, երկու ջրցան մեքենա եւ ընդամենը երեք ավտոբուս զինվոր (չնայած նախագահական նստավայրի ետեւում, ըստ որոշ տեղեկությունների, կանգնած է եղել մոտ 15 «Իկարուս»՝ զինվորներով լեցում): Բայց, նախորդ հանրահավաքների նախապատրաստության համեմատ, փշալարերի եւ  ջրցան մեքենաների թիվը նկատելիորեն ժողովրդավարացվել էր:  Ինչպես հպարտորեն արձանագրեց ԱԺ-ից դուրս  եկող դաշնակցական մի պատգամավոր. «Տեսնո՞ւմ եք՝ կամաց-կամաց կատարում ենք Վեհաժողովի բանաձեւի 9-րդ կետի դրույթները»:

Եւ չնայած ընդդիմության վերջին հանրահավաքներում ընդդիմության լիդերների ելույթներում ակնհայտորեն նկատվում էր ժանրի կրիզիս եւ, ինչպես երեկ նկատեց ընդդիմության բոլոր հանրահավաքներին մասնակից մի բանաստեղծ, հանրահավաքներն սկսում էին նմանվել բրազիլական սերիալների, երբ ժողովուրդն անգիր գիտի, թե իր սիրած որ հերոսն ինչ է ասելու, եւ հանրահավաքի հերթական սերիան ինչպես է ավարտվելու, սակայն ստրասբուրգյան իրադարձություններն ակնհայտորեն ազդել էին նաեւ հարթակում կանգնածների ելույթների որակի վրա, եւ երեկ ժանրի կրիզիս հաստատ չկար: Ժողովրդի ակտիվությունը եւս աննախադեպ բարձր էր, որի վրա ակնհայտորեն ազդել էր շաբաթ օրը «Զվարթնոց» օդակայանում ընդդիմության երկու ներկայացուցիչների դիմավորման շոուն:

Թե օդակայանի այդ շոուի առիթով ինչ բովանդակության գրություններ էին ուղարկվում հարթակ՝ դա առանձին եւ լուրջ թեմա է, բայց տարեց մի կին ընդդիմության լիդերներից պահանջեց իրեն հանձնել օդակայանի շոու կազմակերպած բազեներին՝ խոստանալով երեք օրում նրանցից սարքել  տնական լավ հավեր:

Ինչեւէ, ինչպես արդեն նշեցինք, երեկվա հանրահավաքը ստրասբուրգյան իրադարձությունների ամփոփումն էր, որի ժամանակ Շավարշ Քոչարյանը ներկայացրեց խիստ ուշագրավ մի տեղեկություն: Պարզվում է՝ ԵԽԽՎ բանաձեւի նախնական տարբերակը պատրաստած է եղել ԵԽԽՎ  մոնիտորինգի հանձնաժողովը, եւ ապրիլի 27-ին մոնիտորինգի հանձնաժողովի նիստում, որի անդամ է նաեւ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Ռուստամյանը, երկու թուրք, երեք ադրբեջանցի պատվիրակների հետ միասին այդ նախագծին կողմ է քվեարկել նաեւ Արմեն Ռուստամյանը:

Իսկ մեր պատվիրակության ղեկավար Տիգրան Թորոսյանը, որը մոնիտորինգի հանձնախմբի անդամ չէ եւ քվեարկելու իրավունք չունի, այդուհանդերձ, ելույթ է ունեցել եւ, ինչպես իր ադրբեջանցի եւ թուրք կոլեգաները, կողմ է արտահայտվել նախագծի նախնական տարբերակին: Ի դեպ, երեկ Շավարշ Քոչարյանը լրագրողներին բաժանեց նաեւ մոնիտորինգի հանձնախմբում տեղի ունեցած քվեարկության փաստաթղթի քսերոպատճենը: Այսպիսով, ստացվում է, որ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանի հայտարարությունը լուրջ խմբագրման կարիք ունի, եւ այն այսուհետ պետք է հնչի՝ փառք թուրքերին, ադրբեջանցիներին եւ հայ իշխանամետներին:

Չնայած պետք է ընդունել, որ այս կարգի ազգամիջյան կսմիթները, մեծ հաշվով, անտեղի են եւ պրիմիտիվ: Ընդդիմության մյուս բոլոր ներկայացուցիչների ելույթները եւս վերաբերում էին բացառապես ստրասբուրգյան թեմաներին: Թե՛ «Արդարություն»  դաշինքի ղեկավար Ստեփան Դեմիրճյանը, թե՛ Արամ Զ. Սարգսյանը ժողովրդին տեղեկացրին, որ այն պահանջների շուրջ, որոնք ամրագրված են ԵԽԽՎ բանաձեւում՝ իրենք իշխանությունների հետ բանակցելու եւ երկխոսելու որեւէ բան չունեն: «Մենք պատրաստ ենք  երկխոսել Քոչարյանի հրաժարականի շուրջ: Մենք պիտի հանրահավաքներ անենք, պիտի երթեր անենք ու Քոչարյանի հրաժարականի խնդիրը միասին պիտի լուծենք: Մենք հասնելու ենք Քոչարյանի հրաժարականին»,- հայտարարեց «Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդը:

Բավականին հետաքրքիր էր «Ազգային միաբանության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանի ելույթը, որի թվով 67 լուսանկարները երեկ ծածանվում էին Ազատության հրապարակի վրա: Պարոն Գեղամյանն իր լուսանկարների նման առատությունը բացատրեց ընդամենը օդակայանի ակցիային հակահարված տալու մտադրությամբ: Ինչեւէ, դարձյալ խոսելով ԵԽԽՎ բանաձեւի մասին, «ԱՄ» նախագահն արձանագրեց, որ Ստրասբուրգում  տեղի է ունեցել այն, ինչ տրամաբանորեն պիտի տեղի ունենար: Բայց եւ իրեն մեղավոր համարեց, որ 1999-ից հետո ԵԽ-ի ամբիոնից չի խոսել մի քանի բաների մասին: «Այո, ես մեղք եմ գործել, որ հոկտեմբերի 27-ից հետո ԵԽ-ի ամբիոնից ելույթ չեմ ունեցել եւ չեմ ասել, որ մի ամբողջ ազգ հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործության մեջ կասկածում է այսօրվա վարչակարգին: Այո, մեղավոր եմ եղել, որ ԵԽ-ի ամբիոնից չեմ ասել, որ Քոչարյանի թիկնապահները սպանել են  Պողոս Պողոսյանին»,- մեղա եկավ Արտաշես Գեղամյանը:

Իսկ երեկվա բազմահազարանոց հանրահավաքն ավարտվեց երթով. ցուցարարները, վանկարկելով «ազատություն», Մաշտոցի պողոտայով շարժվեցին դեպի Կորյունի փողոց, այնտեղից հասան ՀՀ ոստիկանության շենք, որտեղ «ազատություն» վանկարկումը փոխարինվեց «ամո՛թ» վանկարկմամբ: Այնուհետեւ իջան մինչեւ ԱԱԾ, որտեղ դարձյալ վանկարկեցին «ազատություն»՝ ի պաշտպանություն ԱԱԾ նկուղում գտնվող, կալանավորված Վաղարշակ Հարությունյանի, Սուրեն Սուրենյանցի, Արամազդ Զաքարյանի եւ մյուսների:

Ընդդիմության հաջորդ հանրահավաքը տեղի կունենա մայիսի 14-ին: Առաջիկա տասը օրերին ընդդիմությունը պատրաստակամություն է հայտնել բանակցելու իշխանական ուժերի հետ՝ օրակարգում ունենալով  մեկ հարց՝ Ռոբերտ Քոչարյանի հրաժարականը: Ի դեպ, մայիսի 14-ին, ըստ որոշ տեղեկությունների, Ռոբերտ Քոչարյանը բացակայելու է հանրապետությունից: Եւ քանի որ այդ օրը նախատեսվում է երթ՝ դեպի Բաղրամյան պողոտա, միացյալ ընդդիմության ներկայացուցիչը երեկ մեզ տեղեկացրեց, որ եթե Քոչարյանը հանրապետությունում չլինի՝ հանրահավաքի օրը կտեղափոխվի:

Նաիրա Զոհրաբյան