Հայ-ադրբեջանական. գենետիկ անհամատեղելիություն չկա

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մայիսի 19-ի համարում

Երեկ ԵԽԽՎ-ում էր նաեւ ադրբեջանական պատվիրակությունը, որի ղեկավար Սաիդ Սեիդովը  պատասխանեց ղարաբաղյան հիմնահարցին վերաբերող մեր մի քանի հարցերին:

- Պարոն Սեիդով, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահները հանդիպել են 16 թե 17 անգամ: Ձեր կարծիքով՝ որքանո՞վ են այդ հանդիպումները նպաստել ղարաբաղյան հիմնահարցի խաղաղ կարգավորմանը:

- Այդ բանակցությունները երկու նախագահների միջեւ շարունակվում են, նախագահները շարունակում են բանակցել, եւ ես միանշանակ վստահ եմ, որ նման անհրաժեշտություն առայժմ դեռ կա, իսկ թե որքանով են այդ բանակցությունները նպաստել հարցի լուծումը զրոյական վիճակից առաջ մղելուն, կարծում եմ, կարող են միայն պատասխանել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի նախագահները: Դուք գիտեք, որ Մինսկի խումբը աշխատում է ղարաբաղյան հիմնահարցի կարգավորման ուղղությամբ եւ, ցավոք, ես պետք է արձանագրեմ, որ Մինսկի խումբը  առանձնապես ակտիվ չէ նոր առաջարկների մշակման եւ կողմերին ներկայացման համար: Այդուհանդերձ, ադրբեջանական կողմը միանշանակ այն կարծիքին է, որ բանակցությունները Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ պետք է շարունակվեն:

- Պարոն Սեիդով, ակնհայտ է, որ ղարաբաղյան հիմնահարցը կարող է լուծվել միայն փոխզիջումային տարբերակով: Ո՞րն փոխզիջումների այն սահմանը, որից այնկողմ Ադրբեջանը երբեք չի գնա:

- Այդ սահմանը միանշանակ միջազգայնորեն ընդունված նորմն է տարածքային ամբողջականության մասին: Ադրբեջանը երբեք չի համաձայնի կորցնել Ղարաբաղը:

- Սակայն պետք չէ մոռանալ նաեւ միջազգայնորեն ընդունված մեկ այլ նորմի՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի մասին:

- Հայաստանը օգտագործել է ինքնորոշման իր իրավունքը՝ ինքնահաստատվելով իր տարածքում: Մենք համարում ենք, որ ղարաբաղյան կոնֆլիկտը պետք է լուծվի բացառապես տարածքային ամբողջականության սկզբունքի շրջանակներում: Եթե շարժվենք ձեր ասած տրամաբանությամբ, չի բացառվում, որ վաղը, ասենք, Կրասնոդարի կամ Վրաստանի հայկական համայնքը հարց բարձրացնի ինքնորոշման մասին: Կարծում եմ՝ սա անլուրջ է: Ի վերջո, պետք է ընդունել, որ կոնֆլիկտը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ է. իհարկե, դեռեւս կան պետություններ, նաեւ եվրոպական պետություններ, որոնք ամբողջությամբ չեն տիրապետում ղարաբաղյան կոնֆլիկտի բոլոր մանրամասներին, ուստի Հայաստանը կարողանում է նրանց ներկայացնել, որ կոնֆլիկտը Ադրբեջանի եւ Ղարաբաղի միջեւ է: Սակայն իրականությունն այլ է. թե՛ Հայաստանը, թե՛ Ադրբեջանը հրաշալի հասկանում են եւ գիտակցում, որ կոնֆլիկտը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ է, որովհետեւ հայկական զորքերն են օկուպացրել ադրբեջանական տարածքները: Ի վերջո՝ այդ տարածքները միանշանակ ազատագրվելու են:

- Ի՞նչ կերպ եք դուք պատկերացնում տարածքների ազատագրումը:

- Մենք առայժմ նախապատվությունը տալիս ենք խաղաղ բանակցություններին եւ կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորմանը: Հույս ունենք, որ հարցի խաղաղ կարգավորման կողմնակից է նաեւ Հայաստանը: Եւ ադրբեջանական կողմն այն կարծիքին է, որ պետք է մինչեւ վերջ օգտագործել խաղաղ բանակցությունների ռեսուրսը: Սակայն այն, որ տարածքները հավերժորեն մնան օկուպացված,  բնականաբար՝ դրան ադրբեջանական կողմը երբեւէ չի համաձայնի:

- Դուք խոսում եք հիմնահարցի խաղաղ կարգավորման մասին, սակայն ադրբեջանական որոշ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, նաեւ՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւն արդեն իսկ անթաքույց հայտարարություններ են անում ԼՂՀ հիմնահարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու մասին:

- Բանակցությունները շարունակվում են, եւ ես կարծում եմ, որ բանակցությունները պետք են թե՛ Հայաստանին, թե՛ Ադրբեջանին, որպեսզի հնարավոր լինի ղարաբաղյան կոնֆլիկտը լուծել խաղաղ ճանապարհով: Առայժմ եկեք խոսենք միայն հարցի խաղաղ ճանապարհով կարգավորման ռեսուրսների մասին: Ադրբեջանը դեռ կարծում է, որ կարգավորման խաղաղ պոտենցիալը դեռեւս սպառված չէ, բայց՝ նաեւ անսպառ չէ:

- Պարոն Սեիդով, կրկին վերադառնանք հարցը խաղաղ ճանապարհով լուծելու ադրբեջանական կողմի հայտարարություններին: Բուդապեշտում հայ սպայի դաժան սպանությունը դուք նորմալ նախադրյա՞լ եք համարում հարցը խաղաղ կարգավորմամբ լուծելու գործընթացին նպաստելու առումով:

- Պետք չէ այդ դեպքը մատի փաթաթան դարձնել. դա ընդամենը միջադեպ էր, ցավալի միջադեպ, որը, ի դեպ, տեղի ունեցավ հենց այն պատճառով, որ կոնֆլիկտը տակավին կարգավորված չէ, եւ ինձ համար առնվազն տարօրինակ է, որ Ստրասբուրգում հայաստանյան պատվիրակության ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանը ելույթ է ունենում եւ խոսում հայերի ու ադրբեջանցիների գենետիկ անհամատեղելիության մասին: Ինչպե՞ս կարելի է 21-րդ դարում խոսել նման անհամատեղելիության մասին: Ես ընդունում եմ, որ տեղի ունեցածը մեծ ողբերգություն է, սակայն դա քաղաքականացնել, խոսել գենետիկական անհամատեղելիության մասին՝ անընդունելի է, որովհետեւ դրա հաջորդ քայլն արդեն ֆաշիզմն է:

- Կրկին անդրադառնանք ադրբեջանական կողմից հնչող ռազմատենչ հայտարարություններին: Ինչո՞վ է Ադրբեջանը վստահ, որ հարցը խաղաղ կարգավորման դաշտից տեղափոխելով ռազմական միջամտության դաշտ՝ ինքը շահելու է:

- Կրկնում եմ, քանի դեռ բանակցային խաղաղ ռեսուրսը սպառված չէ, պետք է բանակցել: Ինչ վերաբերում է հարցի կարգավորման մնացած տարբերակներին, դրա մասին կխոսենք այն ժամանակ, երբ կարձանագրվի, որ բանակցային գործընթացն իրեն այլեւս սպառել է:

Նաիրա Զոհրաբյան