Սրընթաց՝ դեպի հյուսիս. կոմպլեմենտարիզմի ավարտը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հունիսի 30-ի համարում

Դեռ մեկ ամիս առաջ Հայաստանի ազատական առաջադիմական կուսակցությունը հայտարարություն էր արել, որտեղ մտահոգություն էր հայտնել Ռոբերտ Քոչարյանի մամուլի խոսնակի այն հայտարարության վերաբերյալ, թե Քոչարյանը չի մեկնի հունիսի վերջին Ստամբուլում կայանալիք ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին, քանզի Թուրքիայի հետ մենք չունենք դիվանագիտական հարաբերություններ: Երեկ մեր զրույցը ՀԱԱԿ նախագահ Հովհաննես Հովհաննիսյանի հետ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի եւ ԵԽԽՎ-ում Ռ.Քոչարյանի ունեցած ելույթի շրջանակներում էր: 

- Պարոն Հովհաննիսյան, ԵԽԽՎ-ում Ռոբերտ Քոչարյանը հայտարարում է Թուրքիայի հետ առանց նախապայմանների եւ բարդույթների դիվանագիտական հարաբերություններ սկսելու մասին եւ ընդամենը երկու օր անց հրաժարվում է մեկնել Ստամբուլ՝ մասնակցելու ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին: Ձեր կարծիքով, նախագահի հայտարարության եւ կոնկրետ քայլերի միջեւ չկա՞ն հակասություններ:

- Պետք է ընդունել, որ Քոչարյանը մեկնում էր ոչ թե Ստամբուլ, այլ մեկնում էր ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին՝ որպես երկրի նախագահ: Պարզապես, այդ գագաթնաժողովն Ստամբուլում էր անցկացվում, եւ այդ այցը չէր դիտվելու որպես Հայաստանի նախագահի այց Թուրքիա: Դեռ մեկ ամիս առաջ, երբ Ռ. Քոչարյանի խոսնակը հայտարարեց, որ նախագահը չի մեկնելու Ստամբուլ, մեր կուսակցությունն ընդունեց հայտարարություն, ուր նշեցինք, որ շատ ենք կարեւորում այսօր արդեն Ստամբուլում ընթացող ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը, որովհետեւ այնտեղ հստակ օրակարգային հարցեր կան, որոնք վերաբերում են Հարավային Կովկասին եւ տարածաշրջանի երկարաժամկետ անվտանգության խնդիրներին:

Եւ Քոչարյանի մասնակցությունն այդ Վեհաժողովին՝ պարտադիր էր. Հայաստանը պետք է ներկայանար նախագահի մակարդակով, եւ այնտեղ մենք պետք է լուծեինք մեր ազգային շահերի անվտանգության եւ պաշտպանության խնդիրները: Ինչ վերաբերում է նրան, որ ԵԽԽՎ-ում Քոչարյանը հայտարարեց, թե առանց նախապայմանի պատրաստ ենք Թուրքիայի հետ համագործակցության, եթե մենք այդքան տոլերանտ ենք, որ նման հայտարարություն ենք անում, ապա դրան հակառակ՝ չգնալ Ստամբուլ եւ հիմնավորել Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությամբ, դա կարելի է համարել երկու օրվա ընթացքում նախագահի կողմից արված իրարամերժ գործողություններ:

- Հաշվի առնելով մեր քաղաքական հյուսիսամետ կողմնորոշումը՝ տեսակետ կա, որ Ռոբերտ Քոչարյանի Ստամբուլ չմեկնելը պայմանավորված էր նաեւ նրանով, որ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողով չի մեկնել ՌԴ նախագահ Պուտինը:

- Նախագահ Պուտինն իրեն կարող է թույլ տալ չմասնակցել ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին, կարող է իրեն թույլ տալ ընդունել նեղացածի կեցվածք, քանզի ՆԱՏՕ-ն արդեն մտել է նախկին ԽՍՀՄ հանրապետություններ, Ռուսաստանի բոլոր մոտ հարեւանները ՆԱՏՕ-ի անդամ են, ՆԱՏՕ-ն այլեւս բացահայտ Հարավային Կովկասում է: Այնպես որ, կարող ենք ասել, նախագահ Պուտինն ուներ ՆԱՏՕ չգնալու առիթը: Իսկ Հայաստանի նախագահի ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին չմասնակցելը, եթե դա ինչ-որ կերպ պայմանավորված էր նաեւ ՌԴ նախագահի չգնալով, հերթական անգամ վկայում է, որ մենք չունենք սեփական արտաքին քաղաքականություն: Սակայն, իմ կարծիքով, Ռոբերտ Քոչարյանը ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին չգնաց, որովհետեւ մենք ուղղակի չունենք հստակ դիրքորոշում՝ ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հետագա համագործակցության առումով:

- Այս ֆոնին կարո՞ղ ենք պնդել, որ Հայաստանը շարունակում է վարել  կոմպլեմենտար արտաքին քաղաքականություն:

- Իմ կարծիքով, նախագահի ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին չմասնակցելով, մենք կարող ենք հստակ արձանագրել, որ վերջին տարիների հռչակած կոմպլեմենտար քաղաքականությունն ավարտվեց: Մեր արտաքին քաղաքականությունն ուղիղ գծով միտված է դեպի հյուսիս:

- Պարոն Հովհաննիսյան, անդրադառնանք ԵԽԽՎ-ում Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթին: Շատերի գնահատմամբ՝ դա տիպիկ դաշնակցականի ելույթ էր: Ոմանք էլ Քոչարյանի ելույթը գնահատեցին որպես դաշտային հրամանատարի ելույթ: Դուք, որպես ԵԽԽՎ-ում երկար տարիներ աշխատած պատգամավոր, ինչպե՞ս եք գնահատում Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթը:

- Ըստ իս, հանրապետության նախագահի ելույթն ուղղակի իրավիճակային ելույթ էր, որտեղ չկար կոնցեպտ ո՛չ երկրի ապագայի, ո՛չ վաղվա մեր տեղի ու դերի մասին: Իսկ Ղարաբաղի եւ Թուրքիայի հարցում նախագահի  հարցադրումները, որոնք խիստ ոգեւորել են հանրությանը՝ դա եւս հասկանալի է. հասարակությունը հպարտանում է, որ այդ բարձր ամբիոնից նախագահը կարող է նման կտրուկ բաներ ասել: Սակայն ասելը շատ ավելի հեշտ է, քան՝ անելը: Այնպես որ, այդ ասելու բեռը հասարակությունն է կրում, եւ եթե հասարակությունը պատրաստ է շարունակել այդ բեռը կրել՝ թող շարունակի ոգեւորվել այդ ելույթով: Եթե ժողովուրդն ընդունել է այդ ելույթը եւ համարում է, որ Ղարաբաղի խնդրի լուծումն այդ խնդիրը չլուծելն է՝ դա նույնպես դիրքորոշում է:

- Պարոն Հովհաննիսյան, Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթից հետո ԵԽ նորընտիր գլխավոր քարտուղար Թերի Դեւիսն անմիջապես շեշտեց ՄԱԿ-ի 1993-ի բանաձեւը, որով ԼՂ-ն ճանաչվում է Ադրբեջանի մաս: Եվրախորհրդի գլխավոր քարտուղարի նման հապճեպ արձագանքը կարո՞ղ ենք համարել եվրոպական հանրության պատասխանը Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթի՝ Ղարաբաղին առնչվող հատվածին:  

- Թերի Դեւիսն անգամ դիվանագիտական պաուզա չտվեց եւ իր հայտարարությամբ բավականին կտրուկ հակադարձեց Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթին: Դա պետք է ընդունել որպես միջազգային հանրության առաջին արձագանքը՝ տրված Քոչարյանի ելույթի Ղարաբաղին առնչվող հատվածին: Եւ ընդհանրապես, եթե հակիրճ բնորոշելու լինենք Ռոբերտ Քոչարյանի ելույթը, ապա այդ ելույթն արտաքին քաղաքական դաշտում Հայաստանին գործնականում զրկեց մանեւրելու բոլոր հնարավորություններից:

Նաիրա Զոհրաբյան