Աշխարհի ամենաարդար դատարանը. թռուցիկ բաժանելը հանցանք չէ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի սեպտեմբերի 24-ի համարում

Ապրիլի 9-ի հանրահավաքի նախօրեին թռուցիկներ բաժանելու համար կալանավորված, ապա 301 հոդվածով (սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելուն ուղղված կոչեր) 1 տարի ազատազրկման դատապարտված Արտակ Գաբրիելյանը պատրաստվում է դիմել Եվրոդատարան: Նա 56 օր է անցկացրել «Երեւան-Կենտրոն» մեկուսարանում, ապա՝ առաջին ատյանի դատավճռով դատապարտվել պայմանական ազատազրկման եւ հունիսի 2-ին ազատ արձակվել դատարանի դահլիճից: Նման շուտափույթ ազատման պատճառը Եվրախորհրդի հայտնի բանաձեւն էր, որը պարտադրում էր անհապաղ ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին: Պետք չէ իրավունքի մեծ մասնագետ լինել՝ հասկանալու համար, որ տվյալ պարագայում մարդը հետապնդվել է հանրահավաքներ անցկացնելու, տեղեկություն տարածելու, կարծիք հայտնելու եւ սահմանադրական մյուս իրավունքներից օգտվելու համար:

Դատական երեք ատյաններում իրականացված դատաքննության ընթացքում փաստորեն հաստատվեց ոչ թե Գաբրիելյանի մեղքը, այլ քաղաքական հետապնդման փաստը: Վերաքննիչ դատարանը (նախագահող՝ Ս.Ավետիսյան) անգամ իր դատավճռում է ֆիքսել այդ հանգամանքը՝ գրելով. «Նկատելով, որ Ա.Գաբրիելյանը թռուցիկներ է բաժանում, ոստիկանության աշխատակիցներ, սույն գործով վկաներ Գ.Ասրյանը եւ Գ.Դալլաքյանը մոտեցել են եւ նրան բերման ենթարկել ոստիկանության բաժին, որտեղ ամբաստանյալի մոտից առգրավվել են թվով 20 հատ թռուցիկներ»: Այսինքն, թռուցիկներ բաժանելը դիտվել է որպես հանցանք: Ինքը՝ ամբաստանյալն էլ, թեեւ բարձրագույն իրավաբանական կրթություն ունի, սակայն ձերբակալման պահից ի վեր մտածել է, որ ինքը թռուցիկներ բաժանելով օրենք է խախտել, ուստի իրեն «մասամբ մեղավոր է ճանաչել»:

Հետո՝ արդեն դատարանում իմացել է, որ թռուցիկներ բաժանելը հանցանք չէ. դա նախատեսված չէ ոչ քրեական, ոչ վարչական օրենսգրքով: Դատավարությունից ամիսներ անց Ա. Գաբրիելյանը պատմում է, որ օրեր շարունակ քննիչից խնդրել է նոր քրեական օրենսգիրքը, որ կարդա ու հասկանա, թե 301 հոդվածի դիսպոզիցիան ինչպիսին է: Սակայն ոչ քննիչը, ոչ նրա պաշտպան, պետպատվերով ներգրավված Հրաչ Իսաջանյանը (որն անցյալում աշխատել է դատախազությունում) այդպես էլ օրենսգիրքը չեն տվել: Ավելին, պաշտպանը մի միջնորդություն է գրել գլխավոր դատախազին՝ խափանման միջոցը փոխելու խնդրանքով, որտեղ նշել է, որ իր պաշտպանյալն «իրեն մեղավոր է ճանաչել եւ զղջացել է կատարվածի համար»: Այս միջնորդության մասին ամբաստանյալը տեղեկացել է դատարանում, խիստ վրդովվել է եւ բացարկ հայտնել պաշտպանին:

«Նա հրավիրվել էր ոչ թե իմ, այլ քննիչի, դատախազի շահերը պաշտպանելու համար եւ մեծ վնաս է հասցրել իմ անմեղությունը ապացուցելու գործին»,- ասում է Գաբրիելյանը: 66-ամյա դատապարտյալը 1961 թվականից Կոմկուսի անդամ է եւ այս բոլոր տարիներին շարունակել է անդամակցել ՀԿԿ-ին, 2003-ի ընտրությունների ժամանակ ակտիվորեն աջակցել է ընդդիմության հակաքոչարյանական պայքարին: Նրա հայրենի գյուղում Դեմիրճյանի ձայները գերազանցել են Քոչարյանի ձայներին: Գաբրիելյանը նաեւ 30 տարի աշխատել է ներքին գործերի համակարգում, պահեստի փոխգնդապետ է, 79-85 թթ. եղել է Վանաձորի քննչական մեկուսարանի պետը, 99-ին թոշակի է անցել, իսկ վերջին տարիներին եղել է Լոռու մարզի Ձորագյուղի գյուղապետի տեղակալը: Կալանքը, որպես այդպիսին, նրա համար սարսափելի չի եղել, սակայն անչափ վիրավորված է իր նկատմամբ նման վերաբերմունքից:

Չէ որ ինքը ողջ կյանքում աշխատել է, ծառայել իր երկրին, ոչ մի սխալ քայլ չի արել, որդու հետ միասին կամավոր կռվել է Ֆիզուլիում: Նրա կարծիքով՝ դատարանը, դատախազությունը պետք է այդ ամենը հաշվի առնեին եւ ոչ թե սարքովի վկաների կեղծ ցուցմունքներով իրեն այդպիսի անհեթեթ մեղադրանք առաջադրեին: Եթե անգամ հավատանք սարքովի վկաներին եւ ընդունենք, որ նա «սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոխելուն ուղղված կոչեր» է արել, ապա այն, ինչ շարադրված է դատավճիռներում՝ դժվար է այդպես որակել: Վճռաբեկն, օրինակ, հղում անելով վկաներին՝ գրել է. «Ամբաստանյալը մոտեցավ, թռուցիկը դրեց սեղանին, ասաց՝ մասնակցենք հանրահավաքին, որ իշխանությունը շուռ տանք»: Կամ. «Ասում էր՝ անպայման կգաք, ջարդելու ենք, հաղթելու ենք»:

Նկատենք միայն, որ սահմանադրական կարգը դատարանը, փաստորեն, նույնացրել է իշխանության հետ: 56-օրյա կալանքը Արտակ Գաբրիելյանին չի ընկճել: Նա հանգիստ վերլուծում է կատարվածը՝ իրենով ուզում էին դաս տալ, վախեցնել հասարակությանը: Նա որոշել է մինչեւ վերջ պայքարել եւ հասնել արդարացման: Բացի իրավական պայքարից՝ Գաբրիելյանը նաեւ իր գյուղի մասին է հոգ տանում: Իր կալանվելուց հետո Լոռու մարզպետի հրահանգով գյուղապետը նրան ազատել է տեղակալի պաշտոնից, բայց ինքը շարունակում է զբաղվել գյուղի հոգսերով: Նա վրդովված է՝ անտառը անխղճաբար հատում են, գյուղացին կարկուտից մոտ 5 միլիոն դրամի վնաս է կրել եւ ոչ մի օգնություն չի ստանում: Ա.Գաբրիելյանը դիմում է գրել մարզպետին՝ պահանջելով միջոցներ ձեռնարկել անօրինական անտառահատումը դադարեցնելու համար, քանի որ սկսել են հատել ոչ միայն բոխու, լորու, կաղնու ծառերը, այլեւ երկարամյա եղեւնիները: Եթե մարզպետից պատասխան չստացվի՝ դիմելու է գլխավոր դատախազին, վարչապետին: Մի խոսքով՝ պայքարը շարունակվում է:

Արմինե Օհանյան