Պատերազմն անխուսափելի՞ է

Պատերազմի անխուսափելիության գաղափարը արագորեն տարածվում է ադրբեջանական հասարակությունում: «Ղարաբաղի ուժային վերադարձի» մասին են խոսում ադրբեջանցի արդեն նաև հասարակական գործիչները: Մասնավորապես «անկախ լրագրող» Անար Հասանովը իր վրդովմունքն է հայտնել խաղաղ կարգավորման գործընթացի անարդյունավետությամբ: Հիշեցնենք, որ այս լրագրողը «անկախ» դարձավ, երբ 2017 թ. հունվարի 17-ին ՌԴ ԱԳՆ մամուլի ասուլիսի ընթացքում հարցրեց Սերգեյ Լավրովին՝ արդյո՞ք ինչ դիրք կզբաղեցի Մոսկվան, եթե Ադրբեջանը որոշի հակաահաբեկչական գործողություններ կատարել իր «օկուպացված» տարածքներում. կփակի՞ աչքերը, թե՞ կխառնվի Ադրբեջանի ներքին գործերին, ինչին ի պատասխան Լավրովը հայտարարեց, որ Ղարաբաղում իրավիճակն ու ռազմական գործողություններն Ադրբեջանի ներքին գործը չեն: Դրանից հետո Հասանովին հեռացրեցին ադրբեջանական LiderTV-ից:  Հասանովի կարծիքով այսօր էլ խնդրի լուծման միակ ճանապարհը ուժայինն է: Այսօր ադրբեջանական էլեկտրոնային ԶԼՄ-ներից մեկու, հրապարակված հոդվածում նա կոչ է անում համախմբվել և սեփական երկրի ղեկավարությունից պահանջել վերադարձնել Ղարաբաղը:

Այս հայտարարությունը կարելի էր դասել պոպուլիստականների շարքին, և ուշադրություն չդարձնել դրա վրա: Սակայն Ադրբեջանի ներքաղաքական իրավիճակի լրջության մասին են խոսում նաև Թալիշստանի ազգային հեռուստատեսության վերջին հաղորդումները, որոնցում կտրուկ աճել են անկախության մասին մտքերն ու կոչերը: Դրանցից մեկում խոսվում է հայերի հետ մոտալուտ պատերազմի ընթացքում թալիշների դերի մասին: Ըստ Թալիշական ազգային շարժման, որին պատկանում է հեռուստատեսությունը, ավելի հարմար պահ ազատագրական պայքար սկսելու համար չի լինի: Իսկ այն, որ պատերազմ լինելու է, նրանք չեն կասկածում. Ալիևն այլ ելք չունի: Պետք է ինչ-որ ձևով արդարացնել զենքի վրա ծախսված միլիարդները օրեցօր վատթարացող պայմաններում ապրող բնակչության առջև: Գալիք պատերազմը, ըստ ԹԱՇ-ի, Ադրբեջանի բնակչության շրջանում թափ հավաքող բողոքի ալիքի սանձման նպատակ է հետապնդելու:

Թալիշների մտքերը ևս հնարավոր է համարել ցանկությունն իրականության տեղ ներկայացնելու փորձ: Ի վերջո, այնպիսի զգացմունքային զգացմունքային գործում, ինչպես ազատագրական պայքարն է,  քարոզչությունն ու օբյեկտիվությունը հաճախ չեն համընկնում: Եւ այնուամենայնիվ, շատ փորձագետներ նույնպես տարբեր պատճառներով, անհնար են համարում խնդրի խաղաղ կարգավորումը: ԱՄՆ հետախուզության «Համաշխարհային սպառնալիքների գնահատման» 2018 թվականի զեկույցում նշվում է, որ 2018 թ. Արցախի շուրջ լարվածությունը կարող է վերաճել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև լայնածավալ ռազմական գործողությունների: Պատճառների թվում նշվում էր երկու երկրներում ներքին ճնշումների ուժգնացումը: Իսկ այդ ճնշումներն առավել ուժգնանում են ներքաղաքական կարևոր իրադարձությունների ընթացքում, ինչպիսիք են նախագահի ընտրություններն Ադրբեջանում և վարչապետի նշանակումը Հայաստանում:  

Վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինի կարծիքով Ադրբեջանը միակ ելքը ռազմական գործողություններ սկսելն է, քանի որ «տարածքային ամբողջականությունը» վերականգնելու խաղաղ ճանապարհ չկա: Նրա կարծիքով, չի բացառվում, որ ԱՄՆ-ը կանխատեսելով պատերազմ, իրականում ուզում է նպաստել դրա սկսվելուն: Ըստ փորձագետի, թեև Հայաստանն ու Ադրբեջանը հետաքրքրություն չեն առաջացնում ԱՄՆ-ի մոտ, դա հարված կլինի Ռուսաստանին: Ուստի նա չի բացառում, որ ԱՄՆ-ը կփորձի պատերազմի սադրել Ադրբեջանի միջոցով:

The Hill ինտերնետ պարբերականում ԱՄՆ արտաքին քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Սթիվեն Բլանքը հնարավոր պատերազմի մեղքը բարդում է Ռուսաստանի վրա: Ըստ Բլանքի պատերազմը ձեռնտու է Ռուսաստանին, որը, օգտագործելով ղարաբաղյան հիմնախնդիրը, լուրջ ճնշում է գործադրում Հայաստանի վրա: Նրա կարծիքով ԱՄՆ-ը պետք է աջակցի կողմերին բարդ փոխզիջումների գնալու հարցում և ապահովի Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղությունը:

Պատերազմից խուսափելու, կամ ավելի ճիշտ այն անորոշ ժամանակով հետաձգելու համար, մեր դիվանագետները պետք է ծավալուն աշխատանք կատարեն: ԱՄՆ և Ռուսաստանի հարաբերությունների լարման ֆոնին խուսավարման հնարավորությունները կտրուկ նվազում են: Նման բարդ իրավիճակից հաղթող դուրս գալու համար անհրաժեշտ է հասկացնել հետաքրքրված կողմերին, առաջին հերթին գերտերություններին, որ անելանելի վիճակում մենք պատրաստվում ենք խաղալ սեփական խաղը, այսինքն կարող ենք այս տարածաշրջանում խառնել նաև իրենց խաղաքարտերը:

Հոդվածը տպագրվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի փետրվարի 2-ի համարում: