ՀՀ քրեական օրենսգրքում կան հրաշալի հոդվածներ՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար

ՀՀ իրավապահ մարմինները թույլ չեն տալիս հայ հանրությանը ձանձրանալ: Իրար հետեւից բերման են ենթարկվում հանրության հայտնի, որոշ դեպքերում նաեւ ոչ այնքան հայտնի անձանց: Նրանցից որոշները հետագայում ազատ են արձակվում, որոշները ձերբակալվում են, որոշներն էլ արդեն կալանավորվել են:

Այս գործողությունների տեմպը այնքան բարձր է, որ հիմնավոր մտավախություններ կան, թե իրավապահների գործողությունները կարող են մերթընդմերթ անցնել օրենքի սահմանները եւ շոշափել մարդու իրավունքների խնդիրը: Թերեւս, դրանով էր պայմանավորված իրավապահ մարմինների ղեկավարների հետ խորհրդակցության ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետեւյալ հայտարարությունը. «...Այս գործընթացի համատեքստում պետք է շատ խստորեն հետեւել օրինականությանը, մարդու իրավունքների պաշտպանությանը, մարդու իրավունքները հարգելուն, որպեսզի իրավապահ մարմինների գործողությունների հետ կապված որեւէ այլ մեկնաբանություն չլինի»:

Իրավապահների գործությունները, անշուշտ, ակտիվ են ընթանում: Միաժամանակ ակնհայտ է, որ այս պահին իրականացվող գործողությունների արդյունքում դեռ բացահայտվում են, պատկերավոր ասած, «մակերեսին» ընկած գործեր: Տասնամյակներ շարունակ Հայաստանում կատարված հանցագործությունները շատ ավելի մեծ ծավալներ ունեն, քան ասենք Վաչագան Ղազարյանի մոտ հայտնաբերված երկու-երեք միլիոն դոլարը, կամ Մանվել Գրիգորյանի թաքցրած հազարավոր «տուշոնկաները»:

Պետք է սպասել, որ շատ ավելի աղմկահարույց բացահայտումները լինելու են հետագայում: Այդ բացահայտումների ժամանակ դժվար թե կադրերում երեւան դիմակավոր ԱԱԾ-ականներ կամ ոստիկանության հատուկ ստորաբաժանումների աշխատակիցները: Այդ բացահայտումների ամբողջ բեռը տանելու են իրավապահների, այսպես ասած, գրասենյակային աշխատակիցները: Թալանված հարյուր միլիոնավոր, նույնիսկ միլիարդավոր դոլարների հասնող գումարները «չքացել են» բավականին բարդ սխեմաներով, դրանց հիմնական մասը դուրս է բերվել Հայաստանից, վերածվել թանկարժեք անշարժ գույքի Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում եւ այլուր, կամ նստել է օֆշորային հաշիվներին, վերածվել ինչ-որ բիզնես ծրագրերի Աֆրիկայում ադամանդների արդյունահանումից սկսած մինչեւ էներգակիրների առուվաճառք արաբական երկրներում, Ռուսաստանում եւ այլուր:

Այս ամենը բացահայտնելը այնքան էլ հեշտ չի լինելու, բայց այդ գումարների մի զգալի մասը, նույնիսկ մեծ մասը հնարավոր է տարիների ընթացքում վերադարձնել ՀՀ պետ- բյուջե: Դա պետք է լինի իրավապահների գործունեության հաջորդ փուլի հիմնական գործառույթներից մեկը: Դրա համար պետք է հավաքվի պրոֆեսիոնալների կուռ թիմ՝ բաղկացած ԱԱԾ-ի, ոստիկանության, ՊԵԿ աշխատակիցներից, հրավիրված հատուկ մասնագետներից եւ այլն: Դա հսկայական ջանքեր, ռեսուրսներ ու շատ ժամանակ է պահանջելու:  

Բայց մինչ այդ դեռ լինելու են «մասկի շոուներ», եւ դրանք հիմնականում արդարացված են: Որքան էլ տարօրինակ հնչի, բայց ՀՀ գործող օրենսդրությունը կարելի է ասել ամբողջությամբ բավարարում է կոռուպցիայի դեմ պայքարի այս նախնական փուլում տպավորիչ հաջողություններ գրանցելու համար: ՀՀ քրեական օրենսգրքում առկա են հստակ ձեւակերպումներով առնվազն 4 հոդվածներ, որոնք կարող են դառնալ իրավապահների «ուղեցույց»: Խոսքը, օրինակ, 310.1 հոդվածի մասին է «Ապօրինի հարստանալը»: Արդեն նշել ենք, որ այս հոդվածը գործողության մեջ է դրվել մեկուկես տարի առաջ, բայց մինչեւ Սերժ Սարգսյանի թիկնապահ Վաչագան Ղազարյանի ձերբակալությունը ոչ մի անգամ չէր օգտագործվել: Այդ հոդվածի տրամաբանությունն այն է, որ եթե պաշտոնատար անձի սեփականությունը 5 մլն դրամով ավելի է, քան նա կարող էր կուտակել իր օրինական եկամուտներով, ապա դա կոչվում է ապօրինի հարստացում, եւ տվյալ անձը ենթակա է քրեական հետապնդման: Հիմա մտքի մեջ թվարկեք բոլոր այն բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, որոնք պաշտոնապես հայտնի չեն որպես բիզնեսմեններ, սակայն ունեն ահռելի սեփականություն: Քրեական օրենսգրքի 310.1 հոդվածը հենց նրանց համար է:

Իսկ գուցե տվյալ անձինք բիզնեսով չեն զբաղվել, սակայն ունեցել են փայեր այս կամ այն ընկերությունում եւ դրանով են կուտակել սեփականությունը: Այդ դեպքում նրանք իրենց կուտակած սեփականությանը համարժեք ժամանակին հարկեր պետք է վճարած լինեն, ինչը դժվար թե արած լինեն: Իսկ դա 205 հոդվածն է՝ «հարկերից խուսափելը»:

Իսկ ինչ է սպասվում նրանց, ովքեր իրենց սեփականությունը գրանցել են իրենց հարազատների անունով: Այստեղ վրա է հասնում քրեական օրենսգրքի 190 հոդվածը՝ «Հանցավոր ճանապարհով ստացված գույքն օրինականացնելը (փողերի լվացումը)»:  Ձեւակերպումն այսպիսին է՝ «Հանցավոր ճանապարհով ստացված գույքի փոխարկումը (կոնվերտացումը) կամ փոխանցումը (եթե հայտնի է, որ այդ գույքն ստացվել է հանցավոր գործունեության արդյունքում), որը նպատակ է ունեցել թաքցնել կամ խեղաթյուրել այդ գույքի հանցավոր ծագումը կամ օժանդակել որեւէ անձի, որպեսզի նա խուսափի իր կատարած հանցանքի համար պատասխանատվությունից, կամ գույքի իրական բնույթը, ծագման աղբյուրը, գտնվելու վայրը, տնօրինման եղանակը, տեղաշարժը, իրավունքները կամ պատկանելությունը թաքցնելը կամ խեղաթյուրելը (եթե հայտնի է, որ այդ գույքն ստացվել է հանցավոր գործունեության արդյունքում) կամ գույք ձեռք բերելը կամ տիրապետելը կամ օգտագործելը կամ տնօրինելը (եթե այդ գույքի ստացման պահին հայտնի էր, որ այն ստացվել է հանցավոր գործունեության արդյունքում)`պատժվում է ազատազրկմամբ....»: Եթե այդ գույքը կամ գումարը գերազանցում է 10 միլիոն դրամը, ապա անձը կարող է դատապարտվել մինչեւ 12 տարվա ազատազրկման: Ակնհայտ է, չէ, որ 10 միլիոն դրամը մեր «հայտնի դեմքերի համար» ընդամենը օրվա ծախսելու գումար է եղել:

Իսկ այս բացահայտումները անելուց հետո, ըստ ՔՕ-ի 103.1 հոդվածով «Հանցագործության կատարման արդյունքում ուղղակի կամ անուղղակի առաջացած կամ ստացված ցանկացած գույքը ... ենթակա է բռնագանձման՝ հօգուտ պետության...»:

Վերը նշվածը խնդրի ընդամենը պարզ ներկայացումն է եւ կարող է արժանանալ իրավաբանների քննադատությանը: Բայց սա մեր օրենսդրության տրամաբանությունն է: Իսկ հոդվածների ճիշտ, տեղին ու անվերապահ կիրառումը կախված է մեր իրավապահների պրոֆեսիոնալիզմից: