Նոր թակարդ. փրկօղակ Սերժ Սարգսյանի համա՞ր

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հուլիսի 6-ի համարում

Քաղաքագետ եւ պատգամավոր Հմայակ Հովհաննիսյանը զարմացած է այն հրճվանքի վրա, որով խորհրդարանական ընդդիմությունը սկսել է ծափ տալ Վենետիկից վերադարձած  սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթին ու որոշել է դառնալ այդ նախագծի կնքահայրը: Ըստ պատգամավորի, եթե Սահմանադրության այս տարբերակն ընդունվի, դա կնշանակի, որ մենք խոշոր քայլ ենք անում դեպի պառլամենտական պետություն, որովհետեւ այդ բարեփոխումներով զգալիորեն մեծանում է խորհրդարանի դերը: Իսկ դա իր հերթին նշանակում է, որ իշխանության բուրգում դոմինանտ դերը պատկանելու է խորհրդարանին ու մասնավորապես՝ ԱԺ մեծամասնությանն իր նշանակած վարչապետով:

Եւ ի՞նչ է լինելու այդ դեպքում. «Իշխանությունները հրաշալի հասկանում են, որ շատ ավելի հեշտ է վարչական ռեսուրսի օգտագործման միջոցով կանխորոշել խորհրդարանական, քան նախագահական ընտրությունների արդյունքները, եւ գնալու են այդ ճանապարհով: Արդեն իսկ հստակ տեղեկություններ կան, որ բազմաթիվ խոշոր օլիգարխներ ստեղծում են կուսակցություններ, եւ նրանք, միանգամայն օրինական հիմունքներով օգտագործելով վարչական ռեսուրսը, գալու են խորհրդարան ու կազմելու են ԱԺ մեծամասնություն՝ նշանակելով օլիգարխիկ մեծամասնության վարչապետին, որը նոր Սահմանադրությամբ դառնում է իշխանության իրական կրողը եւ անխոցելի է լինելու նախագահի համար:

Իսկ նախագահը տվյալ պարագայում վերածվելու է ոչ թե անգլիական թագուհու, այլ անգլիական թագուհու խեղկատակի: Այս դեպքում արդեն բոլորովին էական չէ, թե ո՞վ կլինի նախագահը, քանզի վերջինս իրական որեւէ իշխանություն չի ունենալու: Երկրի իրական ղեկավարը լինելու է միանգամայն օրինական ճանապարհով խորհրդարանական մեծամասնություն ստեղծած օլիգարխիայի վարչապետը: Այս պարագայում ԱԺ մեծամասնության եւ վարչապետի համար շատ ավելի շահեկան կլինի, որ նախագահ դառնա խամաճիկի հատկանիշներով օժտված մի գործիչ, ասենք, Արթուր Բաղդասարյանը, որն իր վրա կվերցնի թե՛ Ղարաբաղի հարցի եւ թե՛ մնացած սեւ գործերի պատասխանատվությունը:

Այնպես որ, ես կարծում եմ, որ եթե այս Սահմանադրությունն անցնի, ապա դա իսկական փրկօղակ է լինելու Սերժ Սարգսյանի համար, քանզի, ըստ ամենայնի, նա էլ լինելու է  օլիգարխիկ խորհրդարանական մեծամասնության վարչապետի հիմնական թեկնածուն: Ի տարբերություն ընդդիմության, իշխանությունը շատ ավելի իրատես է եւ հասկանում է, որ նախագահական ուղղակի ընտրության միջոցով շատ բարդ է լինելու Սերժ Սարգսյանին նախագահ դարձնելը, հատկապես, որ առաջարկվող Սահմանադրությամբ իշխանության հիմնական կրողը դառնում է վարչապետն, ու պայքարը գնալու է հենց այդ աթոռի եւ ԱԺ մեծամասնության համար»,- ասում է Հմայակ Հովհաննիսյանը:  Այդուհանդերձ, եթե իշխանություններն այդքան խելոք են, ինչո՞ւ նրանք միայն համառ դիմադրությունից հետո  համաձայնեցին ընդունել սահմանադրական այս փոփոխությունները:

Պատգամավոր Հովհաննիսյանը, լավ ճանաչելով Ռոբերտ Քոչարյանի եւ  Սերժ  Սարգսյանի մարտավարական ունակությունները, այս հարցի պատասխանը եւս ունի. «Իշխանությունները, կարելի է ասել, ընդդիմությանն ու միջազգային հանրությանը «կուտ» են տվել. սկզբից ասում են «ո՛չ», որպեսզի հետո իրենց «այո»-ն թանկ վաճառեն եվրոպական կառույցներին, իսկ ընդդիմության մոտ էլ պատրանք ստեղծեն, թե ընդունել են իրենց առաջարկներն, ու քաղաքական կոմպրոմիսը կայացել է: Քոչարյանը շատ հմուտ քաղաքական մարտավար է. սկզբում նա կրակը հրավիրում է իր վրա, փորձում է այդ կրակը թեժացնել ու ընդդիմությանն ապակողմնորոշել, հետո գնում է ընդառաջ՝ աշխարհին ցույց տալով, որ ինքը բավականին տոլեռանտ, հանդուրժող ղեկավար է:

Ուստի, եթե Սահմանադրության այս տարբերակն անցնի, ապա իշխանությունը կրելու է 100 տոկոսանոց հաղթանակ»,- եզրակացնում է պատգամավորը: Այնուամենայնիվ, ըստ Հմայակ Հովհաննիսյանի, ընդդիմությունը դեռ մեկ շանս ունի սեփական գերեզմանափորը չդառնալու համար: Պատգամավորն ընդդիմադիր լիդերներին կոչ է անում անհապաղ հանդես գալ հայտարարությամբ եւ պահանջել, որպեսզի Սահմանադրության նախագծի մեջ ուղղակի ամրագրվի, որ Երեւանի քաղաքապետի ընտրությունները տեղի են ունենալու համընդհանուր ընտրությամբ եւ ոչ թե այդ դրույթը թողնվելու է օրենքի կարգավորմանը.

«Եթե ընդդիմությունը չկարողանա պարտադրել, որ Սահմանադրության մեջ ամրագրվի քաղաքապետի ուղղակի ընտրություն, ապա իշխանությունն արդեն իսկ կարող է տոնել սեփական վերարտադրության հաղթանակը: Առաջարկվող Սահմանադրությամբ միայն ընտրված քաղաքապետը կարող է դառնալ օլիգարխիկ խորհրդարանական համակարգի իրական հակակշիռը, որովհետեւ Երեւանի քաղաքապետի ընտրությունները վարչական ռեսուրսի միջոցով կանխորոշել հնարավոր չի լինելու. Երեւանում վարչական ռեսուրսը չի աշխատելու այնպես, ինչպես դա աշխատելու է խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ:

Ուստի, ընդդիմությունը շատ քիչ ժամանակ ունի հորթային էյֆորիայից դուրս գալու եւ հայտարարելու, որ իրենք Սահմանադրությանը կողմ կքվեարկեն միայն մի պայմանով՝ եթե Սահմանադրությամբ ամրագրվի, որ Երեւանի քաղաքապետն ընտրվում է ուղղակի ընտրությամբ:  Այլապես, մենք ունենալու ենք ավելի խորացված օլիգարխիկ պետություն՝ Քոչարյանի իրավահաջորդ վարչապետի գլխավորությամբ, եւ խամաճիկ նախագահով,»-  զգուշացնում է իշխանության ռազմավարությունը բացահայտած Հմայակ Հովհաննիսյանը:

Նաիրա Զոհրաբյան