Թմրամիջոցների որ տեսակներն են հիմնականում օգտագործում Հայաստանում. ինչ միջոցով են դրանք ձեռք բերում

Հայաստանում 2023 թվականին արձանագրվել է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության 5066 դեպք, իսկ 2024 թվականի առաջիկա երեք ամիսների ցուցանիշները դեռևս ամփոփված չեն:

«Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում տվյալները ներկայացնում է ՀՀ ՆԳՆ քրեական ոստիկանության թմրամիջոցների անօրինական շրջանառության դեմ պայքարի վարչության պետ Տիգրան Սահակյանը։

Պաշտոնական մակարդակով անգամ վերջին տարիներին շատ է խոսվում հանրապետությունում թմրամիջոցների տարածվածության հետ կապված խնդրի մասին, դրա դեմ պայքարին ակտիվ ներգրավված է հատկապես ՆԳՆ ոստիկանությունը՝ 2023 և 2024 թվականները հայտարարելով որպես թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարի տարիներ։

Թմրամիջոցների տարածվածության աճին հատկապես նպաստել է այն հանգամանքը, որ այժմ դրանք շատ ավելի դյուրին և արագ են ձեռք բերվում սոցիալական ցանցերի միջոցով, հատկապես՝ «Տելեգրամ» ալիքներով, որն իրավապահ համակարգի համար դժվար վերահսկելի ցանց է:

Հարթակը նպաստել է, որ գործընթացում ներգրավվեն նաև անչափահասները։

Ամիսներ առաջ ընդդիմադիր պատգամավորներից մեկը նույնպես ահազանգել էր՝ անչափահասների կեսը հոգեմետ դեղերի ազդեցության տակ է շրջում Երևանում, նստում տաքսի։ 

Միևնույն ժամանակ ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանությունն առանձին վիճակագրություն ու տվյալներ չունի, թե քանի տոկոս է կազմում անչափահասների ներգրավվածությունը թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության գործընթացում։

ՀՀ ՆԳՆ քրեական ոստիկանության թմրամիջոցների անօրինական շրջանառության դեմ պայքարի վարչության պետ Տիգրան Սահակյանն ասում է. «Անչափահասների շրջանում քրեական պատասխանատվության է ենթարկվել 10 անչափահաս, որից 6-ը թմրամիջոցը յուրացրել է, 4-ը՝ պահել։ Շատ խոսակցություններ կան, որ դպրոցներում էլ են թաքցնում, սակայն չենք հայտնաբերել»։

Թմրամիջոցները մեր երկիր, ըստ Սահակյանի, մեծ մասամբ մուտք են գործում Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից, ԱՄՆ-ից, Եվրոպայից, ՌԴ-ից։ 

2023 թվականին «Տելեգրամ» հարթակում բացահայտվել է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության 489 դեպք, որից՝ 128-ը իրացնելու, մնացածը՝ ձեռք բերման: Փակվել է մոտ 150 ալիք:

Ըստ զրուցակցի՝ այս հարթակում թմրամիջոց վաճառողների մեծ մասը գտնվում է արտերկրում, դա է պատճառը, որ երբեմն բացահայտումը դժվար կամ անհնարին է դառնում. «Հիմնականում ստացվում է, որ վաճառողներին ենք բացահայտում։ Կան դեպքեր, որ հաջողվում է հենց հիմնական դերակատարներին գտնել, դեպքեր են լինում, որ այդպես էլ չենք գտնում։ Նման գործընթացներում թե՛ երիտասարդներն են ընդգրկված, թե՛ միջին տարիքի անձինք, մեծահասակներ, դեռահասներ չեն հանդիպում»։

Ըստ նրա՝ այնուամենայնիվ, ոստիկանության համապատասխան բաժնի մասնագետները ուսուցողական աշխատանքներ են իրականացնում նաև դպրոցներում։ Վերջինս ասում է՝ այդ աշխատանքներն իրականացվում են դպրոցի ղեկավարության, ծնողների շրջանում, որպեսզի կարողանան ճիշտ հասկանալ դեռահասի վարքային փոփոխությունը, պահվածքը։

ՀՀ առողջապահության նախարարության Կախվածությունների բուժման ազգային կենտրոնում, ըստ տնօրեն Սուրեն Նազինյանի, թմրամիջոցների կախվածության դեմ բուժում ստացող 7 դեռահաս կա։

Վերջինս ընդգծում է՝ երիտասարների՝ թմրամիջոցների չարաշահման աճին նպաստել է նաև մեր տարածաշրջանի համար նոր՝ «ոչ ավանդական» թմրամիջոցների տարածումը: Խոսքն առաջնահերթ վերաբերում է սինթետիկ ծագման հոգեխթանիչներին: Ըստ նրա՝ եթե մեր երկրում ավանդաբար տարածված էին երկու խմբի՝ կաննաբինոիդային (ամենահայտնի ներկայացուցիչն է մարիխուանան) և օփիոիդային (ամենահայտնի ներկայացուցիչն է հերոինը) խմբերի թմրամիջոցներ, ապա ներկայումս մեծ տարածում են գտել նաև սինթետիկ հոգեխթանիչները, մասնավորապես՝ մեթամֆետամինը և հոգեխթանիչ ազդեցությամբ այլ խիստ վտանգավոր թմրամիջոցներ, որոնք առավելապես պահանջարկ ունեն գիշերային ակտիվ ժամանցի սիրահար երիտասարդների շրջանում։

Այս համատեքստում Նազինյանը պարզաբանում է, որ հայաստանյան հասարակության մենթալիտետի պատճառով շատ հաճախ որոշ դեպքեր չեն բացահայտվում, այսինքն՝ ծնողները չեն ցանկանում, որ շրջապատում տեղեկանան, որ իրենց երեխան թմրամիջոցներ գործածող է:

«Դա բոլոր հասարակություններին է բնորոշ։ Ոչ միայն անչափահասների շրջանում են նման դեպքեր գրանցվում, նաև՝ չափահասների, քանի որ մեզ մոտ 18 տարեկանից հետո էլ շարունակում են ծնողների հետ ապրել։ Ծնողը, հարազատը, նույնիսկ եթե գիտակցում է, որ իր բարեկամն ունի կախվածություն թմրամիջոցից կամ ալկոհոլից, փորձում է թաքցնել դա, չի բացահայտում, դժվարությամբ են ընդունում, որ բուժման կարիք կա։ Բայց պետք է նշել, որ այս առումով դրական տենդենց նկատվում է. կան դեպքեր արդեն, որ վաղ փուլում են բուժումը սկսում»,- ասում է նա:

Կախվածություններից ընդհանուր առմամբ կենտրոնում բուժում ստացող անձանց թիվը կազմում է 7772, որից 180-ը կանայք են, 7-ը՝ դեռահաս։ Այս պահի դրությամբ կենտրոնի ստացիոնար բաժանմունքներում ալկոհոլից կամ թմրամիջոցներից կախվածության դեմ բուժում է ստանում 42 անձ, 7-ը գտնվում է ամբուլատոր բուժման մեջ, մեթադոնային բուժում է ստանում օփիոիդային կախվածություն ունեցող 571 պացիենտ։

Թմրանյութերի կախվածության դեմ բուժում տրամադրող մասնագիտացված կենտրոնը միակն է Երևանում։ Նարկոլոգիական ծառայություններ կան նաև մարզերում. Սյունիքի և Վանաձորի հոգենյարդաբանական դիսպանսերները, Գյումրու հոգեկան առողջության կենտրոնը։

Նազինյանի խոսքով՝ Երևանի Կախվածությունների բուժման ազգային կենտրոնում բուժում ստացող երիտասարդների շրջանում ամենափոքը 16 տարեկան է, կանանց շրջանում բոլորը չափահասներ են։ Այս համատեքստում տնօրենը կարևորում է՝ կենտրոնում հարկադրաբար բուժում չի իրականացվում, կախվածությունից բուժվել ցանկացող անձը պետք է իր համաձայնությունը տա, բացառությամբ որոշ դեպքերի։

«Երբ կա դատարանի որոշում, այսինքն՝ Արդարադատության նախարարության պրոբացիայի ծառայության վերահսկողությամբ է իրականացվում բուժումը, բայց նման դեպքերը տարվա ընթացքում մեկ կամ երկու անգամ են լինում, ինչպես նաև, երբ պացիենտը չի կարող գիտակցված որոշում կայացնել, և անհրաժեշտ է անհետաձգելի բուժում իրականացնել։ Չնայած նրան, որ թմրամիջոցների տարածվածությունը մեզ մոտ աճել է, սակայն, համեմատած հարևան երկրների հետ, դեռևս իրավիճակը վերահսկելի է»,- նկատում է մասնագետը:

Նրա խոսքով՝ Հայաստանում առավել տարածված են թմրամիջոցների հետևյալ խմբատեսակները՝ կաննաբինոիդային թմրամիջոցներ, ափիոնատիպ նյութեր կամ օփիոիդներ և սինթետիկ հոգեխթանիչներ՝ մեթամֆետամին, ամֆետամին:

Հարկ է հատուկ նշել, որ թվարկված բոլոր թմրամիջոցները խիստ վտանգավոր են մարդու առողջության և կյանքի համար:

Կառավարության որոշմամբ ձևավորվել է միջգերատեսչական հանձնաժողով, որտեղ բոլոր շահագրգռված գերատեսչությունների ներկայացուցիչներն են անդամները, Սուրեն Նազինյանը ևս ընդգրկված է հանձնաժողովում։ Առաջին նիստը եղել է փետրվարին, երկրորդը՝ օրեր առաջ։ Այն վարում է ՀՀ ՆԳ նախարարը։

Նազինյանի խոսքով՝ բավականին արդյունավետ քննարկումներ են ունենում. «Երևում է իրավապահների արդյունավետությունը աշխատանքներում։ Ներկայումս աշխատանքների վերջին փուլում է թմրամիջոցների դեմ պայքարի ազգային ռազմավարությունը, որտեղ ևս տարբեր գերատեսչության ներկայացուցիչները մասնակցություն են ունենում»։

Մերի Խաչատրյան