Մի նեղացեք Ֆրանցիսկոս Պապից

Թուրքիայի դեսպանը վերադառնում է Վատիկան, ինչը նշանակում է, որ մոտավորապես 10 ամսվա խզումից հետո վերականգնվում են Թուրքիայի եւ Սուրբ Աթոռի միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունները:

Այս մասին հայտնի դարձավ փետրվարի 4-ին, երբ համապատասխան հայտարարություն տարածեց Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Թանյու Բիլգիչը:

Հայաստանում եւ հայկական սփյուռքում սույն տեղեկատվությունը կսկիծով ընդունվեց, եւ երեկ ողջ իշխանական քարոզչամեքենան լծված էր վերոնշյալ հաշտեցման մասին Թուրքիայի եւ Վատիկանի տարածած պաշտոնական տեքստերում սփոփանքի մասունքներ փնտրելով: Հիշեցնենք, որ 2015 թվականի ապրիլի 12-ին  Սուրբ Պետրոսի տաճարում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված պատարագի ընթացքում, Ֆրանցիսկոս պապը իր սրբադասային բարձրությունից ամբողջ աշխարհի առաջ 1915 թվականի իրադարձությունները անվանեց «20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն», ինչը մեծ ոգեւորություն առաջացրեց Հայաստանում եւ սփյուռքում: Նույն օրը երեկոյան Վատիկանում Թուրքիայի դեսպանը հետ կանչվե, եւ խզվեցին Սուրբ Աթոռի հետ այդ երկրի դիվանագիտական հարաբերությունները, ինչը ոչ պակաս բերկրանքով ընդունվեց այստեղ:

Բայց Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների խզումը չէր կարող չանհանգստացնել  Սուրբ Աթոռին, եւ Վատիկանի դիվանագիտական կորպուսի առաջ պետք է հստակ հարց դրված լիներ վերականգնել այդ հարաբերությունները: Ինչը եւ փաստորեն տեղի ունեցավ, ընդ որում, ոչ հեշտությամբ՝ դատելով այն բանից, որ  բավական երկար ժամանակ պահանջվեց դրա համար:

Հիմա ո՞րն է խնդիրը: Խնդիրն այն է, որ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը իրենց դեսպանի վերադարձը հիմնավորել է նրանով, որ Վատիկանը վերջապես ողջունել է 2005 թվականից այս կողմ թուրքական կողմից պարբերաբար հնչող առաջարկությունը՝ 1915թ. ողբերգական իրադարձությունները ուսումնասիրելու համար պատմական արխիվները բացելու վերաբերյալ: Հիշեցնենք, պաշտոնական Անկարան պատմական արխիվները ուսումնասիրելու համար հայ եւ թուրք պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծելու հիմքով պատրաստ էր նույնիսկ դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնել Հայաստանի հետ (համապատասխան կետը ներառվել էր հայ-թուրքական արձանագրություններում): Դա, իհարկե, չստացվեց, բայց փաստորեն Վատիկանի հետ ստացվեց:

Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը փետրվարի 3-ին Վատիկանում   Մեծ ընդունելությունից հետո  ընդունել է պատմաբան Ռինալդո Մարմարային, որը պապին է նվիրել 1657 թվականի Դարդանելի երկրորդ ճակատամարտի մասին իր աշխատությունը, ինչն էլ առիթ է հանդիսացել, որ Վատիկանը հաղորդագրություն տարածի՝ դրա մեջ անդրադառնալով եւ գովաբանելով Թուրքիայի 2005 թվականից հնչող առաջարկությունը: 

«Ֆրանցիսկոս պապին Մեծ ընդունելության ժամանակ շատ գրքեր են նվիրում, բայց պաշտոնական Վատիկանը հազվադեպ է այդ մասին հայտարարություն տարածում: Գրքի համատեքստում ասված Թուրքիային հաճելի խոսքերը նշան էին այն բանի, որ Սուրբ Աթոռը փորձում է ուղիներ փնտրել Թուրքիայի հետ լարվածությունը վերացնելու համար»,- «Reuters»-ի թուրքական բյուրոյի թղթակցին ասել է անանուն դիվանագիտական աղբյուրը:

 Խոսքը Հռոմի պապի մամուլի ծառայության տարածած հաղորդագրության մեջ տեղ գտած հետեւյալ հատվածի մասին է. «Այս առումով, բոլոր շահագրգիռ կողմերի պատմաբանների եւ հետազոտողների համար արխիվները բացելու` Թուրքիայի կողմից շարունակաբար բարձրաձայնվող հանձնառությունը գնահատելի է: Նման քայլը հնարավորություն կտա ավելի լավ հասկանալ այն ցավն ու տառապանքները, որոնց միջով անցել են պատերազմական կացության, հակամարտության ճիրաններում հայտնված մարդիկ` առանց տարբերակում դնելու նրանց ազգային կամ կրոնական պատկանելության մեջ: Դա վերաբերում է նաեւ 1915 թվականի ողբերգական իրադարձություններին (...)  Ցավի եւ տառապանքների մասին հիշողությունները վերաբերում են ինչպես հեռու անցյալի, այնպես էլ համեմատաբար վերջերս տեղի ունեցած իրադարձություններին` մասնավորաբար Սուրբ Աթոռում Թուրքիայի դեսպան Թահա Ջարըմի` ահաբեկչական խմբավորման կողմից 1977 թվականին կատարված  սպանությանը» (Ազատություն ռ/կ ) :

Հենց այս հատվածն է թուրքական պաշտոնական քարոզչությունը ներկայացնում որպես հետքայլ անցյալ տարվա ապրիլյան զարգացումներից: Հայկական կայքերն էլ ողողված են թեմային առնչվող ասուլիս տվողների խուճապահար դեմքերով:

«Անցյալ դարում մարդկության ընտանիքը անցավ երեք զանգվածային եւ աննախադեպ ողբերգությունների միջով: Առաջինը, որը համարվում է 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն, հարվածեց հայ ժողովրդին»,- ապրիլի 12-ի պատարագի ժամանակ ասել էր Ֆրանցիսկոս պապը, որից հետո խզվեցին դիվանագիտական հարաբերությունները Թուրքիայի եւ Վատիկանի միջեւ:

Այս պահին դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնված են, մինչդեռ Ֆրանցիսկոս պապի շուրթերից որեւէ նոր հայտարարություն չի հնչել: Ինչպես արդեն հայտնի է, սպասվում է, որ հունիսին Պապը կայցելի Հայաստան: Այս այցի մասին բարձրաձայնվել էր անանուն աղբյուրի միջոցով, այն էլ՝ որպես վերլուծություն: Ենթադրվում է, սակայն, որ առաջիկայում այցը պաշտոնապես կընդգրկվի Պապի աշխատանքային գրաֆիկում:

Աննա Հակոբյան