Պահանջեց 30 մլն դոլար ու գնաց. վարկ եք վերցնում, որ ինչ անեք

Փետրվարի 19-ին ՀՀ կառավարության հերթական նիստի սկզբում ՀՀ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների այն ժամանակվա նախարար Երվանդ Զախարյանը արտաօրակարգային հարց մտցրեց Համաշխարհային բանկից 30 միլիոն դոլարի վարկ ներգրավելու  մասին:

Մինչ օրս, սակայն, հստակ ձեւակերպում չի տրվել, թե ինչի համար ենք ներգրավում այդ նոր պարտքը: Այս թեմայի շուրջ մի քանի հարց ուղղեցինք տնտեսագետ, «Թրանսփարենսի ինթերնեյշնըլ» հակակոռուպցիոն կենտրոնի փորձագետ Արտակ Մանուկյանին:

- Պարոն Մանուկյան, մոտ երկու շաբաթ առաջ ՀՀ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների արդեն նախկին նախարար Երվանդ Զախարյանը կառավարության նիստի ժամանակ անակնկալ հայտարարեց, որ 30 միլիոն դոլար վարկ ենք վերցնում ՀԲ-ից: Մինչ օրս կառավարությունը չի կարողանում սպառիչ նկարագրել, թե ինչի համար է վերցնում այդ վարկը: Դուք հետեւել եք այդ վարկի շուրջ պատմություններին, կարո՞ղ եք լույս սփռել այդ մութ պատմության վրա:

- Պետք է նշել, որ այս վարկը եւ դրա հետ կապված հիմնավորումները փաստում են, որ այն առնվազն պլանավորված չի եղել եւ իր հիմքում չունի որեւէ ռազմավարություն։ Նշվածի համատեքստում ավելի քան տարօրինակ է, որ պետական ընկերություններում խորքային խնդիրների եւ դրանց լուծման համար վարկերի մասին որեւէ աղերս չկա 2015թ. դեկտեմբերի 10-ին հաստատված «ՀՀ էներգետիկ համակարգի երկարաժամկետ զարգացման ուղիները» ռազմավարական ծրագրում, որտեղ մինչեւ 2018թ. որեւէ խոսք չի գնում էլեկտրաէներգիա արտադրող պետական ընկերությունների (Երեւանի ՋԷԿ, ՀԱԷԿ եւ ԲԷՑ ՓԲԸ-ի) վարկավորման անհրաժեշտության մասին։ Անհասկանալի, թե այդ ի՞նչ եղավ երկու ամսում, որ նման հիմնախնդիրներ «ծնվեցին»։ Առանց ռազմավարության պարտք վերցնելը նման է «վարկ ենք վերցնում, որ նախկին պարտքերը փակենք» մոտեցման, ինչը ուղղակի երկարաձգում է փուչիկի պայթելը, եւ ըստ այդմ չի վարկավորվում ֆինանսական հաստատությունների կողմից։

- Ի վերջո ինչի՞ համար են վերցնում այս վարկը, եւ արդյոք հարկատունե՞րը չեն վճարելու որեւէ տնտեսվարող սուբյեկտի փոխարեն:

- Հարկերի մասով խնդիրը շատ նման է էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման մասով կառավարության հավաստիացումներին, որ պետական բյուջեից չի իրականացվելու սուբսիդավորումը, որը, ինչպես տեսանք, իրականությանը չէր համապատասխանում։ Եթե վարկը վերցնում են պետական ընկերությունները, դրա սպասարկման բեռը ուղղակիորեն (պետբյուջեից) կամ անուղղակիորեն (սակագնի բարձրացման տեսքով) կրելու ենք մենք՝ հարկատուներս։ Ավելին. այդ բեռը շատ ավելի մեծ է լինելու, քան եթե նույն կառավարությունը հենց խնդրի ծագման փուլում իրականացներ աջակցությունը։ Այսինքն, կրկին անգամ վճարելու ենք «փնթի» պետական կառավարման համար։

-  Այն, որ կառավարությունը մինչ օրս որեւէ պաշտոնական փաստաթուղթ չի հրապարակել այդ վարկի վերաբերյալ, բայց արդեն որոշում է կայացրել, դա, այսպես ասենք, տարօրինա՞կ չէ:

- Միանշանակ տարօրինակ է: Դրան պետք է գումարենք նաեւ այն, որ չնայած շրջանառվում է ՀԲ-ի անունը, բայց սույն բանկը, ի հակադրություն իր կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվության եւ թափանցիկության սկզբունքների, մինչ օրս որեւէ պարզաբանում չի ներկայացնում։ Ավելին, նախարարությունը կարծես թե զբաղված է վարկառու փնտրելով (սկզբում նախարարի խոսքերով վարկառու էր հանդես գալիս ՀԷՑ-ը, հետո շտկումներ եղան խոսքում, հիմա ստեղծում են բանակցային խումբ, որ պայմանները բանակցեն) եւ ըստ այդմ վարկի նպատակահարմարությունը հիմնավորելով, մինչդեռ այս գործողությունները պետք է իրականացվեին նախքան վարկի ստացումը։ Ամփոփելով ասեմ, որ բոլոր հիմքերը կան կասկածելու, որ այս վարկը ծածկելու է մի ծախս, որը կատարվել է նախկինում (օրինակ՝ «Նաիրիտ», Վանաձորի «Քիմպրոմ» եւ այլն)։

- Անցած շաբաթվա վերջին վարչապետի որոշմամբ ստեղծվել է աշխատանքային խումբ, որը նոր պետք է սկսի բանակցել վարկի շուրջ: Ի՞նչ է սա նշանակում:

- Նշանակում է, որ վարկը չի ունեցել նպատակ, փորձել են վարկ վերցնել, հետո նպատակը ձեւակերպեն։ Այսինքն, գործ ունենք կառավարության՝ որպես օրգանական կառուցվածքի անգործության/անհամագործակցության հետ։ Այլ կերպ ինչպե՞ս կարելի է բացատրել, որ փետրվարի 19-ին հայտարարություններ են տարածվում վարկի նպատակի եւ պայմանների մասին, իսկ փետրվարի 26-ին ստեղծվում է բանակցային խումբ վարկի շուրջ բանակցություններ վարելու համար։  Մի խոսքով, պետք է նշել, որ գործ ունենք ոչ թափանցիկ գործարքի հետ, որը պետական անարդյունավետ կառավարման արդյունք է, որի հետեւանքները փակվելու են հարկատուներիս հաշվին։ Սույն մոտեցումը շարունակական է, եւ որեւէ բարձրաստիճան պաշտոնյա մեծ հաշվով չի պատժվում պետական միջոցների փոշիացման համար։