Ետ տուր իմ ԱԱՀ-ն. պետբյուջեից «նավսյակի» մի քանի միլիարդ մի կողմ դրեք

ՀՀ իշխանությունները հնարավորինս կձգձգեն  վերջնաժամկետը, երբ պետք է ավելացված արժեքի հարկի մասին օրենքից դուրս բերվի տխրահռչակ դրույթը ԵՏՄ երկրներից ներկրվող ավտոմեքենաների համար ՀՀ  քաղաքացիներից ԱԱՀ գանձելու վերաբերյալ:

Այս հարցը հանրային մեծ արձագանք գտավ ԵՏՄ տնտեսական ինտեգրման հարցերով նախարար Տատյանա Վալովայայի` դեռ փետրվարի սկզբին արած հայտնի հայտարարության շնորհիվ: Նա բաց տեքստով հայտարարեց, թե ՀՀ քաղաքացիներից ԵՏՄ անդամ երկրներից անձնական օգտագործման նպատակով ներկրված ավտոմեքենաներից ԱԱՀ-ի գանձումը ապօրինի է: Դրանից հետո պաշտոնյաները սկսեցին դիմադրել, հայտարարեցին, թե նման դեպքերում ԱԱՀ-ի գանձումը նախատեսված է ԵՏՄ-ին անդամակցելու մասին պայմանագրով, եւ մինչեւ 2018 թվականը այն կշարունակի գանձվել:

Բայց հանկարծ ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը հայտարարեց, թե այդ դրույթը պետք է հանվի, քաղաքացիները չեն հարկվելու, եւ փետրվարի 25-ի կառավարության նիստում հավանության արժանացավ համապատասխան նախագիծը: Այն դեռ որոշ ժամանակ կդեգերի ԱԺ-ում, հետո կընդունվի, հետո ժամանակ կպահանջվի այն ուժի մեջ մտնելու համար, հետո ընթացակարգեր կփոխվեն, հետո փոխված ընթացակարգերը էլի կփոփոխվեն...: Այդ ընթացքում ԵՏՄ-ից ավտոմեքենա ներկրող մեր քաղաքացիներից դեռ կգանձվի ԱԱՀ: Բայց խնդիրը դա չէ` վաղ թե ուշ օրենքում նախատեսված փոփոխությունը մտնելու է ուժի մեջ:

Ավելի կարեւոր է, թե ինչպես պետք է լուծվի 2015 թվականի հունվարի 2-ից` Հայաստանի ԵՏՄ-ին անդամակցելուց հետո ավտոմեքենա ներկրած մեր քաղաքացիներից գանձված ԱԱՀ-ի հարցը: Արդյոք այն պետք է վերադարձվի՞, թե՞ ոչ: Այս մասին մենք գրավոր հարցում էինք ուղղել ՀՀ Միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների նախարարությանը: Հարցրել էինք, թե արդյոք օրենքը ուժի մեջ մտնելուց հետո այն հետադարձ ուժ է ունենալո՞ւ է, եւ քաղաքացիները հե՞տ են ստանալու իրենց գումարները: «Ի պատասխան հարցմանը հայտնում ենք, որ ս.թ. փետրվարի 25-ի ՀՀ կառավարության նիստում ներկայացված նախագծերում որեւէ դրույթ հետադարձ գործողության մասին չկա»,- գրված է մեզ ուղարկած պատասխանում: Թվում է հարցը փակված է` ումից գանձել են այդ ԱԱՀ-ն, այլեւս չեն վերադարձնելու, որովհետեւ օրենքի նախագծի մեջ հետադարձ ուժի մասին գրված չէ:

Բայց ամեն ինչ այդքան պարզ չէ: Խնդիրը ոչ թե օրենքում մի հերթական, շարքային, սովորական փոփոխություն անելու մասին է, որը պարզապես մի ինչ-որ նոր դրույթ է սահմանում, այլ խոսքը ապօրինությունը վերացնելու մասին է: Իսկ դա բոլորովին այլ իրավիճակ է: Կարո՞ղ ենք արդյոք պնդել, որ ԱԱՀն արդեն 15 ամիս ապօրինի է գանձվում: Արդեն տեւական ժամանակ, տարբեր հարցումներով մենք պետական մարմիններից փորձում ենք ճշտել, թե այդ որ փաստաթղթի որ կետով է սահմանված, որ մինչեւ 2018 թվականը Հայաստանը կարող է չկիրառել ԵՏՄ-ին անդամակցելու տվյալ պահանջը: Ու արդեն տեւական ժամանակ որեւէ մարմին չի կարողանում մատնանշել նման փաստաթուղթ կամ դրույթ:

Մինչդեռ ԵՏՄ մասին պայմանագրի 72-րդ հոդվածի 6-րդ կետով սահմանված է հետեւյալը. «Անդամ պետության տարածք ներմուծման պարագայում անուղղակի հարկեր չեն գանձվում. 2) այն ապրանքների մասով, որոնք ներկրվում են անդամ պետության տարածք ֆիզիկական անձանց կողմից ոչ ձեռնարկատիրական գործունեության նպատակով...»: Այստեղ չի մասնավորեցվում, թե խոսքը ինչպիսի ապրանքների է վերաբերվում, ինչը ուղղակիորեն նշանակում է, որ ավտոմեքենաները մտնում են այդ ապրանքների մեջ: Իսկ ահա մեր ԱԱՀ-ի մասին օրենքում ավտոմեքենաների վրա բացառություն է դրված, եւ ավտոմեքենաներից պետք է գանձվի ԱԱՀ:

Բայց ՀՀ Սահմանադրության 5-րդ հոդվածում բառացիորեն գրված է. «Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած միջազգային պայմանագրերի եւ օրենքների նորմերի միջեւ հակասության դեպքում կիրառվում են միջազգային պայմանագրերի նորմերը»: Սա նշանակում է, որ ԱԱՀ-ի մասին մեր օրենքում նշված բացառությունը հակասում է ԵՏՄ մասին պայմանագրին, հետեւաբար պետք է կիրառվեն «միջազգային պայմանագրերի նորմերը»: Այլ կերպ ասած, 15 ամիս ԱԱՀ-ն ապօրինի է գանձվել: Ահա թե ինչու որեւէ պետական մարմին այդպես էլ չի կարողանում ցույց տալ այն հիմնավորումները, որոնց համաձայն՝ ԱԱՀ-ի գանձումը օրինական է մինչեւ 2018 թվականը:

Կա՞ արդյոք հեռանկար, որ մեր քաղաքացիները դատական կարգով կկարողանան  հետ ստանալ իրենց գումարները: Տեսականորեն՝ այո, գործնականում դա կասկածելի է: Հարցը բարդանում է նրանով, որ եթե նույնիսկ մեկ քաղաքացի հասնի դատական այնպիսի որոշման, որ հետ ստանա իր վճարած ԱԱՀ-ն, ապա դա անմիջապես կդառնա նախադեպային, եւ պետությունը պետք է իր բյուջեից վճարի մի քանի միլիարդ դրամ: Ուստի դատարանները կառավարության ճնշման տակ դժվար թե նման գոնե մեկ որոշում կայացնեն: Բայց սա այն հարցն է, որ կարող է հեշտությամբ հայտնվել միջազգային դատական ատյաններում` պետությունը տեւական ժամանակ օրը ցերեկով կողոպտել է քաղաքացիներին: Այնպես որ, կառավարությունը պետք է «նավսյակի» մի քանի միլիարդ դրամ մի կողմ դնի: