Պատերազմը եւ տնտեսությունը. հաղթանակներ առանց զոհերի

Հայաստանն ու ԼՂՀ-ն պատմական օրեր են ապրում: Ադրբեջանի ռազմական հերթական, բայց այս անգամ ծավալուն ավանտյուրային Հայաստանն ու ԼՂՀ-ն պատասխանեցին կայծակնային մոբիլիզացիայով ու անհավատալի թվացող համախմբմամբ:

Սա, անշուշտ, տալիս է ու կտա սպասվող արդյունքը` ԼՂՀ-ի նկատմամբ լայնածավալ ռազմական ոտնձգությունը ի վերջո տապալվելու է, եւ սրանում թերեւս կասկածներ չկան:

Որքան էլ սա ոգեւորիչ լինի, բայց մենք զոհեր ենք տվել: Հնարավո՞ր է արդյոք հետագայում խուսափել ադրբեջանցիների նմանատիպ ավանտյուրաներից: Սա հասկանալու համար պետք է հակամարտությունը դիտարկել նաեւ տնտեսական, տեխնիկական տեսանկյունից: Ադրբեջանի այսպիսի գործողությունների «աղբյուրը» իր տնտեսության եւ զինված ուժերի հագեցվածության վերաբերյալ ցուցանիշներն են: Ադրբեջանը տարեկան իր զինուժի վրա ծախսում է մոտավորապես այնքան գումար, որքան մեր ամբողջ պետական բյուջեն է: Ռազմական տեխնիկայի հագեցվածությամբ ու բանակի թվաքանակով էլ Ադրբեջանը էական առավելություն ունի: Ու այս ցուցանիշները ադրբեջանական «տաք գլուխներին» թույլ է  տալիս մերթ ընդ մերթ երազել, թե կարող են մի արագ հարձակում կազմակերպել ու գրավել եթե ոչ ամբողջ Ղարաբաղը, ապա գոնե մի փոքրիկ կտոր: Ու հետո այդ ռազմական հաղթանակը դարձնել հոգեբանական հաղթանակ եւ դրա վրա կառուցել հետագա գործողությունները:

Եվ ուրեմն այսպիսի ավանտյուրաներից խուսափելու ամենահուսալի ճանապարհը Ադրբեջանին տեխնիկական ու տնտեսական ցուցանիշներում ունեցած առավելությունից զրկելն է: Այսօր ունենալով հայկական զինուժի ունեցածից զգալի ավելի տանկեր, զրահամեքենաներ,  ռազմական ինքնաթիռներ ու ուղղաթիռներ, Ադրբեջանի «դուխը» չի հերիքում պատերազմ սկսել եւ բավարարվում է նենգ դիվերսիաներով ու ավանտյուրաներով: Հիմա պատկերացնենք, որ Հայաստանը ու ԼՂՀ-ն ունեն ավելի շատ ու ավելի արդիական զինտեխնիկա, ավելի շատ զինամթերք, ավելի մեծ բանակ, քան Ադրբեջանը: Այս պարագայում որքա՞ն հաճախ ադրբեջանական կողմի մեջ ցանկություն կառաջանա ոտնձգություններ իրականացնել հայկական տարածքների նկատմամբ: 

Այլ կերպ ասած, հակառակորդին պետք է ճզմել ոչ թե ճակատամարտում, այլ դրանից առաջ: ճզմել ոչ միայն մեր զինվորների «դուխով», ժողովրդի մոբիլիզացիայի կարողությամբ, համախմբվածությամբ, այլ նաեւ սպառազինության քանակով, որակով ու երկարատեւ պատերազմներ մղելու տնտեսական կարողությամբ: Թերեւս կասկածից վեր է, որ այդ պարագայում հակառակորդը ոչ միայն կխուսափի ինչ-որ գործողություններ անելուց, այլ նաեւ նման գործողություններ անելու մասին մտածելուց` մտքի ծայրով անցկացնելուց:

Իսկ ի՞նչ է պետք հակառակորդի նկատմամբ նաեւ տեխնիկական անվերապահ առավելության հասնելու համար: Ցանկացած պատերազմի թիկունքը ապահովում է տնտեսությունը: Իսկ տնտեսական հզորությունը ապահովում է ոչ միայն արդիական սպառազինություններ, այլեւ շատ լավ ճանապարհներ, որոնցով այդ սպառազինությունը հնարավորինս կարճ ժամանակում կարելի է տեղափոխել մի կետից մյուսը, դա արդիական բժշկությունն է, որը պետք է փրկի մարդկանց կյանքը, դա շփման գծի ինժեներատեխնիկական համալրվածությունն է, հետախուզական տեխնիկական ժամանակակից միջոցներն են, զինվորի հանդերձանքը, նրա` 21-րդ դարին հարիր կենցաղը, կապի միջոցները, սննդարար, համեղ ու առողջ կերակուրը, զինվորների կրթվածությունը ու վարժվածությունը, զինվորականների սոցիալական ու ապահովագրական երաշխիքները, ռեզերվի պարբերական վարժանքները եւ այլն, եւ այսպես շարունակ: Հիմա այս ամենին գումարեք այն, ինչ ունենք` մեր զինվորների քաջությունն ու նվիրվածությունը, եւ պարզ կդառնա, որ հզոր, արդիական տնտեսություն ունենալու պարագայում մենք իրոք կհաղթենք հակառակորդին մինչեւ ճակատամարտը: Այդպիսի տնտեսությունը նաեւ գրավական է, որ հետագայում ամրագրենք այդ հաղթանակը իրավաբանորեն եւ աշխարհին ճանաչել տանք Ղարաբաղի անկախությունը:      

Ու այդպիսի տնտեսություն ունենալը դժվար չէ: Ընդամենը պետք է մեր տնտեսությունը ուղղել արդեն տրորված, մարդկության փորձով անվերապահ հաջողություն երաշխավորող ճանապարհով` հաստատել տնտեսական մրցակցություն, բիզնեսի համար հավասար պայմաններ ստեղծել, հիմնավորապես ջախջախել արհեստական մոնոպոլիաները, բացառել իշխանության ու բիզնեսի սերտաճումը, սանձել կոռուպցիան, նվազեցնել սոցիալական բեւեռացումը...: Այս հայտնի ճշմարտությունները ցավոք իշխանության համար չեն եղել ուղեցույց: Ավելին` իշխանությունը գնում է ճիշտ հակառակ ուղղությամբ, մեր տնտեսությունը մղելով դեպի միջնադար: Իսկ դա, ցավոք, բերում է նրան, որ մեր առավելությունը հակառակորդի նկատմամբ ստիպված ենք լինելու ապացուցել ռազմի դաշտում թափվող մեր քաջերի արյամբ:

Տրամաբանությունը հուշում է, որ Ադրբեջանի այս հարձակումը վերջնականապես խեղդելուց հետո մեր տնտեսության կառավարման շրջադարձային բարեփոխման հարցը պետք է դառնա թիվ մեկ ռազմավարական խնդիրը Հայաստանի համար: Տեսնենք` կդառնա՞, թե ոչ: